Διήμερο εκδηλώσεων στο Πλατανιανό αόρι του Ψηλορείτη

Μια αλλιώτικη, ξεχωριστή εκδήλωση τα ‘‘ΠΑΝΑΣ ΔΡΩΜΕΝΑ‘’ πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 28 και Κυριακή 29 Ιουλίου στα Πανακραία όρη, στην Αμαριώτικη πλευρά του Ψηλορείτη, στην περιοχή του Σπηλαίου του Πάνα, πάνω από το χωριό Πλατάνια του Δήμου Αμαρίου

του Άρη Κουτάκη

Διοργανώθηκε  από τον Δήμο  Αμαρίου, με συνδιοργάνωση του Πολιτιστικού Συλλόγου Πλατανίων, υπο την αιγίδα της Περιφερειακής  Ενότητας  Ρεθύμνου. Χορηγοί  της εκδήλωσης, ήταν  τα  αγροκτήματα Κρήτης  Μανωλιτσάκης  Α.Ε.,το τυροκομείο ‘’Ραέτι’’ του  Δραμιτινού Κωνσταντίνου, Περνιεντάκης  Δ. Α.Ε.Β.Ε, ΑΦΟΙ  Ζουμπουλάκη υγραέρια, CretanΑperitifs Λιτινας  Σταύρος και  Ζωοτροφές  Καπετανάκης.

Περιλάμβανε  την  ορειβατική   διαδρομή   από το  χωριό  Πλατάνια Αμαρίου, φαράγγι, οροπέδιο  Κολυβέ, ψακόνερο ,σπήλαιο  Πάνα.

Συμμετείχαν ορειβατικοί  σύλλογοι  απ΄όλη  την  Κρήτη   καθώς  και πολλοί περιπατητές –  επισκέπτες, που  επιθυμούσαν  να γνωρίσουν  αυτά  τα  άγνωστα  στους  πολλούς ,ιερά, λατρευτά  μέρη  της  Κρήτης.

Το μεσημέρι, με την άφιξη των ορειβατών, προσφέρθηκε  ορειβατικό  γεύμα,η καθιερωμένη  φασολάδα, ενώ  το  απόγευμα ο Κωσταντίνος  Δραμιτινός (τυροκομείο  ‘’Ραέτι’’) τυροκόμησε  και  προσέφερε  στους παραβρισκόμενους  αχνιστή    μυζήθρα.

Ακολούθησε  ομιλία  με θέμα ‘’Ιστορικά- μύθοι  και θρύλοι  της  Σπηλιάς του Πάνα’’, με το καλωσόρισμα,

χίλια καλώς ορίσετε  στης  Πάνακρας τα μέρη,

στου αορίτη του θεού ,του Πάνα το λημέρι

Τα  Ιστορικά, ξεκίνησαν με  αναφορά  στους  Πανάρχαιους  Ορφικούς  Υμνους, ύμνο του Πάνα με τίτλο  ‘’Πανός  θυμίαμα, ποικίλα’’, ύμνο  στον  Δία, όπου στους στίχους  48-51  αναφέρονται  για  πρώτη  φορά  τα  Παν-ακρα, τα  Πάνακρα, τα Πανακραία όρη, λόγω  του υπάρχοντος  σπηλαίου του Πάνα, γεγονός  που  φανερώνει  ότι  από  τη πανάρχαια  εποχή, στο  σπήλαιο υπήρχε  λατρευτική  δραστηριότητα, η οποία  και χαρακτήρισε   και ονομάτισε  την  συγκεκριμένη  περιοχή ,λόγω της λατρείας  του θεού.

Ακολούθησε η ‘’Προσευχή  Σωκράτους’’στον Φαίδρο, όπου  με  τόσο σεβασμό επικαλείται ο Σωκράτης την θεότητα, Ομηρικοί ύμνοι που αναφέρονται στον Θεό, αναφορές  Λατίνων συγγραφέων(Μακρόβιος  και  Θεόκριτου ‘’ειδύλλια’’) όπου και  εκεί γίνονται  αναφορές  για τον  Θεό, το ποίημα του Κωστή Παλαμά ‘’Η γη μας, γη των αφθάρτων’’όπου ο τελευταίος στίχος,

’’Η  αρχαία  ψυχή  ζει  μέσα μας  αθέλητα  κρυμμένη, 

ο  μέγας  Παν  δεν  πέθανε, όχι  ο  μέγας  Παν δεν πεθαίνει’’

συγκίνησε  από ότι φάνηκε  ιδιαιτέρα  τους παρευρισκομένους.

Αναφορές  έγιναν  και στην  ύπαρξη  των  Σπηλαίων του Πάνα  στην περιοχή του  Αμαρίου,(σπήλαιο  Πάνα  στο  Πλατανιανό   αόρι του  Ψηλορείτη, σπήλαιο  Πάνα  στο βουνό  Σάμιτος, πάνω  από τα  χωριά  Οψυγιάς  και  Αμάρι, σπήλαιο  Αγίου Αντωνίου  στο   Βένι, σπήλαιο  Νοτική  τρύπα  στο οροπέδιο   Καλυκάς της Νίθαυρης ,όπου  και στα δύο τελευταία  ο  μεγάλος Γάλλος  σπηλαιολόγος  Πωλ  Φωρ,βρήκε  και αναφέρει ίχνη  λατρείας  του Θεού).

Πολλές  αναφορές  έγιναν  στην προσπάθειά μας   να κατανοήσουν  επιτέλους  κάποιοι, ότι  ο  συγκεκριμένος  θεός  δεν έχει καμία  σχέση  με  σατανάδες και  βελζεβούληδες, όπως  προσπαθούν κάποιοι  επίμονα να μας παρουσιάσουν.

Γιατί η μορφή  του Πανός,ανέδυε σοφία: Ζωόμορφος  από την μέση  και κάτω(συμβολίζοντας  το ζωικό βασίλειο, που  είχε αναλάβει και την προστασία του)το  άλλο  μέρος(το ανθρώπινο)που συμβόλιζε  την   προσπάθεια μέσω  της ανθρώπινης  ύπαρξης   να περάσει το  όν  στους  ανώτερους κόσμους, προσεγγίζοντας  τους  με  τις  κεραίες του,(τα κέρατά του).

Στην Ελληνική  σκέψη, σατανάδες  και βελζεβούληδες  δεν υπάρχουν.

Αυτά  είναι  ασυμβίβαστα  με  την  Ελληνική σκέψη και  είναι δημιουργήματα  άλλων  λαών…

Γιατί  απλούστατα:Ο,τι  έχεις  μέσα  σου,βγάζεις  και  προς  τα έξω.

‘’Τους  Λαιστρυγόνες  και  τους  Κύκλωπες  δεν  θα συναντήσεις,

αν  δεν τους κουβαλάς μές  την  ψυχή  σου…’’,

μας  θυμίζει   αριστοτεχνικά  στην ‘’Ιθάκη’’ του, ο μεγάλος  μας Καβάφης.

Αυτήν  λοιπόν την αγνή, ποιμενική θεότητα, διάλεξαν οι  άνθρωποι  τούτου του  τόπου, για να προστατεύει  αυτούς  και τα  κοπάδια τους.

Ζωοκλέφτες από  τα  χωριά της  Ανατολικής μπάντας του Ψηλορείτη,γύρισαν  άπραχτοι  στα  χωριά τους, γιατί  όπως  δήλωσαν οι  ίδιοι ,’’δεν εμπορέσαμενε  να κλέψωμενε, γιατί το κοπάδι είχε οδηγό’’(μορφή που τα  οδηγούσε μέσα   στην νύχτα).

Πλήθος  και οι αναφορές  κατοίκων   των χωριών Πλατάνια  και  Φουρφουρά, που οπως περιγράφουν  οι ίδιοι στο βιβλίο’’Πλατάνια  Αμαρίου, ταξίδι  στο χώρο  και στον  χρόνο’’ βλέπουν  σε  χιονιές  σημάδια  από οπλές ζώου να μπαίνουν  μέσα  στο σπήλαιο  και να είναι ‘’πια μεγάλα από τσ’αίγας και πια  μικιά  απ’του βουγιού’’.

Άλλοι που βόσκευαν  εκεί, άκουγαν περίεργους  ήχους μες το σπήλαιο. Και όταν Γερμανοί  στρατοπέδευσαν έξω  από το σπήλαιο, τους  έτρεψε  σε  φυγή την  νύχτα ένα όν, που τους  ενέσπειρε  τον  Παν-ικο ,τρέχοντας πάνω-κάτω.

Κυνηγοί  είδαν στο δώμα του σπηλαίου  να ‘’κείτεται  ένα θεριό’’. Φοβήθηκαν και έφυγαν.

Κι ο Πωλ  Φωρ ,αφηγείται  χαρακτηριστικά ,πως ‘’οι  κάτοικοι  του  χωριού  Πλατάνια, μιλούν  για  το  Θεό  Πάνα  σαν να πρόκειται  για  κάποιο συγχωριανό  τους, που γεννήθηκε μέσα σε  αυτή  την  σπηλιά ,την  σπηλιά  του Πανός  όπως  την αποκαλούν’’.

Συγκινητικές   και οι ομιλίες  τριών παλιών Πλατανιανών  βοσκών, που μας  αφηγήθηκαν  τα βιώματα  που  έζησαν  οι ίδιοι  και  αφορούσαν  τούτο  το  σπήλαιο και την παρουσία  εκεί  κάποιου όντος  που  πάντοτε  έκανε  αισθητή την παρουσία του και που οι ίδιοι δεν το  έλεγαν στους μεγαλύτερους  ‘’γιατί φοβούμαστονέ πως θελα μας σε πούνε  πως εφανταχτήκαμενε’’ .

Συγκινητική  ήταν και η στιγμή  που μας οδήγησαν  οι ίδιοι  στην σπηλιά, για να μας δείξουν  το σημείο (ένα  κοίλωμα  βράχου) που οι  άνθρωποι  θυμιάζανε στην  θεότητα  του  σπηλαίου.

Στο κοίλωμα, ένα θραύσμα  κεραμικού που  χρησίμευε  ως θυμιατήρι, θαμμένο  κάτω  από τις  στάχτες, ήταν  για εμάς η καλύτερη απόδειξη  της  από τα  πανάρχαια  χρόνια συνέχειας της  λατρευτικής  συνήθειας  των ανθρώπων του τόπου.

Ακολούθησαν δύο  ριζίτικα από την  συλλογή Παύλου Βλαστού, που αναφέρονται στο σπήλαιο αυτό του Πάνα, η δική μας  αναφορά – εμπειρία της  συνάντησης   με μία  οικογένεια  Γάλλων στις  3-3-2001,που έψαχναν  αγωνιωδώς  το  σπήλαιο  και που ήρθαν για αυτό  το λόγο  από  την Γαλλία για να ‘’προσκυνήσουν’’  όπως  μας  δήλωσαν οι ίδιοι, η εμπειρία μας  με την Ουαλή June Peters που στις 15/07/2009, συμμετέχοντας σε γκρουπ που ξεναγούσαμε στο σπήλαιο, έφερε μαζί της βιολί, με το οποίο απέδωσε περίτεχνα μέσα στο σπήλαιο το ΄΄the king of the fairies΄΄(ο βασιλιάς των νεράϊδων) και τέλος διαβάστηκαν 15 μαντινάδες Αμαριώτη ποιητή για τον Πάνα. Με το πέρας των ομιλιών, προσφέρθηκε βραστό κρέας με μακαρόνια και αντικριστό που αριστοτεχνικά είχαν παρασκευάσει οι κάτοικοι του χωριού Πλατάνια. Τη βραδιά συνέχισε ο Ψαραντώνης με το συγκρότημα του. Τα χαράκια, οι πρίνοι, οι ασφένταμοι πίσω τους, φωτισμένα κατάλληλα με πολύχρωμους χρωματισμούς, ήταν μια εικόνα που μάγεψε το πλήθος, ενώ όταν ο ίδιος απέδωσε την ‘’τίγρη’’ και το ’’ο Δίας ήτανε βοσκός’’ οι ψυχές σκίρτησαν από χαρά και συγκίνηση, ξεσηκώνοντας όλους τους παρευρισκόμενους. Η βραδιά συνεχίστηκε με τα μαντολίνα του Δημήτρη Κλάδου (Πλατάνια), του Μανώλη Χαμαλάκη (Πιτσίδια Μεσαράς) και του Μιχάλη Σιγανού (Πλατάνια) ενώ αργότερα στον χώρο της κατασκήνωσης, οι κοιμώμενοι απόλαυσαν μια υπέροχη νυχτερινή καντάδα. Το πρωί ακολούθησε εκκλησιασμός στην εκκλησία του Αγ. Μύρωνα από τον παπά-Σταύρο Λίτινα των Πλατανίων και τρισάγιο στον τάφο  του  αδικοσκοτωμένου από τους  Γερμανούς ,Μύρου Λίτινα.

Ακολούθησε  προσφορά πρωινού (τσάι  βουνού, γραβιέρα, γλυκά) και η εκδήλωση έκλεισε με κατάβαση  της διαδρομής  Πάνας-Κισσόσπηλιος-Ψακόνερο – Κολυβές-Φαράγγι- Πλατάνια.

Αξίζουν  πολλά  συγχαρητήρια  στους κατοίκους του χωριού  Πλατάνιά για την προσφορά  τους  και την μεγάλη φιλοξενία  τους, στον Πολιτιστικό  Σύλλογο και  τον Πρόεδρο του κ. Κωστή  Λίτινα  και στον  Πλατανιανό  Αντιδήμαρχο   Αμαρίου κ. Βασίλη  Κλάδο  που  σήκωσε  στου ώμους  του παλίκαρίσια  την  ευθύνη  της  όλης  εκδήλωσης.

Ευχή  μας, η  εκδήλωση  να γίνει θεσμός ,γιατί  ο τόπος  και οι άνθρωποί  του το ’χουν ανάγκη.

Το  συγκεκριμένο  σπήλαιο με την Πανάρχαια ιστορία του, αξίζει να αναδεχθεί ,ούτως  ώστε  να  γίνει  πόλος  έλξης  και επισκεψιμότητας .

              Επά  στου  Πάνα τη Σπηλιά ,πάνω  απ’ τα  Πλατάνια,

              κόσμος  πολύς συνάχθηκε, για  ένα  παλιό  χατίρι.

              Κι ο  Ψαραντώνης δίπλα τους ,τη λύρα του κουρντίζει

              και σειέται ούλο  το  βουνό ,ο γέρο  Ψηλορείτης.

             Κι ο Πάνας  ο  καλός  θεός, με  ένα  παλιό  σουραύλι,

            τα  πρόβατά  ντου ξωλαλεί  στση  Πάνακρας  τα  μέρη

            κι  απού τση  Πάνας  τα γκρεμνά ,φωνή μεγάλη  σέρνει:

           Υπάρχει ακόμη Κρήτη ,εδώ  στον Ψηλορείτη…..