Δεσμός προσκόλλησης και σχέσεις στην ενήλικη ζωή!

Η θεωρία του δεσμού αναπτύχθηκε από τον John Bowlby (1973, 1980) ο οποίος διατύπωσε το ότι ο δεσμός και η εμπειρία μας με τους φροντιστές μας, που αποτελούν και τα πρόσωπα αναφοράς συμβάλλει στο πώς θα διαμορφωθούν τα πιστεύω μας και οι προσδοκίες μας για τον εαυτό μας, τον κόσμο και τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους

Το αναπτυσσόμενο έμβρυο ξεκινά με το να είναι πλήρως εξαρτώμενο από τη μητέρα του για παρηγοριά, τροφή και ηρεμία και σταδιακά κατακτά την ικανότητα του να είναι αυτόνομο.

Ο τύπος δεσμού που αναπτύσσεται σε μητέρα και έμβρυο είναι πολύ καθοριστικός για πολλούς τομείς στη ζωή του παιδιού. Οι τύποι δεσμού που μπορεί να δημιουργηθούν είναι: α) η ασφαλής προσκόλληση, β) ο αγχώδης-αποφευκτικός και γ) ο αγχώδης-αμφιθυμικός τύπος δεσμού. Το παιδί αναπτύσσει ασφαλή προσκόλληση, αν οι γονείς ανταποκρίνονταν πλήρως και άμεσα στις ανάγκες του. Αυτό σημαίνει ότι αργότερα ως νήπια, παιδιά και έφηβοι, οι γονείς θα είναι δίπλα του χωρίς κρίσεις, επικριτικά σχόλια και ενοχές, αλλά με άνευ όρων αποδοχή και ενσυναίσθηση. Τα παραπάνω, έχουν ως αποτέλεσμα να θωρακίζεται το παιδί ως προσωπικότητα, να αναπτύσσει υψηλή αυτοπεποίθηση και να βιώνει τις δυσκολίες της ζωής ως εύκολα διαχειρίσιμες. Αντίθετα, αν ο δεσμός προσκόλλησης που θα δημιουργηθεί είναι ο αγχώδης-αποφευκτικός, οι γονείς δεν ανταποκρίνονται άμεσα, είναι συνήθως επικριτικοί και αντιδρούν έντονα με θυμό ή/και τιμωρία. Τέλος στον αγχώδη-αμφιθυμικό τύπου δεσμού, οι γονείς χαρακτηρίζονται από ασταθή απαιτητικότητα και είναι απρόβλεπτοι στην ανταπόκριση τους αγνοώντας τα σήματα του βρέφους.

Σύμφωνα με τον Bowlby, τα άτομα αναπτύσσουν εσωτερικευμένες αναπαραστάσεις των άλλων και του εαυτού τους, τα λεγόμενα εσωτερικευμένα μοντέλα. Αυτά τα μοντέλα χρησιμοποιούνται από το άτομο για να αξιολογεί και να κατευθύνει τη συμπεριφορά του σε νέες καταστάσεις και σχέσεις. Επίσης, είναι ανεπαίσθητες νοητικές αναπαραστάσεις του εαυτού και των άλλων με βάση τις πρώτες εμπειρίες στην πρώτη σχέση με τους φροντιστές του. Η φύση και η ποιότητα αυτών των μοντέλων αναπαράστασης καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την ασφαλή βάση της συναισθηματικής διαθεσιμότητας και δεκτικότητας του φροντιστή στις ανάγκες του παιδιού κατά τη βρεφική ηλικία (Shiakou, 2011). Οι ενήλικες που ένιωθαν ασφαλείς στις σχέσεις τους με το άλλο φύλο, ήταν πιο πιθανόν να ανακαλέσουν βιώματα της παιδικής τους ηλικίας όπου οι γονείς τους ήταν στοργικοί, δοτικοί και με αποδοχή.

Τελικά υπάρχει συσχέτιση μεταξύ δεσμού προσκόλλησης στην βρεφική ηλικία και σχέσεων στην ενήλικη ζωή; Μία μεταανάλυση (Fraley, 2002), έδειξε ότι ουσιαστικά υπάρχει συσχέτιση, αλλά είναι χαμηλή (r= 0.29). Η ύπαρξη μιας τόσο χαμηλής συσχέτισης, δεν μας δείχνει ότι είναι ασύνδετα μεταξύ τους, αλλά ίσως κάποιος άλλος παράγοντας υπάρχει που διαμεσολαβεί στην σχέση και πρέπει να διερευνηθεί. Σε κάθε περίπτωση, το να επενδύουν οι γονείς σε έναν ασφαλή δεσμό προσκόλλησης με τα παιδιά τους, μόνο καλά εφόδια μπορεί να τους δώσει, καθώς μπαίνουν οι βάσεις για το τι θα περιμένει το παιδί από τον/την μελλοντική του σύντροφο, αλλά και τι μοτίβο θα επαναλάβει και στην δική του πυρηνική οικογένεια και τι εφόδια θα δώσει στα δικά του παιδιά. Αξίζει να προσπαθήσουμε να δώσουμε στα παιδιά δυνατά “όπλα” για το μέλλον τους που θα τα βοηθήσουν σε πολλούς τομείς της ζωής τους.

Βιβλιογραφία:

Bowlby, J. (1973). Attachment and loss. Vol.2: Separation: Anxiety and anger. New York: Basic Books.

Bowlby, J. (1977). The making and breaking of affectionate bonds. British Journal of Psychiatry, 130, 201-210.

Fraley, C. (2002). Attachment stability from infanct to adulthood: Meta-analysis and dynamic modeling of developmental mechanisms. Personality and Social Psychology Review (6), 123-151.

Shiakou, M. (2011). Representations of Attachment Patterns in the Family Drawings of Maltreated and Non-maltreated Children. Child Abuse Review. Published online in Wiley Online Library (wileyonlinelibrary.com). doi:10.1002/car.1184.

Κρητικού Μαρίνα

Ψυχολόγος Υγείας/ Συστημική-Οικογενειακή Σύμβουλος

marina.kritikou@yahoo.com – kritikou-healthpsy.gr