Τέχνη στα Μιτάτα του Ψηλορείτη -Τα πετρόχτιστα θολωτά καταλύματα των βοσκών που συνδέονται με τους μινωικούς τάφους

Μία εικαστική εγκατάσταση στα Μιτάτα του Ψηλορείτη – Μιτάτο σημαίνει στα Λατινικά στρατιωτικό κατάλυμα (Metatum)

Στους βυζαντινούς χρόνους η λέξη μιτάτο είχε την έννοια της υποχρέωσης των πολιτών να παρέχουν κατάλυμα και τροφή στους ταξιδιώτες. Οι αρχαιολόγοι αναφέρονται σε αυτά με τον όρο θολωτές κατασκευές ή θολωτά μιτάτα, συνδέοντάς τα με μινωικούς τάφους. Σημειολογικά, η έλλειψη κύριων και πλάγιων όψεων στο σχήμα του μιτάτου εκφράζει το αντίθετο της ιεράρχησης. 

Στη σπειροειδή μορφή του, η ανάπτυξη του μιτάτου μας αποδεικνύει, σύμφωνα με τον Βλάντιμιρ Ναμπούκοφ, πως ο κύκλος εκτυλισσόμενος, αναπτυσσόμενος, δεν είναι πλέον φαύλος· έχει ελευθερωθεί. Η ισότητα στη χρήση του χώρου και η κυκλική μορφή της κάτοψης, συμβολίζουν τον κοινοβιακό τρόπο ζωής, ο οποίος στην περιοχή του Ψηλορείτη έχει βαθιές ρίζες. 

Τα θολιαστά μιτάτα είναι ξεχωριστά για το γερό σκαρί τους. Αυτός είναι και ο λόγος που τα κατασκεύασαν σε σκληρές βουνοπλαγιές με δύσκολες καιρικές συνθήκες. Έχουν περάσει 300 χρόνια περίπου από την κατασκευή τους και αυτά διατηρούνται ακομα και σήμερα καθώς το μόνο υλικό που χρησιμοποιούσαν ήταν μόνο πετρα.

Το κύριο χαρακτηριστικό ενός μιτάτου είναι η καμπυλόσχημη εσωτερική περίμετρος του τοίχου, η οποία πολλές φορές πλησιάζει τον κύκλο, ενώ εξωτερικά ο τοίχος μερικές φορές είναι κυκλικός και άλλες φορές γωνιασμένος. Στο πάνω μέρος τοποθετούσαν πλάκες ακανόνιστου σχήματος, τη μία πάνω στην άλλη οι οποίες στοχεύουν προς τα πάνω με κλίση προς τα έξω, ώστε να κυλάει το νερό της βροχής και να μην μένει επάνω.

Η παλαιότερη χρονολογία (ακιδογράφημα), που υπάρχει χαραγμένη σε υπέρθυρο μιτάτου στη Νίδα, είναι αυτή του 1841 και βρίσκεται στη θέση Αστριώτικο στους πρόποδες του Ψηλορείτη. Τα μιτάτα συνδέονται φιλοσοφικά με τις ετεροτοπίες του Φουκώ· τόποι ανοιχτοί, απροστάτευτοι, τόποι εντόπισης – της υπαίθρου· είναι χώροι εγγεγραμμένοι στην ίδια τη θέσμιση της κοινωνίας. 

Tην Παρασκευή εγκαινιάζεται στον Ψηλορείτη η έκθεση «TIME WARPS – ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ ΧΩΡΑ», μία Διοργάνωση της περιφέρειας Κρήτης που θα διαρκέσει έως και την 1η Αυγούστου, στα Ανώγεια, στους πρόποδες του Ψηλορείτη σε επιμέλεια Φαίης Τζανετουλάκου.

Τα μιτάτα εκφράζουν ένα είδος πραγματωμένης ουτοπίας – μίας Αντιχωροθεσίας, που ως πραγματική χωροθεσία μπορούμε να συναντήσουμε στο εσωτερικό κάθε λαού και πολιτισμού.

Ο Λαβύρινθος ως ο κατεξοχήν “Μη – Τόπος”, εμφανίζεται, όταν η γλώσσα γίνεται αντικείμενο περιπλάνησης και αποτελεί πεδίο σύγκρουσης, του ανθρωπισμού με το τερατώδες. 

Η εικαστική εγκατάσταση στα μιτάτα του Ψηλωρείτη 

Ο λαβύρινθος ως διαδρομή, σηματοδοτεί μία πορεία κάθαρσης και εξαγνισμού, δια μέσου του φωτός, με τις βαθμίδες εξέλιξης, προς τον ανώτερο εαυτό μας. Το έργο αποτελείται από μεταλλική κατασκευή λαβυρίνθου με φώτα led, 700cm μήκους X 500cm πλάτους Χ 70cm ύψους, στον περιβάλλοντα χώρο του μιτάτου και εσωτερικά στον κενό χώρο, πλαισιώνεται με ηχοτοπίο. 

Το ηχοτοπίο εμπεριέχει το ηχητικό αποτύπωμα του μαγνητικού πεδίου της περιστροφής του πλανήτη ΔΙΑ, κατά το έτος 2020: ηχοποιημένο φάσμα: plasma wave experiment (κυμματογραφές σε συχνότητες 20 Herz στο ανθρώπινο φάσμα). 

Το έργο θα παρουσιαστεί στους πρόποδες του Ψηλορείτη, λίγο έξω από τα Ανώγεια. Θα μεταρσιωθεί μέσω προγράμματος VR (virtual reality) και θα μεταφερθεί ως εμπειρία στην Αθήνα. Δεν σχεδιάζεται μόνο μία εγκατάσταση στο χώρο, αλλά η εμπειρία του επισκέπτη μέσα σε αυτόν. 

Η έμφαση δίνεται στο πώς χωρικά επιφάνειες και διάδρομοι, θα βιωθούν από τους επισκέπτες και στο τι αισθήσεις θα παραχθούν από αυτή τη σύνθεση. Δημιουργείται μία μετάβαση από το τοπίο μνήμης στο τοπίο εμπειρίας. 

Ο χώρος επιτρέπει πολύ μεγάλο αριθμό διαφορετικών κινήσεων και δραστηριοτήτων των επισκεπτών. Μόνο με το βίωμα το μνημείο θα ζωντανέψει. Η εμπειρία του υποκειμένου μέσα στο χώρο, δηλαδή ο χρόνος του. Ο χρόνος του υποκειμένου ο οποίος έρχεται σε ρήξη με το χρόνο του μιτάτου εσωτερικά. Στόχος είναι το μνημείο να αντικατοπτρίζει το παρόν το οποίο έχει μέλλον. Επομένως, ανασχεδιάζουμε και ανακατασκευάζουμε το χρόνο του, αναφέρουν οι συντελεστές. Ο χρόνος που μέχρι πρότινος έρεε συνεχόμενα, σταματά και ξαναρχίζει με διαφορετικό ρυθμό.

Σήμερα, ο χώρος είναι εξαρτημένος από το χρόνο και ο αρχιτέκτονας, ο εικαστικός, ο ποιητής, μπορεί να ελέγξει μόνο τον χρόνο. Ο χώρος είναι απόρροια του σχεδιασμού του χρόνου. Σε τελική ανάλυση, το αντικείμενο της τέχνης έχει μετατοπιστεί από τον χώρο στον χρόνο.

Έκθεση Σύγχρονης Τέχνης «TIME WARPS – ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ ΧΩΡΑ»

Μία Διοργάνωση της περιφέρειας Κρήτης, 30 – 31 Ιουλίου & 1 Αυγούστου στα Ανώγεια, πρόποδες Ψηλορείτη

Επιμέλεια έκθεσης : Φαίη Τζανετουλάκου, Iστορικός τέχνης, AICA HELLAS, Εγκατάσταση λαβυρίνθου και ηχοτοπίο σε συγκρότημα μιτάτων. Ένα έργο του εικαστικού Δημήτρη Λάμπρου. Εγκαίνια: 30 Ιουλίου, 19:30 Διάρκεια έκθεσης έως τις 15 Αυγούστου Ώρες λειτουργίας : 19:30-22:00

ΚΕΝΤΡΙΚΟΙ ΟΜΙΛΗΤΕΣ: Δρ. Φαίη Τζανετουλάκου, Επιμελήτρια -Iστορικός Τέχνης, ΕιδικήΓραμματέας του Προεδρείου του Ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης AICA Hellas

Γιώργος – Ίκαρος Μπαμπασάκης, συγγραφέας – ποιητής – μεταφραστής

Δρ. Ευθύμης Λαζόγκας, επιμελητής- ιστορικός τέχνης, διδάσκων του Μεταπτυχιακού Εικαστικών Τεχνών της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών

ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΙ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ: Γιάννης Στεφανάκις, ζωγράφος – ποιητής / Χρυσή Σκεπέτζη, ζωγράφος – ποιήτρια / Βούλα Επιτροπάκη, ποιήτρια / Ορέστης Κρικώνης, μουσικός / Ελένη Μπενέκου, σκηνοθέτης – στιχουργός / Performance: Κατερίνα Ανδρουλάκη, εικαστικός / Στέλλα Βουτουφιανάκη, υψίφωνος

Φεστιβάλ Περιφέρειας Κρήτης “Η τέχνη ταξιδεύει σε μνημεία της Κρήτης”