Οι παλιές κανίστρες

Κάθε σπίτι σχεδόν μετά την κατοχή, είχαν δυο ή και τέσσερεις τέτοιες μεταλλικές κανίστρες

Άραγε ποιο επαρχιοτόπουλο της Κρήτης δεν έχει συσχετίσει τη ζωή του κάποτε, με εκείνες τις παλιές μεταλλικές κατοχικές κανίστρες (κάνιστρα), είτε αυτές ήταν οι στενόπορες που έκλειναν με ένα μοχλισμό ενσωματωμένο στην ίδια την κανίστρα, είτε οι άλλες, αυτές με το ανεξάρτητο βιδωτό στρογγυλό καπάκι, που κρεμόταν από ένα αλυσιδάκι;

Κάθε σπίτι σχεδόν μετά την κατοχή, καθώς και όλα τα νοικοκυριά που είχαν να κάνουν με αγροτικές εργασίες, είχαν δυο ή και τέσσερεις τέτοιες μεταλλικές κανίστρες, άλλες στενόπορες και άλλες με το βιδωτό καπάκι, που τις χρησιμοποιούσαν σε διάφορες χρήσεις.

Στην Κρήτη οι κανίστρες ήρθαν στην γερμανική κατοχή

Με πληροφορίες του κ Μύρωνα Μαραγκάκη κάτοικος Γαλιάς, που έζησε τα της κατοχής, μας αναφέρει πως οι Γερμανοί πρώτοι κατασκεύασαν την μεταλλική στενόπορη κανίστρα, χωρητικότητας 20 λίτρων, και οι Εγγλέζοι την κανίστρα με το φαρδύ βιδωτό καπάκι. Η χρήση και στις δυο περιπτώσεις, ήταν να αποθηκεύουν βενζίνη πετρέλαιο ή και νερό για τις μεγάλες διαδρομές. Τα φορτηγά από κάτω είχαν ένα ειδικό μεταλλικό ντουλάπι, και εκεί αποθήκευαν δυο ή τρία ή και παραπάνω κάνιστρα με καύσιμο, εκ των οποίων το ένα θα είχε οπωσδήποτε νερό, διότι τα ψυγεία των αυτοκινήτων της εποχής δεν ήταν πάντα στεγανά.
Επειδή η στενόπορη κανίστρα δεν άδειαζε εύκολα, υπήρχε ένας ξεχωριστός ειδικός μηχανισμός ο οποίος προσάρμοζε στο στόμιο, είχε ένα στενό σωληνάκι εύκαμπτο και έφτανε μέχρι τον πάτο, έτσι κατά το άδειασμα έπαιρνε αέρα, και άδειαζε καλύτερα. Αργότερα και στις δυο κανίστρες είχαν κάνει εσωτερικά κολλητό το σωληνάκι αυτό στο εσωτερικό τοίχωμα. Το δε καπάκι της στενόπορης είχε ειδικό λαστιχάκι για να εφαρμόζει καλά και να δημιουργεί στεγανότητα. Οι εγγλέζικες κανίστρες ήρθαν κι αυτές μαζί με τα αυτοκίνητα, που το κάθε ένα είχε τουλάχιστον μια κανίστρα για βενζίνη και μια για νερό. Στα μακρινά ταξίδια στην κατοχή , όπως δηλαδή Αθήνα – Θεσσαλονίκη, έπρεπε το κάθε αυτοκίνητο να έχει εκτός από γεμάτο το ρεζερβουάρ, και μια ακόμα κανίστρα βενζίνης εφεδρική, διότι δεν υπήρχαν βενζινάδικα στον δρόμο, και έπρεπε να παρακάμψουν και να πάνε ή στη Λάρισα, ή στον Βόλο ή στην Καρδίτσα, αλλά αυτό απαιτούσε χάσιμο χρόνου. Πολλά στρατόπεδα τότε έδιναν βενζίνη και σε πολίτες που είχαν ανάγκη.

Οι κανίστρες μετά την κατοχή

Όταν έφυγαν οι Γερμανοί και οι Εγγλέζοι, κάποιες κανίστρες παρέμειναν στην Κρήτη, αλλά όταν οι έμποροι είδαν την χρησιμότητα της, τότε πολλοί πλέον τις εμπορεύτηκαν. Οι μεγαλοκτηματίες της Κρήτης είχαν 8 τουλάχιστον κανίστρες και τις φόρτωναν ανά τέσσερεις στο κάθε τετράποδο μεταφορικό μέσο, γαϊδούρι μουλάρι κλπ, επάνω στα ειδικά ταβλιά, είτε κρεμαστές με σκοινί, δυο από κάθε πλευρά. Όλοι οι αγρότες είχαν κάποιες κανίστρες, αλλά την περίοδο του φυτέματος αγρουλίδων, επειδή έπρεπε για ένα χρόνο να τους ποτίζουν, έπαιρναν και από κάποιο άλλο χωριανό ή γείτονα τους κάποιες κανίστρες μαζί με το γαϊδούρι ή άλλο τετράποδο μεταφορικό μέσον, και έκαναν έτσι τους δανεικούς. Στις κανίστρες οι άνθρωποι της υπαίθρου έβαζαν κυρίως νερό, αλλά μπορούσαν να βάλουν και άλλα υγρά όπως βενζίνη, πετρέλαιο, λάδι, μούστο κλπ. Λάδι βέβαια και πετρέλαιο η 20λιτρη αυτή κανίστρα χωρούσε 17 κιλά. Σε όσες έβαζαν βενζίνη μονάχα πετρέλαιο μπορούσαν να βάλουν, και το αντίθετο. Σε όσες όμως έβαζαν λάδι, τότε τις ξέπλεναν με καυτό νερό και σαπούνι , οπότε μπορούσαν πάλι να ξαναβάλουν νερό.

Οι κανίστρες στις δουλειές της εξοχής

Εκτός από την χρησιμότητά τους στο πότισμα των αγρουλίδων, οι κανίστρες ήταν χρήσιμες για μεταφορά νερού το καλοκαίρι για το πότισμα των ζώων. Τα ζώα τα άφηναν στην εξοχή να φάνε τη βοσκαριά, ή τα άχυρα με τον καρπό που έπεφτε κάτω, και έπρεπε να πηγαίνει κάποιος δυο φορές την ημέρα να τα ποτίζει, αδειάζοντας την κανίστρα σε ένα κουβά, φυσικά και να τα μεταδένει.

Στα αμπελοσκάματα πάλι έπρεπε το αφεντικό να έχει φροντίσει να έχει μαζί του μια δυο κανίστρες με νερό για τους εργάτες, το ίδιο και στο τρύγος.
Όσο για το θέρος, ξεκίναγε η οικογένεια με φορτωμένα τα χτήματα με τα τσικάλια τα πιατικά και τα κατσαρολικά για μαγείρεμα, πατανίες για να κοιμούνται τα μεσημέρια τα παιδιά, κάμποσα τρόφιμα, μπόλικο κρασί και ψωμί, αλλά και κάμποσες κανίστρες με νερό για το μαγείρεμα, για να πίνουν οι εργάτες ή και τα ζώα. Η μια τουλάχιστον κανίστρα που ήταν για να πίνουν οι άνθρωποι, ήταν τυλιγμένη με ένα τσουβάλι, και τη λαντουρούσαν (ράντιζαν) με νερό, και όταν φυσούσε αεράκι το βρεγμένο τσουβάλι το κρατούσε δροσερό!

Οι κανίστρες και τα παιδιά

Οι μεταλλικές κανίστρες κράτησαν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 70, διότι ήδη είχαν αρχίσει να εμφανίζονται οι πρώτες πλαστικές κανίστρες, και τα πρώτα πλαστικά βαρελάκια των 50 ή 60 λίτρων με το μεγάλο άνοιγμα, ήδη αρχίσει να σκουριάζουν και άλλες είχαν τρυπήσει από την πολλή χρήση.
Όμως τα παιδιά ήταν εκείνα που τα έστελναν στις διάφορες βρύσες του χωριού σε κρήνες ή σ τα πιο κοντινά καβούσα (φυσικές πηγές), για να τις γεμίσουν. Αν δεν τις σήκωναν να τις φορτώσουν, τις γέμιζαν επιτόπου όπως είναι φορτωμένες επάνω στο γάιδαρο, με ένα χωνί και ένα κάρτο ή κουβά. Σαν πότιζαν τους αγρουλίδους, έριχναν από μια κανιστρα σε κάθε αγρούλιδα, μπορεί όμως αν δεν τις σήκωναν πάλι α τις κατεβάσουν, τις άδειαζαν με ένα λάστιχο ρουφώντας το.
Δεν ήταν λίγες οι φορές που έστελναν τα παιδιά να γεμίσουν τις κανίστες σε μέρη ή σε ποτάμια που υπήρχαν χωμάτινες κολύμπες, σε πετρόχτιστες στέρνες ή χτισμένες με τσιμεντόλιθα και τσιμέντο.
Πολλά παιδιά βέβαια αν ήταν καλοκαίρι και απείχαν μάλιστα πολύ από τη θάλασσα, δεν έχαναν την ευκαιρία να βουτήξουν μέσα στην κολύμπα στη στέρνα ή δεξαμενή, και να κολυμπήσουν για να δροσιστούν! Όσα μάλιστα δεν ήξεραν μπάνιο, έπαιρναν μια άδεια κανίστρα αγκαλιά σαν σωσίβιο, και έτσι επέπλεαν στο νερό! Οι αγροφύλακες βεβαία αλλά και οι ιδιοκτήτες απαγόρευαν αυστηρά το μπάνιο στις δεξαμενές, αλλά εκείνα όταν έβλεπαν πως δεν είναι κανείς στην περιοχή, τότε έβγαζαν ωραία – ωραία τα ρούχα τους μένοντας με το σώβρακο, και έκαναν ένα ωραιότατο δροσιστικό μπάνιο! Μετά σαν έβγαιναν από το νερό, αφαιρούσαν και το σώβρακο, το άπλωναν σε ένα κλαρί να στεγνώσει και ξάπλωναν κάπου κανένα μισάωρο στον ήλιο, κι όταν στέγνωνε, γέμιζαν τις κανίστρες και πήγαιναν στον προορισμό τους!

Κείμενο – φωτογραφίες: Γεώργιος Χουστουλάκης