Πως πήραν τα παρατσούκλια παλιοί Γαλιανοί και άλλοι Μεσαρίτες

Δεν υπήρχε άνθρωπος που να μην είχε παρατσούκλι

Μέρος α

Στη Μεσαρά τα παρατσούκλια λέγονται και παρανόμια, και δεν υπήρχε άνθρωπος που εκτός από το όνομα και το επίθετό του, να μην έχει σημαδευτεί και με μια άλλη ονομασία, που του κόλλησαν κάποια στιγμή οι συγχωριανοί του. Δεν βγήκε τυχαία το κάθε παρατσούκλι, αλλά σχετίζονταν είτε με τη καθημερινή εργασία του, με κάποια συνήθεια του, μια ιδιότητα του χαραχτήρα του, από μια ιδιαίτερη σωματική ανάπλαση ή αναπηρία του, ή από μια ατυχή κίνηση που έτυχε να κάνει κάποτε, και που αυτό πλέον θα τον ακολουθεί σε όλη του τη ζωή!

Οι άνθρωποι εκείνα τα χρόνια εύκολα μπορούσαν να κολλήσουν ένα παρατσούκλι σε κάποιον, ακόμα κι αν τον συμπαθούσαν ή αν ήταν και φίλος τους, και πολλές φορές έμενε αυτό και στους απογόνους του, αλλά μπορούσε να ήταν και καθαρά προσωπικό. Ο κάθε ένας το παρατσούκλι του το είχε αποδεχτεί αναγκαστικά, και σε ελάχιστες περιπτώσεις μονάχα αντιδρούσε κάποιος. Κι αν αντιδρούσε, ο κόσμος στις συζητήσεις μεταξύ τους, πάλι έτσι με το παρατσούκλι του τον αποκαλούσε!

Τα παρατσούκλια είχαν ποικιλία, άλλα έδιδαν μια τιμητική διάκριση, άλλα προσβλητική, κι άλλα ουδέτερη. Ωστόσο κάποιοι ήταν οι τυχεροί που είχαν όμορφα παρατσούκλια, σε αντίθεση με αυτούς που είχαν προσβλητικά. Σε άλλους ήταν αστεία, ή απλά αδιάφορα.

Θα αποφύγουμε εδώ για δεοντολογικούς λόγους να αναφέρουμε τα ελάχιστα παρατσούκλια που δεν τιμούσαν τη γενιά, γιατί προήλθαν από άσεμνες και ανήθικες πράξεις κάποιου προπάππου τους.

Δεν έβρισκες εύκολα κάποιον με το όνομα και επίθετο του, ειδικά αν ερχόταν κάποιος από ξενοχώρι, έτσι αναγκαστικά έπρεπε να τον ζητήσεις με το παρατσούκλι του!

Παρατσούκλι μπορούσαν να κολλήσουν σε κάποιον, ακόμα και αν ήταν παιδί προσχολικής ηλικίας, κατά τη διάρκεια της ζωής του, αλλά ακόμα και αν ήταν γέρος.

Τα παιδιά σε όλα τα σχολεία του δημοτικού, έβγαζαν παρανόμια μεταξύ τους, που τα περισσότερα χάθηκαν στο χρόνο. Το παρανόμι και στα παιδιά έβγαινε εύκολα, φτάνει κάποιο παιδί να είχε ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ή κουσούρι.

Ένα αγόρι για παράδειγμα έλεγε συχνά, «πάμε λέμε το μάθημα», μη μπορώντας να αρθρώσει σωστά την πρόταση, εύκολα τα παιδιά το είπανε «Παμελέμετο»! Άλλο παιδί μιμούνταν τον τράγο, κάνοντας με το στόμα του το γνωστό «φρ φρ φρ», όπως κάνει ο τράγος όταν έχει μια κατσίκα δίπλα του, οπότε τα άλλα παιδιά το βγάλανε «Τραγάκι». Άλλο έκανε αστεία και έλεγε συχνά τη φράση «θα σε πνίξω θα σε πνίξω», κάνοντας πως το πνήγει στα ψέμματα, οπότε εύκολα το είπανε «Πνιγάρη» κλπ.

Παρατσούκλι που προήλθαν από επάγγελμα που έγινε επίθετο

Ο γέρο Μαραγκός από τα Δρακακιανά της Γαλιάς, λεγόταν Παπαδάκης Μανώλης. Αυτός απέκτησε τρείς γιούς, τον Δράκο, τον Μύρο και τον Κωσταντή και τέσσερις κόρες, τη Πελαγία, τη Μαρία, την Κυριακή και την Κατερίνα. Το ‘35 πήγαιναν στα χωριά της Κρήτης επιτροπές, για να ελέγξουν όλα τα επίθετα, ώστε να μην υπάρχουν τούρκικα. Πήγε και μια επιτροπή και στη Γαλιά, όμως ο Μανώλης είχε πεθάνει, και έτσι ρώτησαν τη σύζυγο του, τι δουλειά έκανε ο πατέρας τους. Εκείνη τους είπε πως ήταν Μαραγκός. Έτσι η επιτροπή έδωσε το επίθετο «Μαραγκός» σε όλα τα παιδιά και εγγόνια που ήταν απόγονοι του Παπαδάκη Μανώλη. Αργότερα όμως υπήρξε άλλος νόμος που έδινε την ευκαιρία να τελειώνουν όλα τα κρητικά επίθετα σε «άκης», οπότε πήγαν όλοι και το έκαναν «Μαραγκάκης». Στην επιτροπή του’35 είχαν παρευρεθεί κάπου 20 άτομα από παιδιά και εγγόνια του Μανώλη, αν και ήταν πολύ περισσότερα.

Πρατσούκλια που έγιναν επίθετα από μια ιδιότητα του χαραχτήρα κάποιου, ή σωματικό ελάττωμα

Το όνομα Δρουγκάκης είναι πολύ παλιό, και κρατάει από την εποχή των Τούρκων, που η λέξη «Δρούγκο» στα τούρκικα σήμαινε αγύριστο κεφάλι, και πεισματάρης. Κάποιος της γενιάς λοιπόν, ήταν αυτό το χαρακτηριστικό του, και του κόλλησαν το παρατσούκλι «Δρούγκος». Στην απογραφή έγινε κι αυτό επίθετο δηλαδή «Δρουγκάκης». Κάπως έτσι προήλθε και το επίθετο Μπικάκης, από το «Μπίκος», που ήταν κάποτε παρατσούκλι.

Το επίθετο επίσης «Καμπουράκης», δεν χωρά αμφιβολία πως προήλθε από το «Καμπούρης». Καμπούρηδες ήταν οι μισοί από τα Σκούρβουλα και οι άλλοι μισοί από την Απόλυχνο. Ο προπάππους τώρα όλων αυτών ήταν εκείνος που είχε την καμπούρα, και στην απογραφή έγινε το «Καμπούρης» επίθετο, και διαμορφώθηκε σε «Καμπουράκης».

Θα μπορούσαμε να πούμε πως κάπως έτσι προήλθε και το παρατσούκλι «Βολικός». Ήταν δυο αδέρφια, ο Θωμάς και ο Γιώργης, που πιθανόν ο πατέρας τους ή κάποιος προπάππους τους ήταν πράος και βολικός άνθρωπος, οπότε προήλθε και το παρατσούκλι. Ο Γιώργης έμενε στους Βώρους, ενώ ο Θωμάς έμενε στη Γαλιά, άφησαν κι αυτοί απογόνους με το ίδιο παρατσούκλι, και μετά επίθετο. Δυστυχώς ο Θωμάς τυφλώθηκε νέος, από τα σαράντα του από ζάχαρο, και έμεινε τυφλός μέχρι τα 80 του που πέθανε.

Παρατσούκλι που προήλθε από συχνή φράση ή συνήθεια σε παιδική ηλικία

Κάποτε τη γιαγιά την έλεγαν και «Λαλά», μια και τα μικρά παιδιά δεν μπορούσαν να προφέρουν το «γ», και το έλεγαν «λ». Στη Φανερωμένη ένα παιδί ζούσε με τη γιαγιά του, και όταν πεινούσε της ζητούσε τυρί, λέγοντας της «τυρί Λαλά, τυρί Λαλά». Το άκουσαν αυτό οι γείτονες, και έβγαλαν το παιδί «Τυρλαλά»! Πήραν όλοι οι απόγονοι το παρατσούκλι αυτό, και σήμερα ακόμη ακούγεται, αλλά έχει απλοποιηθεί πλέον σε «Ντιρλαλά»

Ένα παιδί πάλι Γαλιανάκι, από μικρό του άρεσε να παίζει πολύ με τα λατζούνια, κυρίως τα καλοκαίρια όταν έβοσκε στην εξοχή τα έχνη του πατέρα του. Έκανε πολύ ωραίες κατασκευές, μύλους, ανεμόμυλους, τζιτζικομυλους, κλπ, και έκτοτε τα άλλα παιδιά το παιδί αυτό το ονομάσανε «Λατζούρο»!

Παρατσούκλι που προήλθε από μια αστεία συνήθεια

Ο Πάσπαρος από τη Γαλιά, πήρε αυτό το παρατσούκλι, διότι όταν σε νεαρή ηλικία εξαεριζόταν, αυτό γινόταν τόσο έντονα, που από το δρόμο σηκωνόταν σκόνη! Τη σκόνη τότε την λέγανε και «Πάσπαρο»!

Πιθανόν είχε και κάποιο εντερικό πρόβλημα, όμως είχε την ικανότητα να συσσωρεύει αέρα στα έντερα, αλλά είχε και το καλαμπούρι του, οπότε του άρεσε να κάνει και ο ίδιος πλάκα, κάνοντας την παρέα του να γελάει! Το είχε καμάρι να προκαλεί γέλιο, ωστόσο οι φίλοι του τον πειράζανε κάπου – κάπου, και εκείνος με τον δικό του τρόπο τους απαντούσε:

-Από ότι βλέπω εσείς δε σταματάτε, οπότε θα με αναγκάσετε να σας «κεράσω», και να φύγω!

Βέβαια εκείνα τα χρόνια, αν κάποιος εξαέρωνε, είτε ηθελημένα είτε όχι, περιπαιχτικά ήταν και καλά σαν «κέρασμα ρακής», και απαντούσαν οι παρευρισκόμενοι όπως και στη ρακή, «μετσυγεία σου», «πιές τηνε», «καλό να σου κάμει» κλπ.

Παρατσούκλι που προήλθε από τα λόγια κάποιου που έλεγε συχνά

Κάποτε κάποιος φόρτωνε τα γαϊδούρια του στάχυα, και τα πέρναγε από κάποια στενά σοκάκια του χωριού, για να τα παει στη θυμωνιά. Όμως επειδή δεν χώραγαν άνετα τα φορτωμένα γαϊδούρια, μπορούσε να ακουμπήσουν στους τοίχους, να τριφτούν και να μαδήσουν τα στάχυα, ακόμα και να μετακινηθούν από τα σχοινιά, και να πέσουν κάτω τα δεμάτια. Για αυτό πάντα ο άνθρωπος αυτός κρατούσε μια χαχαλόβεργα, και τους φώναζε: «Έξω να, έξω να»! Δηλαδή να προχωράνε έξω από τον τοίχο. Ακούστηκε αυτό από κάποιους επιτήδειους, που τον έβγαλαν «‘Έξωνα»! Το παρατσούκλι δεν πήγε στους απογόνους.

Ο γέρο Κουκής πάλι από τις Μοίρες ήταν γνωστός από τον νερόμυλο του. Γιατί όμως τον λέγανε «Κουκή», ενώ κανείς δεν θα τον έβρισκε με το πραγματικό του όνομα; Ο Κουκής ονομαζόταν Ηρακλής Στρατιδάκης, και είχε ένα μυρωδικό Σύντεκνο στην Πόμπια, κάποιον Κουκάκη. Καβάλαγε αργά ταχιά το γάιδαρο του ο Ηρακλής, και πήγαινε στην Πόμπια και έβρισκε τον Σύντεκνό του, και κάνανε όλη μέρα παρέα. Όμως συχνά τον ρωτάγανε ένας Πομπιανός που τον έβλεπε στο δρόμο όταν γύριζε:

– Πού ήσουνα Ηρακλή; Πάλι στο Σύντεκνό σου το Κουκάκη ήσουνα; Πάλι με τον Κουκή επίνετε κρασί;

Εκείνος απαντούσε:

– Ναι πήγα εκεί στο φίλο μου τον Κουκάκη και τα πίναμε!

Έτσι μια δυο, του κόλλησε ο Μπομπιανός το παρατσούκλι «Κουκής»!

Κάπως έτσι πήρε και το παρατσούκλι ο γέρο Μπούζος από τη Γαλιά.

Μπούζο λέγανε το Γιώργη Μαρκάκη, που επειδή είχε μεγάλη φαμελιά από τη μια, και από την άλλη λίγα χωράφια, πήρε μια μέρα το γάιδαρο και πήγε στο Ηράκλειο, και αγόρασε μια μηχανή αναψυκτικών, και την πήγε στο χωριό, για να έχει ένα επιπλέον έσοδο. Έτσι μετέτρεψε το μισό του σπίτι σε καφενείο, με δικά του πλέον αναψυκτικά, που ήταν και τα πρώτα της Γαλιας. Ήταν άνθρωπος της προόδου, και πράγματι έφτιαχνε γαζόζες λεμονάδες και πορτοκαλάδες, που τις πούλαγε και παραέξω. Στο γαϊδούρι του λοιπόν, φόρτωνε συχνά δυο τρία τελάρα αναψυκτικά, από τη μια μεριά, και από την άλλη ένα πιθαράκι με νερό, και με τον γιό του έπαιρναν σβάρνα τα χωριά. Το πιθαράκι αυτό λειτουργούσε σαν τα κρυγιοστάμνι. Δεν ήταν δηλαδή καλά ψημένο, ήταν από πράσινο χώμα, και αυτό βοηθούσε στο να διατηρεί το νερό δροσερό. Το τύλιγε γύρω γύρο και με λινάτσα, που τη κατάβρεχε, και το νερό στο πιθαράκι ήταν πάντα κρύο, κατά πως λέγανε οι παλιοί, ήταν «μπούζι»!

Με τον γιο του λοιπόν γύρναγαν όλα τα γύρω χωριά και πουλούσαν αναψυκτικά, τροφοδοτούσαν κυρίως τα καφενεία, αλλά αγόραζε και ο κόσμος. Ο γιος λοιπόν του Γιώργη φώναζε δυνατά: «Έχουμε λεμονάδες γαζόζες και πορτακαλάδες, και νερό μπούζι, ελάστε να πάρετε»! Αυτό το φώναζαν σε κάθε γειτονιά, οπότε μια και δυο ο άνθρωπος που κουβαλούσε το νερό το μπούζι, δεν άργησε να μετονομαστεί από τον κόσμο σε «Μπούζος» ή «Μπουζογιώργης»!

Επίσης, ο Γαλιανός Στελιανός Σταθοράκης, πήρε το παρατσούκλι «Παπάς» ή «παπά Στελιανός», γιατί είχε ένα συνήθειο, όταν μέθαγε να ψάλλει! Ήταν μια του αδυναμία αυτή, που του άρεσε πολύ να ψάλλει, όχι όμως στην εκκλησία, παρά μονάχα όταν μέθαγε! Δεν το πήραν όμως το παρατσούκλι αυτό και τα παιδιά του.

Από μια ενέργεια κάποιου

Κάποιος Φανερομιανός, ο Γιώργης Φιτσοδασκαλάκης που ήταν αδύνατος μετρίου αναστήματος, κρύφτηκε κάποτε σε ένα βάτο για κάποιο λόγο, αλλά κάποιος τον είδε και τον ρώτησε:

Τι κρύβεσαι μωρέ ετά σαν το κατσόχοιρο;

Έτσι πήρε το παρατσούκλι «Κατσόχοιρος», από την Φανερωμένη, που ήταν γνωστός πλέον σαν «Κατσοχοιρογιώργης».

Στη Γαλιά κάποιος άλλος πήγε σε ένα καφενείο του χωριού, και δε ζήτησε κρασί, ούτε ρακή, ούτε καν κονιάκ, ζήτησε … σαμπάνια! Είπε «Θέλω να μου φέρεις σαμπάνια»!

Φυσικά σαμπάνια δεν υπήρχε, αλλά πήρε όμως το παρατσούκλι «Σαμπανιανός», που το απέχτησε αμέσως και τον συνόδευε μέχρι τον θάνατο του! Το παρατσούκλι το πήρε κι ο γιος ο Κωστής και έγινε «Σαμπανιανόκωστας», όχι όμως κι ο αδερφός του ο Νίκος!

Από μια κακή συγκυρία ο γέρο Νικολής Σταθοράκης, πάλι από τη Γαλιά, πήγε στο χωράφι του να βάλει μια φωτιά να κάψει μερικά κλαδιά, και η φωτιά ξέφυγε, και πήρε κάποια όχι ιδιαίτερα μεγάλη έκταση, αλλά κάηκαν και κάποια δένδρα που έγιναν «κάψαλος» όπως λέγεται στα κρητικά το κάουδος των δένδρων, οπότε μετά αυτό, τον ονόμασαν έκτοτε «Καψάλη»! Το ίδιο φυσικά και τα παιδιά του ο Στεφανής κι ο Κωστής, μια κόρη, και πλέον όλα του τα εγγόνια.

Στη Γαλιά είχαμε επί τουρκοκρατίας τον Ρετζέπ αγά. Το όνομα Ρετζέπ, είναι το αντίστοιχο Γιώργος στην Ελλάδα. Ο αγάς είχε μεγάλες περιουσίες που είχε καταπατήσει, από το σπίτι του μέχρι το Μονόχωρο, και μέχρι την Κορφή, όλα τα είχε κάνει δικά του. Ο προπάππους μου ο Γιώργης Χουστουλάκης, αγόρασε ένα μεγάλο μέρος από την περιουσία αυτή, στη «Σοχώρα» της Κάτω Γαλιας, τον «Λάκκο του Ρετζέπη», καθώς και τα σπίτια του αγά. Λογικό λοιπόν να ονομαστεί κι εκείνος «Ρετζέπης», αφού είχε όλα αυτά στην κατοχή του, που και μετά την αγορά, συνεχίστηκαν με την ίδια ονομασία, και έτσι το χωράφι του πάλι το λέγανε «στου Ρετζέπη το Λάκκο», το σπίτι του «στου Ρετζέπη το σπίτι» και ο Γιώργης έγινε «Ρετζεπογιώργης»! Το παρατσούκλι συνεχίστηκε στα παιδιά και σε στα εγγόνια του. Τα άλλα αδέρφια του όμως δεν είχαν το παρατσούκλι αυτο.

Ο Δημήτρης Μιχαλομανωλάκης, είχε καφενείο στη Γαλιά, και κάποτε στις μασκάρες είχε ντυθεί με τη στολή ενός λοχία του στρατού, ντύθηκε δηλαδή λοχίας. Οι φίλοι του βέβαια και μετά όλοι οι χωριανοί τον έβγαλαν «Λοχία» και ξεχάσανε το όνομα του!

Από ένα σωματικό ελάττωμα ή αναπηρία

Στο χωριό μας τη Γαλιά έχουμε τους «Τυράδες». Το επίθετό τους είναι «Μακριδάκης». Είχαμε στο χωριό τον Τυροδημήτρη (Δημήτρης Μακριδάκης) και τον Τυροβάρο, (Ευάρεστος Μακριδάκης). Ο πατέρας τους ο Γιάννης Μακρυδάκης είχε μια ήβη στη πλάτη του όπως οι καμήλες, και αυτήν την ήβη στην Κρήτη τη λένε «τυρί». Έτσι αυτός ονομάστηκε Τυρογιάννης, και πήραν και το παρατσούκλι τα παιδιά του, αλλά και τα εγγόνια του.

Έτσι ήταν και ο Γιώργης Νικολούδης ή «Κουτσός», που έμενε στα πρώτα σπίτια της Γαλιάς. Ο Γιώργης ήταν κουτσός από το ένα του πόδι, που ήταν κατά δέκα εκατοστά κοντύτερο, το είχε πάθει μικρός από πολιομυελίτιδα . Αυτό τον δυσκόλευε στο περπάτημα, που φαινόταν έντονα πως κούτσαινε. Το παρατσούκλι αυτό το πήραν και οι γιοί του, ο Διονύσης και ο Κωστής. Έλεγαν «Ο Διονύσης του Κουτσού» και ο «Κουτσόκωστας».

Ένας άλλος Γαλιανός, ονόματι «Αετός», γεννήθηκε με λίγο γαμψή μύτη σαν αετού. Ο πατέρας όμως αυτό το έκανε βαφτησιμιό, που το έκανε κύριο όνομα, βαφτίζοντας τον «Αετό».

Κάποιος άλλος πάλι, ο Φανουράκης Γιώργης, ήταν πολύ ψηλός με λεπτά πόδια, και οι χωριανοί τον παρομοίασαν με τον Καρακάτζολο των Φώτων! Αυτός διατήρησε το παρατσούκλι αυτό μέχρι που πέθανε. Ο αδερφός του πάλι ο Ζαχάρης, μικρός παρίστανε το κριάρι, και τον ονόμασαν μετά «Κριγιάρη»! Έτσι φυσικά κληρονόμησε το παρατσούκλι και ο γιος του ο Νικολής, και έμεινε σαν ο «Κριγιαρονικολής»!

Παρατσούκλια από σωματική διάπλαση

Ένας άλλος Χουστουλάκης Γιώργης από τη Γαλιά, ήταν κοντόχοντρος ως προς το σώμα. Οι χωριανοί τον παρομοίασαν με το αδράχτι που στο κάτω έχει το σφεντίλι, και έτσι τον ονόμασαν «Σφεντίλη» ή «Σφεντιλογιώργη».

Και ενώ ο Σφεντιλογιώργης ήταν κοντόχοντρος, υπήρχε και ένας άλλος Γιώργης στη Γαλιά που αντίθετα ήταν πολύ ψηλός, γεροδεμένος με ωραίο παράστημα! Επειδή ήταν άντρακλας, τον ονόμασαν «Γιωργαρά», κατά το παιδαρά! Αυτός ήταν ο γέρο Γιωργαράς, ή Γεώργιος Μιχαλομανωλάκης, που είχε και δυο ή τρείς κόρες και δυο γιούς, τον Γιάννη ή Γιωργογιάννη, και τον Μανώλη ή Γιωργομανώλη. Βέβαια και αυτοί αλλά και τα παιδιά τους βγήκαν όλοι ψηλοί στο ανάστημα.

Κείμενο – Φωτογραφία: Γεώργιος Χουστουλάκης