Στις σπηλιές της Καππαδοκίας

Τεράστιοι βράχοι με παράξενα σχήματα, «νεραϊδοκαμινάδες», σπηλιές – Η φύση εκθέτει στην Καππαδοκία μερικά από τα ωραιότερα έργα της

Προέκυψαν από τη διάβρωση ηφαιστειογενών πετρωμάτων. Είναι δημιουργίες ηφαιστείων, βροχών και ανέμων. Οι άνθρωποι έβαλαν τη δική τους πινελιά: δημιούργησαν υπόγειες πόλεις και λάξευσαν στους πανύψηλους βράχους αμέτρητα σπίτια και εκατοντάδες εκκλησίες, τις οποίες κόσμησαν με εντυπωσιακές τοιχογραφίες.

Μία από αυτές είναι η Σκοτεινή Εκκλησία (karanlik kilise, ναός της Αναλήψεως, 11ος αι.) που βρίσκεται στο Γκιόρεμε (Goreme, ελληνικά Κόραμα). Θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά λαξευτά μνημεία της περιοχής και οι τοιχογραφίες της κατατάσσονται στα πιο σημαντικά ζωγραφικά σύνολα της βυζαντινής Καππαδοκίας.

Ονομάστηκε Σκοτεινή εξαιτίας του ελάχιστου φωτισμού του εσωτερικού της χώρου από ένα μικρό παράθυρο. Η έλλειψη φωτισμού έχει συντελέσει στη διατήρηση των τοιχογραφιών της, στις οποίες πριν από περίπου τριάντα χρόνια είχαν γίνει εργασίες συντήρησης. Στις τοιχογραφίες της παρουσιάζονται επεισόδια από τη ζωή του Ιησού.

Πιο σημαντικές θεωρούνται αυτή της Σταύρωσης, της προδοσίας του Ιούδα και αυτή που απεικονίζει τον Χριστό Παντοκράτορα. Πρόσφατα, σύμφωνα με την τουρκική ιστοσελίδα trthaber.com, οι αρμόδιες τουρκικές αρχές, για να προστατεύσουν τις τοιχογραφίες της Σκοτεινής Εκκλησίας, αποφάσισαν να απαγορεύσουν στους επισκέπτες να βγάζουν φωτογραφίες μέσα στην εκκλησία και να παραμένουν στον ναό περισσότερο από τρία λεπτά.

Ακόμη, σύμφωνα με το trthaber.com, οι τουρκικές αρχές επιχειρούν να ελέγξουν τον αριθμό των επισκεπτών, βάζοντας εισιτήριο και για την είσοδο στον ναό της Αναλήψεως, εκτός από αυτό που υπάρχει για την είσοδο στο υπαίθριο μουσείο του Γκιόρεμε, όπου βρίσκονται οι περισσότερες και σημαντικότερες υπόσκαφες βυζαντινές εκκλησίες της Καππαδοκίας.

Βράχοι – «Νεραϊδοκαμινάδες»

Οι κωνοειδείς και πυραμιδοειδείς βράχοι του Γκιόρεμε, που κρύβουν μέσα τους σπίτια και εκκλησίες, και καλύπτουν έκταση πολλών τετραγωνικών χιλιομέτρων, σχηματίστηκαν από τη στάχτη και τη λάβα που απλώθηκαν στην περιοχή από τις εκρήξεις τριών ηφαιστείων που έγιναν πριν από εκατομμύρια χρόνια. Οι ηφαιστειογενείς, γεμάτοι σπηλιές, βράχοι ήταν τόσο μαλακοί που οι πρώτοι κάτοικοι της Καππαδοκίας μπορούσαν να τους σκάψουν χωρίς να χρησιμοποιήσουν μεταλλικά αντικείμενα και να δημιουργήσουν, μέσα σε αυτούς, σπίτια. Γι’ αυτόν τον λόγο πιστεύεται ότι δημιουργήθηκαν εκεί οι πρώτες κατοικίες. Η φύση έδινε σχεδόν έτοιμα σπίτια. Στις σπηλιές των βράχων του Γκιόρεμε βρήκαν αργότερα καταφύγιο και ασκητές που ήθελαν να φύγουν μακριά από τα εγκόσμια. Στη Ζέλβη, λίγα χιλιόμετρα μακριά από το μουσείο του Γκιόρεμε, βρίσκονται οι φημισμένες «νεραϊδοκαμινάδες», βράχοι που έχουν στην κορυφή τους έναν «τρούλο» και θυμίζουν
καμινάδες. «Καμινάδες των νεράιδων» τους ονόμασαν οι πρώτοι κάτοικοι της Καππαδοκίας, οι οποίοι πίστευαν ότι οι βράχοι αυτοί ήταν οι καμινάδες των σπιτιών των νεράιδων που ζούσαν στα έγκατα της γης.

Υπόγειες πόλεις

Καππαδοκία δεν είναι μόνο οι «νεραϊδοκαμινάδες». Είναι και οι παγκόσμια γνωστές υπόγειες πόλεις της -είναι 36, αλλά τέσσερις από αυτές είναι επισκέψιμες. Σύμφωνα με ιστορικούς, οι πρώτοι που έφτιαξαν υπόγειες πόλεις στην Καππαδοκία, για να κρύβονται και να αιφνιδιάζουν τους εχθρούς τους, ήταν οι Χετταίοι. Στη συνέχεια, οι πόλεις αυτές προστάτευαν τους πρώτους χριστιανούς από τους διωγμούς. Στα χρόνια του Βυζαντίου, κατά τις επιδρομές των Αράβων, και στην περίοδο της Εικονομαχίας, οι υπόγειες πόλεις λειτούργησαν επίσης σαν καταφύγια. Στην περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατέβαιναν στις υπόγειες πόλεις χριστιανοί για να κρυφθούν από ομάδες ληστών. Η μεγαλύτερη και καλύτερα διατηρημένη υπόγεια πόλη, που είχε τη δυνατότητα να φιλοξενεί χιλιάδες ανθρώπους, είναι αυτή του Ντερίνκουγιού (της Μαλακοπής). Φτάνει σε βάθος περίπου 80 μέτρων και έχει οκτώ επισκέψιμα επίπεδα. Στα πρώτα βρίσκονταν οι στάβλοι, στα επόμενα οι αποθήκες και στα τελευταία τα σπίτια των κατοίκων. Υπήρχαν και αρκετές εκκλησίες, και μία από αυτές βρισκόταν στο χαμηλότερο επίπεδο, ογδόντα μέτρα κάτω από το έδαφος. Ο αέρας έφθανε μέχρι εκεί από έναν τεράστιο αεραγωγό.
Υπόγειες πόλεις, λαξευμένα στους βράχους σπίτια, εκκλησίες μέσα σε σπήλαια. Στην Καππαδοκία η φύση, η τέχνη και η ιστορία γίνονται ένα. Και το αποτέλεσμα είναι μεγαλειώδες.

Κείμενο, φωτογραφίες: Αλέξης Ηλιάδης