Τα παλιά καλλυντικά ομορφιάς στην Κρήτη του ‘30

Οι έξυπνες γυναίκες αλλά και οι όμορφες ποτέ δεν έλειπαν από την Κρήτη, μάλιστα υπήρξαν γυναίκες που έχουν βγει Μις είτε σταρ Ελλάς, ακόμα και Μις Υφήλιος όπως έγινε το 2017 με την Κωνσταντίνα Παγάνη από το Ηράκλειο Κρήτης

Αυτό γιατί πάντα από παλιά οι κρητικές φρόντιζαν για την ομορφιά τους, και παρακινούσαν και τις κόρες τους να φροντίζουν και εκείνες τον εαυτό τους , ώστε να γίνονται όμορφες! Γνώριζαν πως αν τις αφήσουν στην τύχη τους δεν θα τις ζητάνε οι γαμπροί, και θα τους μείνουν στο ράφι!
-Ποιος θα σε πάρει μωρή έτσι που έχεις γίνει σαν μπαούλο!
Σταμάτα να τρως, γιατί κειανείς δεν θα σε θέλει!
Οι μανάδες συμβούλευαν τις κόρες τους τακτικά:
-Μην, τρώτε ότι βρίχνετε, γιατί δεν θα σας -ε θένε οι γαμπροί
Να είστε όμορφες άμα θέτε να είστε περιζήτητες!
Οι περισσότερες γυναίκες φρόντιζαν το πρόσωπό τους το σώμα τους αλλά και τα μαλλιά τους. Ότι άκουγε η κάθε μια από την άλλη το εφάρμοζε.

Αρχέγονοι τρόποι καλλυντικής φροντίδας

Μέχρι το 1930 – ’35 όπως και στην φαρμακευτική, έτσι και στην περιποίηση και φροντίδα της γυναίκας, οι γνώσεις ήταν εκείνες που είχαν κληρονομήσει από γενιά σε γενιά, από την αρχαιότητα! Μετά άρχισαν να έρχονται σιγά – σιγά από το εξωτερικό τα πρώτα καλλυντικά, αλλά τι να το κάνουν που ψωμί δεν υπήρχε να φάνε, καλλυντικά θα αγόραζαν! Οι πρώτες αγορές σε πούδρες κλπ, άρχισαν μετά το 1950.
Να μην ξεχνάμε βέβαια, ότι και οι βιομηχανίες καλλυντικών βασίστηκαν για τα προϊόντα τους στα παλιά μυστικά των περασμένων γενεών.
Η κλασσικότερη περιποίηση σώματος ήταν το μπάνιο με λεμονόφυλλα. Γέμιζαν το καζάνι νερό, και έβραζε με πολλά λεμονόφυλλα με αυτό έκανε μπάνιο όλη η οικογένεια, και επίσης οι μανάδες έκαναν μπάνιο με λεμονόφυλλα και στα μικρά παιδιά τους, γιατί λέει μύριζε μετά το σώμα τους.

Τα αρωματικά αυτοσχέδια σαπουνάκια

Σε κάθε σπίτι τα σαπούνια όσοι δεν τα αγόραζαν, τα έφτιαχνε η νοικοκυρά με τρυγόλαδα και ποτάσα. Όμως τα αποσαπουνίδια (ή αποσαπουνίδες ή αποσάπουνα), δηλαδή τα πολύ μικρά σαπουνάκια που δεν πιανόταν, δε τα πετούσαν! Τα μάζευαν κάπου και με αυτά έφτιαχναν μικρά μοσχοσάπουνα, με τα οποία έκαναν μπάνιο τα παιδιά και οι ίδιοι.
Όταν ήταν η ώρα να τα φτιάξουν, έβαζαν όλα τα αποσαπουνίδια μέσα σε ένα κατσαρολάκι, και το έβαζαν επάνω από το καυτό νερό για να λιώσουν, όπως δηλαδή θα κάναμε σήμερα με την σοκολάτα κουβερτούρα. Μέσα εκεί έριχναν σταγόνες από αρωματικά έλαια, και κυρίως πικραμύγδαλου. Μάζευαν τα πικραμύγδαλα και τα κοπάνιζαν στο χαβάνι (γουδί) και τα έκαναν σαν αλεύρι. Τα έβρεχαν και τα έβαζαν στο τηγάνι, και εκείνα άρχιζαν να βγάζουν το λάδι τους. Τα έπιαναν στη φούχτα τους σαν κρύωναν και τα έσφιγγαν, εκείνα έσταζαν σε ένα δοχείο το λάδι τους ανάμεσα από τα δάχτυλα, το οποίο φύλασσαν σε ένα μικρό μπουκαλάκι. Από αυτό έριχναν λίγες σταγόνες στο υγρό σαπούνι από τα λιωμένα αποσάπουνα, καθώς και μαστίχα κοπανισμένη και το ανακάτευαν. Τέλος το έριχναν το υγρό αρωματικό σαπούνι σε μικρά σπιρτόκουτα, και όταν κρύωναν τα έβγαζαν από εκεί, και είχαν ήδη έτοιμα τα μικρά μοσχοσάπουνα! Το ίδιο μπορούσαν να κάνουν και με άρωμα τριαντάφυλλου, βασιλικού, βάρσαμου (δυόσμου), αμπερόζας (αμπερόριζας) κλπ, για να έχουν τα μοσχοσάπουνα τους ότι άρωμα ήθελαν.

Περιποίηση προσώπου

Η πιο συνηθισμένη περιποίηση προσώπου, ήταν το αλευρόνερο. Κυρίως εκμεταλλευόταν το πλύσιμο της σκάφης κατά το ζύμωμα, και πλενόταν στο πρόσωπο με το νερό αυτό. Ξέπλεναν στην ουσία τη σκάφη καλά – καλά με το πρώτο νερό, αλλά δεν το έχυναν. Το άφηναν εκεί μέχρι να κάτσει η ζύμη στον πάτο, και πλενόταν οι γυναίκες με αυτό το νερό όταν πια ήταν διαυγές:
«(Με το νερό της σκάφης), όποια ξυπνήσει και πλυθεί, 40 μέρες είναι καλή»!
Έλεγε η μάνα στις κόρες της, δηλαδή αν πλυθούν με το νερό αυτό μια φορά το πρωί, για 40 μέρες θα είναι όμορφες!
Είχε παρατηρηθεί, πως το ανεβασμένο ζυμάρι το οποίο περιείχε το νερό, είχε κάποια ουσία με την ιδιότητα να αφαιρεί ότι λιπαρό υπήρχε στο πρόσωπο. Έτσι έκαναν κάποιες γυναίκες, ή κορίτσια στην ακμή τους που ήθελαν να κάνουν ένα πρόχειρο καθαρισμό προσώπου. Αν δεν είχαν νερό της σκάφης, γέμιζαν ένα μικοκαδιάρικο μπουκάλι με νερό, και έριχναν μέσα μια κουταλιά αλεύρι και το ανακάτευαν πολύ καλά. Το αφήνανε να κατασταλάξει, και έπειτα πλενόταν με αυτό. Το αλευρόνερο πάντως όπως και το μέλι, το λάδι ήταν από τα βασικά καλλυντικά της εποχής
Το ταλκ σε σκόνη οι πούδρες και τα ρουζ, εμφανίστηκαν μετά από το 1950. Όμως ταλκ υπήρχε και πριν την δεκαετία του ‘30 αλλά σε πέτρα! Την πέτρα αυτή την έξυναν και έβγαινε μια απαλή σκόνη. Η πέτρα αυτή λεγόταν «ταλκ», όμως δεν υπήρχε στην Κρήτη, αλλά ερχόταν από το εξωτερικό. Την πουλούσαν διάφοροι πλανόδιοι μικροπωλητές. Την ξυσμένη πούδρα αυτή την έβαζαν στο πρόσωπο για να γίνεται λείο και απαλό το δέρμα, αλλά και στο σώμα τους. Το ταλκ αυτό ερχόταν αργότερα σε σκόνη, και χρησιμοποιήθηκε κυρίως για να μην συγκαίνε τα μωρά. Σήμερα εκτός από τις μαμάδες στα μωρά τους, το χρησιμοποιούν και οι ηλεκτρολόγοι, και άλειφαν κάποια καλώδια, όταν ήθελαν να τα περάσουν από σωλήνες, κυρίως οπτικές ίνες CCTV και άλλα ευαίσθητα καλώδια που δεν έπρεπε να υποστούν μηχανική βλάβη. Κυρίως για να περαστούν σε μεγάλες αποστάσεις, οπότε έπρεπε να γλιστράνε και να μην τρίβονται. Έπρεπε τα καλώδια να είναι στεγνά και όχι βρεγμένα με σαπουνόνερο ως συνήθως, αλλά δεν έπρεπε να περαστούν ούτε με άλλη λιπαντική ουσία.

Περιποίηση των μαλλιών

Κομμωτήρια δεν υπήρχαν παλιά παρά μονάχα στην αρχαιότητα που λεγόταν « οι κουρεύτριες». Ανδρικά κουρεία εμφανίστηκαν την δεκαετία του ’30 αλλά μονάχα για άνδρες! Έτσι οι γυναίκες κούρευαν και φρόντιζαν η μια την άλλη!
Τα μαλλιά τα περιποιόταν με διάφορους τρόπους, έστω και πρωτόγονους! Τα άλειφαν με αμυγδαλόλαδο για να ξετσαπίζονται δηλαδή να χτενίζονται εύκολα αλλά και να γυαλίζουν! Με μέλι και ρετσίνι από κυπαρίσσι ή άλλα βότανα, γα να δυναμώνουν και μετά τα ξέπλεναν. Φυτό που χρησιμοποιούσαν για ενδυνάμωμα ήταν και η μολόχα, την οποία έβαζαν στα μαλλιά σε μορφή τσαγιού, τουλάχιστον όσοι είχαν αρχίσει να τους πέφτουν τα μαλλιά.
Για ξανθά μαλλιά έβραζαν χαμομήλι και λουζόταν, αλλά καλή δουλειά έκαναν και τα φυτά λειχήνες που έβρισκαν οπού υπήρχαν τρεχούμενα νερά. Ξανθά τα έκανα και με το άχυρο, όταν το έβραζαν και τα ξέπλεναν με το αχυρόνερο.
Για σκούρα μαλλιά όταν ήθελαν, κυρίως για να παίρνουν μια σκούρα απόχρωση, τα έλουζαν με νερό όπου πρώτα είχαν βράσει κυπαρισσόμηλα, ή και φύλλα κυπαρισιού. Μαύρο σκούρο χρώμα επίσης έδιναν και τα φλούδια από τα δροσερά καρύδια ή και τα φύλλα καρυδιάς. Αφού τα έβραζαν με νερό, τα ξέπλεναν με αυτό. Πολλές φορές αποξήραιναν τα φλούδια από τα δροσερά καρύδια, και μετά τα φύλαγαν για να τα βράσουν κάποια άλλη στιγμή στο νερό και να λούζονται, ή απλά να τα ξεπλένουν με αυτό τα μαλλιά τους. Σκούρα απόχρωση έδινε επίσης και το αρισμαρί (δενδρολίβανο).
Όλες αυτές ήταν αρχαϊκές συνταγές, που έφτασαν μέχρι την εποχή του 30, με βέβαια όχι πάντα επιθυμητά αποτελέσματα, άλλοτε πετύχαινα άλλοτε όχι.

Περιποίηση μαλλιών έκαναν και οι άνδρες!

Μετά τα 50 και οι μεσήλικες άνδρες, όταν έβλεπαν άσπρες τρίχες στα μαλλιά ή το μουστάκι, χρησιμοποιούσαν και εκείνοι τα ίδια βότανα για να τα σκουρύνουν! Μάλιστα όταν ήταν και σε νεότερες ηλικίες των 30 ή 40 χρόνων και έπρεπε να ντυθούν γαμπροί στην εκκλησία, τότε τα έβαφαν με ειδικούς μπογιάδες, τον «καραμπογιά» και την «μαντέκα»!
Ο μεν καραμπογιάς ήταν μαύρος μπογιάς, που χρησιμοποιούσαν οι τσαγκάρηδες, κυρίως για να βάψουν τις σόλες των παπουτσιών που ήταν ανοιχτόχρωμες, για να μην διαφέρουν από το υπόλοιπο μαύρο δέρμα του παπουτσιού. Με καραμπογιά οι άνδρες που είχαν άσπρα μαλλιά τα έβαφαν, καθώς και το μουστάκι, ακόμα και τα φρύδια! Συνηθισμένο φαινόμενο τότε, κάποιοι να έχουν άσπρα μαλλιά στο κεφάλι ή στους κροτάφους και από την άλλη ένα κατάμαυρο μουστάκι! Η «μαντέκα» ήταν και εκείνη ένα στρογγυλό κουτάκι όπως το κάμελ, κυρίως για το μαύρισμα των παπουτσιών.
Κατά το ’50 με ’60 στα καλλυντικά του άνδρα, εμφανίστηκε και η «μπριγιαντίνη» ή το «μπριγιόλ» (bre oil). Στην ουσία ήταν κάποιο λάδι παραφίνης με λίγο άρωμα, και τα έβαζε κάποιος στα μαλλιά του την εποχή της χωρίστρας, για να στρώνουν και για να γυαλίζουν!
Κατά το ’70 εμφανίστηκε και το «μπριλ κρίμ», ένα κουτί σαν βαζελίνη για τον ίδιο σκοπό, και αυτό γυάλιζε τα μαλλιά. Όλα αυτά σκευάσματα η μπριγιαντίνη το μπριγιόλ και το μπρίλ κρίμ, ήταν στην ουσία παράγωγα τα παραφίνης. Μετά το 50 εμφανίστηκαν και οι κολόνιες

Κείμενο: Γεώργιος Χουστουλάκης