Σκιάχτρα: Το απαραίτητο εργαλείο για τον αγρότη

Τι ήταν τα σκιάχτρα και που ήταν χρήσιμα για τους αγρότες

Ο κόσμος της αγροτιάς, πάντα είχε σοβαρότατα προβλήματα από διάφορα άγρια πουλιά, όπως σπουργίτια κοράκια κλπ την περίοδο που έβαζαν τα σιτηρά τα μποστανικά και τα κηπικά τους.

Όταν η σοδιά πλησίαζε στην ώρα της να μαζευτεί, τότε ορμούσαν σμήνη σπουργιτιών, σμήνη κοράκων ή περιστεριών και όχι μόνο και την έτρωγαν ή την κατέστρεφαν!
Καταρήμαζαν λοιπόν τη σοδειά, και πολλές φορές δεν έβγαζαν τίποτα για να πάνε στο σπίτι!
Έτσι σκέφτηκε ο απλός λαός διάφορες λύσεις για να τρομάζουν τα πουλιά, και να μην πλησιάζουν καν το κτήμα τους!

Με την πέτρα

Σε πολλά χωριά της Κρήτης όπου έβαζαν μποστάνια με καρπούζια, πήγαιναν τα κοράκια και τα τρυπούσαν, και όσα είχαν ωριμάσει τα άδειαζαν εντελώς από μέσα, κι αυτό γινόταν σε όλα τα καρπούζια, και άφηναν μόνο τα καυκιά!

Πάει ας πούμε ο πατέρας με το παιδί του να δουν αν ωρίμασαν οι καρπούζες τους στο υπαίθριο μποστάνι τους, και κάποια στιγμή φωνάζει το παιδί:

-Μπαμπά, επαέ μια καρπούζα είναι τρυπημένη!
-Ο κόρακας παιδί μου την ε τρύπησε! Οι κοράκοι να κατέχεις γνωρίζουνε πολύ καλά, πχοιές καρπούζες είναι γκινωμένες, και πάνε και τσι τρυπούνε!
-Και ήντα θα κάμωμε εδά μπαμπά; Θα μας τσι φάνε ούλες;
-Βάλε παιδί μου απάνω σε κάθε γερή καρπούζα από μια πέτρα, και ο κόρακας που θα τη νε δει, θα τη φοβάται και δεν θα την ε πλησιάζει! Μα και να πλησιάσει, θα πέσει η πέτρα και τότε θα φοβηθεί πάλι και θα φύγει!

Πράγματι η λύση με την πέτρα ήταν αποτελεσματική, και τότε όλοι το γνώριζαν εκείνα τα χρόνια.

Με τα ντενεκάκια

Πολλές φορές, τα σπουργίτια έκανα ζημιά ακόμα και στον ανθό του φυτού! Μπορούσαν για παράδειγμα να ορμήσουν σε ένα κήπο με δυο τρία στρέμματα φασολιές την περίοδο της ανθοφορίας, και να την καταστρέψουν, τρώγοντας όλο τον ανθό! Τι έκαναν λοιπόν σε αυτήν την περίπτωση; Έστελναν τα παιδιά τους να πάνε να τους βρουν πολλά ντενεκάκια και κάμποσα καλάμια. Έστηναν τρεις ή τέσσερις σειρές καλάμια, που τα κάρφωναν στο έδαφος όρθια κάθετα κατά μήκος σε όλο το χωράφι, και κάθε σειρά την ένωναν με ένα τέλι στο επάνω μέρος! Επάνω στην κάθε σειρά και επάνω στο τέλι, κρεμούσαν περίπου είκοσι άδεια ντενεκάκια, που το κάθε ένα είχε μέσα μια μικρή πέτρα, περίπου όσο ένα αυγό περιστεριού!

Όταν τέλειωναν με όλες τις σειρές, τότε τις ένωναν όλες μεταξύ του στο κέντρο με άλλο τέλι, που κατέληγε σε κάποιο δένδρο που είχε σκιά, και εκεί συνήθως είχαν την καλύβα ή μια πρόχειρη κατασκευή, για να κάθονται το μεσημέρι τα καλοκαίρια να τρώνε. Υποχρέωση του παιδιού ήταν, από το δένδρο αυτό που καθόταν, πότε – πότε να τραβά δυνατά το τέλι, και να κουνιούνται έτσι όλα τα ντενεκάκια! Αυτά φυσικά γινόταν όλα κάτι σαν κουδουνίστρες, και έτσι ο θόρυβος τρόμαζε τα σπουργίτια και έφευγαν μακριά! Αν δεν το έκαναν αυτό, σοδιά δε επρόκειτο να πάρουν!

Η μέθοδος με τα ντενεκάκια χρησιμοποιήθηκε και σε άλλες περιπτώσεις, σε σιτοβολώνες, σε σισαμιώνες, σε ρεβυθιώνες, σε αρακάδες, και όπου ο κάθε ένας έβλεπε επιδρομές άγριων πουλιών στο χωράφι του! Πολύ πρακτική πλην αποτελεσματική μέθοδος με τα ντενεκάκια αυτά, που ήταν τα γνωστά «του γαλάτου», δηλαδή το νουνού ή νουτρίτσια, «του καλαμαριού» που περιείχαν ένα βραστό καλαμάρι που άρεσε πολύ στον κόσμο τηγανητό ή γιαχνί με χόρτα ή πατάτες! Επίσης το κουτί «του σαλμού», όπου είχε μέσα σολομό με κόκκινη σάλτσα, και τέτοιους σολομούς δεν τους βρίσκουμε πλέον στα σούπερ μάρκετ.

Με το σκιάχτρο

Πολύ αποτελεσματική ήταν και μια τρίτη και σπουδαία μέθοδος, εκείνη του σκιάχτρου! Όλοι εμείς που ζήσαμε σε χωριά, έτυχε πολλές φορές να δούμε σκιάχτρα σε μποστάνια, σε σιτοβολώνες ή οπουδήποτε υπήρχε σοδειά που την κατέστρεφαν τα άγρια πουλιά ή τα περιστέρια.

Το σκιάχτρο ήταν το κλασσικό φόβητρο των πουλιών, και όταν το έβλεπαν το περνούσαν για άνθρωπο και δεν πλησίαζαν! Με τη λέξη σκιάχτρο, λαός εννοεί κάτι άσχημο και αποκρουστικό! Όταν λέμε πως αυτή είναι “σα σκιάχτρο”, εννοούμε πολύ άσχημη! Πολλά μικρά παιδιά φοβόταν τα σκιάχτρα στην εξοχή, και απέφευγαν να περνάνε από κοντά τους, αλλά και να περνούσαν, δεν είχαν στραμμένο το βλέμμα τους προς τα εκεί!

Συνήθως ο πατέρας έστελνε τα πιο μεγάλα παιδιά του να πάνε στον κάμπο και να βρουν τα απαραίτητα για να του φτιάξουν το σκιάχτρο τους! Μπορούσαν να φτιάξουν ένα δύο ή και περισσότερα σκιάχτρα! Αυτή ήταν μια δουλειά ιδιαίτερα αρεστή στα παιδιά! Έπαιρναν ένα παλιό παντελόνι του πατέρα τους και ένα πουκάμισο, και πήγαιναν στον κάμπο για να βρούνε μαλακά φυτά να τα γεμίσουν.

Τα πιο κατάλληλα υλικά ήταν τα φύλλα από το φυτό λάχαρη, κι αν δεν υπήρχε τότε έβρισκαν αφράτα, αυτά που έφτιαχναν και τις καρέκλες. Η λάχαρη είχε πιο πλατειά φύλλα από τα αφράτα. Μονάχα στην περίπτωση που δεν υπήρχαν ούτε αυτά, τότε μπορούσαν να τα γεμίσουν με άχυρο! Γέμιζαν τις αποδαριές (μπαντζάκια ) και έφτιαχναν έτσι τα πόδια, μετά όλο το παντελόνι και μετά το πουκάμισο με τα μανίκια. Τέλος στερέωναν το σκιάχτρο πίσω στην πλάτη με ένα καλάμι ή όρθιο ξύλο, που το κρατούσε όρθιο. Το σκιάχτρο τους σαν τελείωνε, το έπαιρναν μαζί τους στο χωράφι και το έστηναν κάπου σε εμφανές σημείο να το βλέπουν τα πουλιά και να φοβούνται να πλησιάσουν!

Στην Κρήτη βέβαια μια παρόμοια κατασκευή σκιάχτρου, με ρούχα γεμισμένα με άχυρα, την χρησιμοποιείται και σήμερα ακόμα, και για να παριστάνει τον Ιούδα, που στο τέλος τον έκαιγαν και αυτόν επάνω στην πυρά την Μεγάλη Ανάσταση, όταν αναφωνούσε ο παπάς το «Χριστός Ανέστη»!

Μια πιο πρόχειρη πάντως κατασκευή σκιάχτρου, ήταν να γίνει ένας σταυρός με καλάμια ή λεπτά ξύλα, και να την ντύσουν απλά με παντελόνι και πουκάμισο, και είχε τα χέρια οριζόντια. Το σκιάχτρο του βέβαια ο κάθε ένας το έντυνε όπως ήθελε, και αν ήθελε του έβαζε και καπέλο στο κεφάλι για πιο καλή ομοιότητα με άνθρωπο!

Η ζωή διαφορετική ζωή των παιδιών κάποτε στα χωριά της Κρήτης

Ο τρόπος ζωής κάποτε στα χωριά ήταν εντελώς διαφορετικός από ότι σήμερα. Οι συνήθεις μικρών και μεγάλων κινιόνταν σε άλλους ρυθμούς, και σε άλλες αντιλήψεις.

Ο μαθητής ας πούμε φοβόταν εκτός από τους γονείς του, και τον δάσκαλο ή τη δασκάλα του επίσης. Τους τρόμαζαν, διότι αν δεν υπάκουε, θα έτρωγε ξύλο στα χέρια, και μετά αργά θα τις έτρωγε και από τον πατέρα του!

Θα αναφέρουμε ένα παράδειγμα, όπως μας το διηγήθηκε ο τέως πρόεδρος Πετροκεφαλίου Δήμου Φαιστού, κος Καραταράκης Μανώλης, που μας έδωσε και τις περισσότερες πληροφορίες για το θέμα.

Δασκάλα στο χωριό Πετροκεφάλι ήταν την δεκαετία του ‘50 η κυρία Ειρήνη, σύζυγος του γιατρού Μιχελινάκη.

Αυστηρή δασκάλα, αλλά δεν ανεχόταν ποτέ τις κοπάνες από το σχολείο, χωρίς σοβαρό λόγο!

Η δασκάλα είχε ένα περιστερώνα στην ταράτσα του σπιτιού της , και θα είχε πάνω από 500 περιστέρια! Όμως πήγαιναν τα κοράκια και έτρωγαν τα κορμάκια, δηλαδή τα νεογέννητα περιστεράκια. Είπε λοιπόν στα παιδιά, να σκοτώνουν όπου βρούνε τα κοράκια!

Τρία παιδιά όμως για να την ευχαριστήσουν, έκαναν την επαύριον κοπάνα από το σχολείο τους, και έπιασαν όλη την περιοχή όπου υπήρχαν ψηλά πλατάνια με κορακοφωλιές, και μάζευαν τα αυγά τους. Ο Δημήτρης βρήκε 15 αυγά, ο Μανώλης σαν πιο ευλύγιστος ανέβαινε και στο ψηλότερο κλαρί και μάζεψε τριάντα αυγά και ο Στέλιος μάζεψε 12 νεογέννητα κορακάκια!

Κατενθουσιασμένα πήγαν το επόμενο πρωί στην τάξη, και προτού έρθει η δασκάλα, τα τοποθέτησαν στην έδρα επάνω!
Σαν ήρθε η κυρία Ειρήνη η δασκάλα, βλέπει όλα αυτά, και λέει σε κάποιο παιδί:

-Πήγαινε παιδί μου να μου φέρεις 10 βέργες ρογδένιες!

Πράγματι πήγε το παιδί και τις έφερε, και τις τοποθέτησε επάνω στην έδρα! Τότε σηκώθηκε όρθια και λέει:
-Ποιό παιδί έφερε αυτά τα αυγά σε αυτό εδώ στο κουτί;
-Εγώ κυρία! Είπε ο Δημήτρης!
-Και πόσα είναι παιδί μου;
-Δεκαπέντε κυρία!
-Άνοιξε τώρα τα χέρια σου! ‘Όχι έτσι! Με την παλάμη προς τα κάτω!
-Πάρε τώρα 15 ξυλιές!
-Ετούτα δω τα αυγά ποιος τα έφερε;
-Εγώ κυρία! Είπε και το Μανωλιό!
-Και πόσα είναι;
-Τριάντα κυρία!
-Άνοιξε τα χέρια σου και συ από την ανάποδη! Πάρε και συ τριάντα ξυλιές!
-Αυτά τα πουλάκια πάλι, ποιο παιδί τα έφερε;
-Εγώ κυρία! Εφώναξε και ο Στέλιος από το θρανίο του!
-Και πόσα είναι Στέλιο τα πουλάκια;
-Δώδεκα κυρία!
-Άνοιξε δα και συ τα χέρια σου! Εσύ επειδή έπιασες 12 πουλάκια, θα φας 24 ξυλιές!

Δεν φτάνει που το έδειρε, το κλωτσούσε και από πάνω, γιατί και οι κλωτσιές μαζί με τις ξυλιές με την βέργα, ήταν μέσα στο παιδαγωγικό σύστημα της εποχής μέχρι το ’70.
Εδώ βέβαια, θα μπορούσε να σκεφθεί κάποιος πως η δασκάλα αντί να δείρει τα τρία παιδιά, έπρεπε να τα επιβραβεύσει που απάλλαξαν από ένα σοβαρό αριθμό μελλοντικών κοράκων, που έτρωγαν τα περιστεράκια της, αλλά και τη σοδειά των υπολοίπων συχωριανών! Εν τούτοις εκείνη δεν το είδε έτσι. Δεν ήθελε αυτό να γίνει εν ώρα μαθημάτων, και για αυτό και τα τιμώρησε!

Άστο δα πως το ίδιο βράδυ τις έφαγαν και από τον πατέρα τους, που δεν υπάκουσαν τις εντολές της δασκάλας!

(Ευχαριστούμε τον πρώην πρόεδρο Πετροκεφαλίου τον κ Κανακαράκη Μανώλη, για τις σπουδαίες πληροφορίες του σχετικά με το σημερινό μας θέμα, από τις εμπειρίες του)

Κείμενο – φωτογραφίες: Γεώργιος Χουστουλάκης