Μια εκδήλωση μνήμης στην Πατσό Αμαρίου
Με αφορμή την επίσκεψη του Δρ. Roderick Bailey, από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και μια πρωτοβουλία του Βασίλειου Ετστρ. Ψυχαράκη (Σχης ε.α), που διοργάνωσε την όλη εκδήλωση για την επέτειο από την απαγωγή του στρατηγού Κράιπε και το πέρασμά του από την Πατσό.
Ομιλία του Βασίλειου Ετστρ. Ψυχαράκη (Σχης ε.α)
Δρ. Κ.Roderick Bailey Eκλεκτοί επισκέπτες Φίλες και φίλοι
Η σημερινή συνάντηση έλκει την αφορμή της ,όταν o Δρ. Roderick Bailey , από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης,πριν από 20 μέρες περίπου,με ενημέρωσε ,στέλνοντας μου ένα email για την σημερινή ξεχωριστή ημέρα και συγκεκριμένα οτι ο ίδιος με ένα γκρουπ που θα επισκεπτόταν την Κρήτη για ένα 7ήμερο ταξίδι που διοργανώνει η εταιρεία «Historical trips », με τον κ. Mike Ivey – που μας τιμά με την παρουσία του -επιθυμούσε να γευματίσει στο οικογενειακό παραδοσιακό καφενείο – ταβέρνα μετά από σύσταση των εκλεκτών φίλων Hughκαι GabriellaBullock (κόρη του Moss).
Τους ευχαριστώ και σας ευχαριστώ πολύ για την εκτίμηση και την προτίμηση σας. Από την αρχή, έκανα κάποιες σκέψεις ,η επίσκεψη αυτή να μην περιοριστεί σε μία ιδιωτική επίσκεψη και σε ένα απλό και συνηθσμένο γεύμα. Με αφετηρία τη σκέψη αυτή πήρα την πρωτοβουλία να βρεθούμε όλοι μαζί και να συζητήσουμε.
Απευθύνθηκα στους προέδρους των πολιτιστικών συλλόγων οι οποίοι και την απεδέχθησαν. Τους ευχαριστώ και πάλι, δημόσια.
Ο μεγάλος Κρητικός στοχαστής και φιλόσοφος ,Νίκος Καζαντζάκης ,στην αναφορά του στον προς τον Γκρέκο γράφει : δύο είναι οι αιώνιοι αντίπαλοι , ο νους με το κτήνος και ο πολιτισμός με τη βαρβαρότητα. Στην όμορφη και ιστορική Πατσό στην οποία σας καλοσωρίζουμε και σας υποδεχόμαστε ,πολλοί είναι αυτοί που συνεισέφεραν για να επικρατήσει το δεύτερο ,δηλαδή, ο πολιτισμός απέναντι στη βαρβαρότητα .
Σ’ αυτό το σημείο πρέπει να γίνει σαφές οτι η συνεισφορά όλων ανεξαιρέτως, ήταν πολύτιμη και σημαντική, διότι , προσέφεραν παρά την φτώχεια και την φρίκη της κατοχής καθώς επίσης ,διότι , αγνοούσαν ,ενώ γνώριζαν πολύ καλά ,ότι το τίμημα που θα πλήρωναν σε περίπτωση αποκάλυψης θα ήταν βαρύ.
Και αυτό θα ήταν είτε μία ταπείνωση -με τον χειρότερο τρόπο –είτε ακόμα και με την ίδια τους τη ζωή ή κάψιμο του σπιτιού τους ,για ασήμαντη αφορμή. Πέρα από το τυπικό καλοσώρισμα ,σας διαβεβαιώνουμε ότι τα αισθήματα , αλλά και η αγκαλιά μας είναι το ίδιο ζεστά ,όπως και πριν 73 χρόνια, όπως αναφέρει και ο Λοχαγός Βilly Stanley moss στο γνωστό σε όλους μας βιβλίο του ,” κακό φεγγαραντάμωμα ” ,κατά την παραμονή τους 2 βράδια στην Πατσό ,στις 7 και 8 Μαίου 1944 .
Αν θα τολμούσα να αναφερθώ στη δράση και στο μέγεθος της προσφοράς αυτών που συμμετείχαν και αντιστάθηκαν ,θα έννοιωθα η ταπεινότητα μου να ψελλίζει λόγια θνητά μπροστά στο μεγαλείο τους .
Όμως, από την άλλη νοιώθω ελάχιστη ηθική υποχρέωση για μία πολύ σύντομη αναφορά στα όσα έχουν καταγραφεί στα διάφορα βιβλία, όπως του Συνταγματάρχη Chris Woodhouse ,του ταγματάρχη Patrick Leigh,του Λοχαγού Stanley Moss ,του εκλεκτού συγγενή και συγχωριανού μας, Γεωργίου Ευθ. Χαροκόπου και άλλων .
Σε όλα γίνεται ιδιαίτερη μνεία τόσο της ζεστής φιλοξενίας που έτυχαν ,όσο και της προστασίας και κάλυψης που τους παρείχαν οι κάτοικοι της Πατσού -και μάλιστα με κίνδυνο της ζωής τους- προκειμένου να μην εντοπιστούν από τον κατακτητή.
Αξίζει να σημειωθεί οτι πέραν της φιλοξενίας της οικογένειας του Ευθυμίου Γεωργίου Χαροκόπου , που αναφέρει ο Moss στο βιβλίο που προαναφέρθηκε και η οποία αφορά την παραμομή τους στην Πατσό , ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη η απαγωγή, σημαντική υποστήριξη σε τρόφιμα και,παρά την ανέχεια και τη φρίκη της κατοχής , αλλά και κάλυψη από τους κατακτητές , παρείχαν και αρκετοί άλλοι κάτοικοι,όπως ο Ακουμιανάκης Γεώργιος του Ζαχαρία (Ζαχαρογιώργης), ο Κουμεντάκης Νικόλαος του Μανούσου (Κοκόλης), ο Κουρκουλός Παύλος του Ευστρατίου (Πολιός),τα αδέλφια Φραγκίσκος και Ελευθέριος Χαροκόπος (Λοχαγός) του Γεωργίου,ο Σαββάκης κωνσταντίνος (Σαββόκωστας)κ.α…
Εκτός των παραπάνω συγχωριανών ,τα αδέλφια Γεώργιος και Ελευθερία Ευθυμίου Χαροκόπου που είναι εν ζωή(ζουν στην Αθήνα) αλλά και κάποιοι άλλοι που δεν είναι πλέον σε αυτήν,όπως ο Ευθύμιος Γεωρ.Χαροκόπος (ηγεμόνας) ,πατέρας αυτών ,ο ανθυπολοχαγός Κουμεντάκης Γεώργιος,τα αδέλφια Δημήτριος και Γεώργιος Στυλ. Παττακός και ο Μιχαλάκης Εμμανουήλ του Ιωάννου (Νομπετσής), είχαν μια διαφορετική δράση και εμπλοκή.
Συγκεκριμένα ,ο Γεώργιος Στυλ Παττακός οδήγησε το μουλάρι το οποίο είχε δώσει ο Παύλος Κουρκουλός όταν του ζητήθηκε ,με το οποίο μετέφερε τον Κράιπε από την Πατσό και μετά,λόγω της αδυναμίας του να περπατήσει περισσότερο, μετά την συνεχή και εξαντλητική πεζοπορία 12 ημερών.
Επίσης είχε στενή συνεργασία και σε διάφορα θέματα με τον Γεώργιο Ευθυμίου Χαροκόπο, η δράση και η συμμετοχή του οποίου είχε ιδιαίτερο βάρος και μάλιστα για πολλά χρόνια και εκτός Κρήτης. Αποτελούσε τον σύνδεσμο μεταξύ ντόπιων και συμμάχων επειδή ήξερε λίγα αγγλικά και έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης από τον Paddy (Πάτρικ Λη Φέρμορ).
Επίσης,ενώ είχε αποφοιτήσει από την παιδαγωγική ακαδημία,αποφάσισε να διακόψει την όποια καρριέρα του ως δάσκαλος και εξέφρασε την επιθυμία πέρα από την οποιδήποτε προσφορά του μέχρι τότε ,να ενταχθεί εθελοντικά στην ομάδα της απαγωγής.Αυτή έγινε δεκτή και έτσι ακολούθησε την ομάδα μέχρι το Κάιρο και αργότερο κατετάγη στον ιερό λόχο πολεμώντας για την απελευθέρωση των νησιών μας με τελευταία σταθμό της δράσης του την Λαμία.
Εκτός των παραπάνω,θα αποτελούσε σοβαρή παράλειψη να μην τονιστούν κάποιες ξεχωριστές δράσεις υψηλού ρίσκου και απαράμιλλου ψυχικού σθένους .
Ξεχωριστές και σημαντικές δράσεις ,γιατί αυτοί που τις εκτέλεσαν ,έδειχναν να αψηφούν τον θάνατο αλλά και γιατί με αυτές έδωσαν σκληρό κτύπημα στην καρδιά του εχθρού .
Μια από αυτές είναι η θρυλική απόδραση του Δημητρίου Γεωρ. Παττακού ο οποίος είχε συλληφθεί και προπηλακιζόμενος οδηγείτο για εκτέλεση.Κατά τη διάρκεια με μίας ενδιάμεσης στάσης στο σπίτι του τότε προέδρου Αντωνίου Αλεξάκη (Αντωνάκη) , απέδρασε μπροστά από τα όπλα του εχθρού .
Στην θρυλική αυτή απόδραση βοήθησε η θυγατέρα του προέδρου, Κατίνα,με το δικό της τρόπο ,ανοίγοντας την πόρτα,αφού συνεννοήθηκαν με ένα νεύμα ,χωρίς να γίνουν αντιληπτοί.
Ο ίδιος (Παττακοδημήτρης) σε συνεργασία με τον επιστήθιο μέχρι και τον θάνατο του, φίλο του, Εμμανουήλ Μιχαλάκη (Νομπετσής) , με μία αιφνιδιαστική και αστραπιαία κίνηση ακινητοποίησαν και αφόπλισαν δύο γερμανούς στρατιώτες μέσα στα σοκάκια του χωριού ,όπου περιπολούσαν.
Συνέχεια των παραπάνω ξεχωριστών δράσεων ήταν και η περίπτωση του ανθυπολοχαγού Κουμεντάκη Γεωργίου του Ιωάννου ο οποίος είχε μεγάλη και στενή συνεργασία με τους συμμάχους και ιδιαίτερα με τους Άγγλους .
Αυτήν την συνεργασία πλήρωσε αργότερα με την ίδια του την ζωή σε κάποιο «τροχαίο ατύχημα»,στην Αθήνα.
Τώρα,όσο για τη δράση των συμμάχων, όλοι ομολογούν και ομολογούσαν την ηρωική τους στάση ,το θάρρος ,την αποφασιστικότητα αλλά και την πολύτιμη συνεισφορά τους στην αντίσταση, οι οποίοι,μεταξύ των άλλων, εκπαίδευσαν κομμάντος δολιοφθορείς και σε συνεργασία με ντόπιους αντάρτες εκτέλεσαν μια απο τις συγκλονιστικότερες καταδρομικές επιχειρήσεις του ΒΠΠ,σύμφωνα με την Διεύθυνση Ιστορίας του Γενικού Επιτελείου Στρατού, την γνωστή σε όλους απαγωγή του γερμανού στρατηγού Κράιπε και αργότερα σε άλλες αποστολές οπως το σαμποτάζ στη Δαμάστα ,στη Μακεδονία και αλλού .
Στην πολιτισμική βαρβαρότητα των καιρών μας και της απουσίας οποιουδήποτε στοιχείου έχει σχέση με την ιστορική μνήμη και συνείδηση ,μία αναδρομή στην ιστορία με οποιοδήποτε τρόπο ,όπως αυτό το υπέροχο ταξίδι σας ,αλλά και της ετήσιας ευγενικής χορηγίας των υποτροφιών στη φιλοσοφική σχολή του πανεπιστημίου Κρήτης,όπως έχει πλέον καθιερωθεί από την οικογένεια τoυ Ηugh και της Gabriella Bullock, οι οποίες και φέτος θα δοθούν τέλη Ιουνίου ,ανασύρουν υψηλές ιδέες και ανασταίνουν την ύπαρξη της τοπικής ιστορίας στις συνειδήσεις μας.Σας ευχαριστούμε και είμαστε βαθύτατα ευγνώμονες.
Όμως ,πέρα από τις ευχαριστίες , τις συνηθισμένες αβρότητες και τα φιλόφρονα λόγια που ούτως ή αλλως το γνωστικό σας επίπεδο,το συγγραφικό σας έργο και το επιστημονικό σας κύρος δεν έχει ανάγκη, θα ήθελα να εξομολογηθώ ότι σε προσωπικό επόπεδο , τέτοιου είδους ενέργειες με επηρέασαν καταλυτικά για να καταλήξω στην πρόταση,και να προτείνω το εξής:
Η σημερινή συνάντηση να αποτελέσει την απαρχή και να καθιερωθεί θεσμικά και από κοινού κάποια εκδήλωση , ένα ιστορικό μνημόσυνο ,προκειμένου οι ένδοξοι πρόγονοι μας να τιμούνται όπως τους αρμόζει ,εις το διηνεκές.
Δεν θα ήθελα μονολογώντας να καταχραστώ τον πολύτιμο χρόνο σας, προκειμένου να συνομιλήσουμε και να γνωριστούμε καλύτερα.
Επίσης, δεν είναι σκοπός της σημερινής συνάντησης.Τελειώνοντας ,θα ήθελα, η σημερινή επισκεψη σας να μην μείνει στη μνήμη μας ως ένα απλό πέρασμα και γνωριμία , διότι εχει διαφορετικό χαρακτήρα απο τις συνηθισμένες . Έχει σχέση με τους προγόνους μας και την ιστορία.
Έχει σχέση με την ιστορική μας μνήμη .Θα θέλαμε ,και σας παρακαλούμε,μαζί να φυτεύσουμε μια ελιά ,το αιώνιο σύμβολο των ιδεωδών της ειρήνης, της ελευθερίας και της ευημερίας , τα οποία οι ένδοξοι πρόγονοι μας ,σε συνεργασία με τους συμμάχους (Βρετανούς, Αυστραλούς, Νεοζηλανδούς )υπερασίστηκαν κατά την περίοδο 1941-1944 ,αποτίοντας με αυτόν τον ξεχωριστό τρόπο, τον ελάχιστο φόρο τιμής και ευγνωμοσύνης προς αυτούς. Επίσης η ελιά αυτή να αποτελεί στο διάβα των αιώνων τη γέφυρα μεταφοράς και γνώσης της τοπικής ιστορίας ,καθώς επίσης τον ισχυρό συνδετικό κρίκο για τις επερχόμενες γενεές.
Σας ευχαριστώ Βασίλειος Ετστρ. Ψυχαράκης (Σχης ε.α)
ΟΜΙΛΙΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΧΑΡΟΚΟΠΟΥ
Dear Dr. Bailey,
I salute your arrival in my birthplace, the historic village of Patsos, which is one of the centers where a lot of Allied soldiers and military officers were rescued and saved after the Battle of Crete in 1941.
My name is George Eftymios Harokopos and during the Second World War I acted as a link with the Prevely Monastery in Southern Crete, where the first rescue and care center was created and then, the rescuing network expanded all over Crete. I was a friend and
comrade of the late heroes Sir Patrick Leigh Fermor and Stanley Moss and – after the abduction of General Kreipe – I led the team safely in the south of Crete, where we all departed to Marsa Matrouh, Egypt.
The history of the heroic act of the abduction is described in my book “The abduction of General Kreipe”, which is the first written on the subject in Greece after the war, based on true facts and personal experience.
I am 98 years old and I live in Athens, where I moved after the war. Unfortunately most of the protagonists of the war and the resistance in Crete are not alive. I am grateful to God to be alive and be able to transmit the knowledge and true facts of that period to the younger
generations.
I served in the resistance movement in Crete and have contributed substantially in the rescuing of Allied Soldiers creating a rescue center in my village with the help of the heroic people of Patsos. .
The history is described in detail in my book “The Fortress Crete” – Espionage and counter espionage in occupied Crete – Which was also the first book written in Greece after the War on the subject, based on true facts and experience and which you will receive soon.
Your research and study are of great importance because the heroic efforts and sacrifices of the Cretan People to rescue and save the Allied Forces not only saved valued lives but also inspired the Great Winston Churchill to initiate the effort for the punishment of the War Criminals, as it is described in his memoir of “The Second World War“:
“Upwards of 5.000 British and Imperial troops were left somewhere on Crete and were authorized by General Wavell to capitulate. Many individuals, however, dispersed in the mountainous island, which is 160 miles long. They were succoured by the villagers and Country folk who were mercilessly punished whenever detected. Barbarous reprisals were made upon innocent or valiant peasants, who were shot by twenties and thirties. It was for that reason that I proposed to the Supreme war Council, three years later in 1944, that local crimes should be locally judged and the accused persons sent back for trial on the spot. This principle was accepted and some of the outstanding debts were paid…” ( Volume III, page 266 )
Welcome to Patsos. Dr. Bailey! Thank you for your efforts to highlight and transmit the historical facts to the following generations! I wish you the best of success in your mission!
With all good wishes,
George, Eftymios, Harokopos
ΟΜΙΛΙΑ Rodwrick Bailey
Κυρίες και κύριοι, Συνταγματάρχα κ.Ψυχαράκη
Νοιώθουμε ιδιαίτερη τιμή καιχαρά που είμαστε εδώ σήμερα για να σας συναντήσουμε . Έχουμε την τιμή να είμαστε μαζί με απόγονους εκλεκτών οικογενειών, που μας υποδέχονται με τέτοια ζεστασιά και αγάπη.
Όπως ο Συνταγματάρχης Κ. Ψυχαράκης εξήγησε, η ομάδα μας ακολουθεί τα βήματα των βρετανών και κρητικών μαχητών που απήγαγαν τον γερμανό στρατηγό Κράιπε, 73 χρόνια πριν.
Στην διαδρομή τους προς Νότο (Ροδάκινο), η ομάδα ήρθε εδώ, στην Πατσό , και βρήκε καταφύγιο και προστασία. Αυτό έθεσε σε τεράστιο κίνδυνο τους ανθρώπους του χωριού.
Για να εξηγήσω γιατί ο κίνδυνος αυτός ήταν τόσο μεγάλος, θα ήθελα να παραθέσω τα λόγια ενός νεαρού Βρετανού αξιωματικού, του Λοχαγού John Houseman. Ήταν μόλις 20 ετών όταν έφτασε στην Κρήτη το 1944 για να προσφέρει τις υπηρεσίες του στην κρητική αντίσταση.
Για πολλούς μήνες έζησε στα βουνά . Τον Ιανουάριο του 1945, ο νεαρός Λοχαγός Houseman έγραψε μια έκθεση για την εμπειρία του.
Η έκθεσή του ξεκινά με αυτά τα λόγια: «Θα ήθελα να δώσω μια ιδέα της ζωής μου ως Βρετανός αξιωματικός στην Κρήτη κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, που έζησε με ένα λαό ,από τους πιο ευτυχισμένους της Ευρώπης. Δουλέψαμε με πολιτικά ρούχα, και μιλούσαμε τη γλώσσα τους. Περπατούσαμε πολύ και ήμασταν πολύ βρώμικοι και σε άθλια κατάσταση. Ήταν μάλλον κουραστικό, να φοβάσαι συνεχώς από προδότες και γερμανικές περιπολίες. Αλλά ο κίνδυνος δεν ήταν για μας προσωπικά, γιατί θα μπορούσαμε πιο εύκολα να ξεφύγουμε. Ο κίνδυνος ήταν για τις οικογένειες που μας προστάτευαν και μας πρόσφεραν ό, τι είχαν. Διότι, αν τους πρόδιδαν , έπρεπε να υποστούν την απώλεια της ζωής τους ,όλων των υπαρχόντων τους και ίσως το κάψιμο όλου του χωριού.»
Αυτή είναι μια ακριβής περιγραφή των κινδύνων που αντιμετώπιζαν οι άνθρωποι της Πατσού κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Όμως, παρά αυτούς τους κινδύνους, προστάτευσαν τη ζωή πολλών Συμμάχων στρατιωτών . Δεν ήταν μόνο οι ζωές των ανθρώπων, όπως ο Πάτρικ Λη Φέρμορ και ο Billy Moss, αλλά και οι ζωές των άλλων στρατιωτών από τη Βρετανία, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία που ήταν εδώ το 1941.
Μετά τον πόλεμο, ο John Houseman, ο νεαρός Άγγλος αξιωματικός του οποίου τα λόγια μόλις αναφέρθηκαν, επέστρεψε στην Κρήτη για να παντρευτεί μια νεαρή Κρητικιά κοπέλα . Είχαν γνωριστεί στο νησί κατά τη διάρκεια του πολέμου. Δεν ξέρω αν η πολύ ευχάριστη σημερινή μας συνάντηση θα οδηγήσει σε κάποιους γάμους. Αλλά ελπίζω ότι γεγονότα όπως η σημερινή μας συνάντηση θα οδηγήσει σε σταθερές φιλίες, και θα διασφαλίσει ότι οι σημαντικές αναμνήσεις από φιλίες του παρελθόντος θα διατηρηθούν και στο μέλλον.
Ευχαριστώ. Dr. Roderick Bailey
ΦΑΓΗΤΟ ΣΤΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ- ΤΑΒΕΡΝΑ ΨΥΧΑΡΑΚΗ
Ακολουθήστε το Cretanmagazine στο Google News και στο Facebook
