Αναφερόμενος και άλλες φορές στη Κρήτη του χθες, έχω ξαναπεί, το πόσο οι Κρητικοί υπέφεραν και ταλαιπωρήθηκαν από απανωτούς πολέμους, με συνέπεια αυτό να φέρει πίσω το λαό της δυστυχώς στο μορφωτικό και τεχνολογικό επίπεδο
Οι γονείς όμως παρ’ όλα αυτά, ακόμα και τότε ποτέ δεν άφηναν τα παιδιά τους να μεγαλώσουν στην τύχη τους! Η κρητικιά μάνα καθώς και ο πατέρας, χωρίς να έχουν ανοίξει βιβλίο, ήξεραν να διδάξουν τα παιδιά τους για πολλά θέματα, τα οποία πήγαζαν κυρίως από την πείρα τους, και από διδαχές των μεγαλυτέρων, που μεταδίδονταν από γενιά σε γενιά.
Μετά όμως και τον τελευταίο εμφύλιο πόλεμο, άπαντες οι οικογενειάρχες είχαν επιδοθεί σε μια υπεράνθρωπη προσπάθεια, παρ’ όλη τη φτώχεια τους, να μορφώσουν αν είναι δυνατόν όλα τα παιδιά της κάθε οικογένειας τους! Έτσι βλέπαμε οικογένειες να βγάζουν και τέσσερα άτομα επιστήμονες! (Γνωστό παράδειγμα η οικογένεια «Ζεάκη» στις Μοίρες που από τα πέντε παιδιά σπουδάσανε τα τέσσερα)!
Και στην δική μου εποχή τη δεκαετία του ’60, οι γονείς μας επέμεναν στη μόρφωση μας, λέγοντας μας να διαβάζουμε, γιατί αντίθετα θα γινόμαστε είλωτες σαν αυτούς, σκαφτιάδες, σκουπιδιάρηδες, ή διακονιάρηδες, φαμπρικάρηδες κλπ!
Δεν σταμάτησε όμως ποτέ η κρητικιά μάνα, να διδάσκει τα παιδιά της ποιο είναι το καλό και το κακό, ποιες κακοτοπιές να αποφεύγουν, πως να φέρονται κόσμια σε ξένο σπίτι!
Αξιοσημείωτες όμως και οι διάφορες προλήψεις που μετέφεραν στα παιδιά, λέγοντας τους απλά τη κλασσική φράση:
«Και εμείς έτσά τα βρήκαμε και έτσά σας τα μεταφέρουμε»!
Στο κάθε παιδί για να μπορεί να σταθεί όρθιο στην κοινωνία, τουδίδονται διάφορες πραχτικές για την προφύλαξη του από διάφορους κινδύνους, αλλά και οδηγίες σωστής συμπεριφοράς και ευγένειας, όπως λέμε σαβουάρ – βίβρ! Τις οδηγίες αυτές, πέραν της απαίτησης να τις εφαρμόζουν τα παιδιά τους, τις περισσότερες από αυτές τις τηρούσαν φυσικά και οι ίδιοι οι γονείς! Σε πολλά θέματα που περιέκλειαν κινδύνους, οι γονείς πάντα είχαν να αντιπαραθέσουν στα παιδιά κάποιες περιπτώσεις που δήθεν κάποτε συνέβησαν σε κάποιο άλλο παιδί, δεν τήρησε την οδηγία, και πέθανε ή τραυματίστηκε, αφού δεν πρόσεχε. ‘Ετσι οπότε δεν θα έπρεπε να επαναλάβουν τα ίδια λάθη ξανά και τα τ ίδια!
Στο σημερινό μας άρθρο, αναφέρουμε συμβουλές και κανόνες παλιότερων εποχών προς τα παιδιά, που στηρίζεται περισσότερο σε προσωπικές εμπειρίες του γράφοντος, και πηγάζουν όλες από την περιοχή της Μεσαράς. Επίσης αναφερόμαστε και σε εμπειρίες του Μύρωνα Μαραγκάκη και Βασιλείας Μαρκάκη από τη Γαλιά. Μπορεί ασφαλώς τα όσα αναφέρω παρακάτω, να μην ίσχυσαν ακριβώς τα ίδια σε όλες τις οικογένειες στη Κρήτη, και αυτό το διαπίστωσα σε άλλα παρόμοια θέματα μου, που μην γνωρίζοντάς τα κάποιοι συντοπίτες μας, θεώρησαν πως γράφω πράγματα άσχετα με την Κρήτη! Φυσικά κάποια από αυτά επειδή σχετίζονται και σε βάθος χρόνου, ως εκ τούτου σε κάποιους πάλι ακόμα σε πολλούς, μπορεί να τους είναι εντελώς άγνωστα, αφού έχουν προ πολλού εκπνεύσει. Για να πάρουμε μια ιδέα, θα αναφέρουμε εδώ 100 περιπτώσεις συμβουλών και παραινέσεων προς τα παιδιά, μα στην πραγματικότητα είναι πολύ περισσότερες!
Κίνδυνοι από σωματική βλάβη στη καθημερινή ζωή
1) Δεν θα καβαλάνε ποτέ «σελάδες» τα κορίτσια στο γαϊδούρι! Αυτό αποσκοπούσε στο «να μην χάσουν τη παρθενιά τους». «Σελάδες» λέμε τον τρόπο καβαλικέματος όταν η σέλα ή το σαμάρι ή η ράχη του ζώου είναι ανάμεσα στα πόδια του αναβάτη.
2) Δεν επιτρέπεται η καβάλα αριστερά στο γαϊδούρι ή άλογο «μονόπαντας». Η καβάλα «μονόπαντας» λέγεται και «γυναικεία καβαλαρία», δηλαδή με τα πόδια ενωμένα, και να κρέμονται από την μία πλευρά του σωμαριού! Θα πρέπει όμως πάντα άπαντες να κάθονται «στα δεξά», δηλαδή να κρέμονται τα πόδια τους από τη δεξιά πλευρά του σωμαριού.
Την καβάλα «στα αριστερά», τη θεωρούσαν πως είναι ανάποδα. Αντίθετα έπρεπε να καβαλάνε με τα πόδια δεξιά του γαϊδουριού, γιατί έτσι καβάλαγε και ο Ιωσήφ όταν διέσχισε την έρημο, αλλά και ο ίδιος ο Χριστός! Αυτό συμβούλευαν στα παιδιά, γιατί αν επρόκειτο συμβεί κάτι, να γλιστρήσει ή να «παραπαντήσει» το ζώο και πέσει, να μπορούν να πηδήσουν πιο εύκολα κάτω.
3) Δεν επιτρέπανε να μιλάνε τα παιδιά εν ώρα φαγητού, ο λόγος να μην πάει ο φαγητό στο «κακό λαιμό»! φυσικά αυτό για προληπτικούς λόγους. Επίσης όση ώρα τρώνε απαγορευόταν να σηκώνονται από το τραπέζι για κανένα λόγο!
4) Δεν επιτρέπεται τα παιδιά να σκεπάζονται «αποκορφίς» δηλαδή στον ύπνο να σκεπάζουν με το κλινοσκέπασμα ολόκληρο το πρόσωπό τους. Κι αυτό απλά για «να μη κρουφτούνε», δηλαδή μη πάθουν ασφυξία!
5) Δεν επιρέπουν στα παιδιά να κοιτάνε σε πηγάδι ή γκρεμό, «γιατί είναι κάτω η κακή νεράιδα και θα τα τραβήξει κάτω»! Αυτό το λέγανε για να μην πλησιάζουν ώστε να γλιστρήσουν ή ζαλιστούν και πέσουν μέσα.
6) )Δεν επιτρέπεται τα παιδιά «να ρουφούνε χοχλιούς», όπως με ρύζι ή γιαχνί που έχουν ζουμί! Ο λόγος και εδώ προφανής, γιατί πάνω στο ρούφηγμα «μπορεί να καταπιούν τη κούπα» (το χοχλιό)! Κάποτε λέγανε ένα παιδί που ρούφηξε χοχλιό, και ήκατσε στο λαιμό του και πνίγηκε!
7) Δεν επιτρέπεται στα παιδιά να παίζουν ποτέ με μυτερά αντικείμενα όπως μαχαίρι πιρούνι ή ψαλίδι, το οποίο δεν έπρεπε να το πλησιάζουν κοντά στα μάτια τους! Η εξήγηση που έδιναν ήταν, «γιατί το ψαλίδι έχει μαγνήτη, και τραβά το φώσφορο των αμαθιώ»! Έτσι ο μαγνήτης τράβα όλο το μάτι και βγαίνει έξω! Ο λόγος και εδώ είναι προληπτικός, και αποσκοπούσε απλά στο να μη καρφωθεί το ψαλίδι στο μάτι τους.
8) Δεν επιτρέπεται να κάθονται παιδιά πολύ κοντά στη φωτιά στη παρασθιά (τζάκι), γιατί «θα πετάξουν φοράδες»! Προληπτικό, γιατί πράγματι κοκκινίζουν τα πόδια και κάνουν κόκκινα τετράγωνα σημάδια.
9) Δεν πρέπει να πίνουν νερό και να «μπουκιάζουν το σωλήνι» της βρύσης, γιατί «θα πετάξουν χαλιναράδες, ή λειχήνες», που ήταν ασθένειες της εποχής. Ήταν ασθένειες που προσέβαλαν το δέρμα και τους βλεννογόνους του στόματος! Προληπτική η υγιεινή του στόματος και εδώ.
10) Δεν επιτρέπεται στην εξοχή να κοιτάνε τον ήλιο όταν πίνουν νερό! Επίσης δεν επιτρέπεται ιδρωμένα ή μετά από τρέξιμο και λαχανιασμένα να πίνουν νερό! Ο λόγος όπως λέγανε, γιατί μπορεί να πάθουν συγκοπή. Σαν παράδειγμα έφερναν τον Μέγα Αλέξανδρο, που ενώ ήταν ιδρωμένος, έκανε το λάθος και έσκυψε να πιει νερό από τον Ευφράτη και πέθανε!
11) Δεν επιτρέπονται τα παιδιά και γενικά σε όλους να πηγαίνουν αριστερά του αυτοκινητόδρομου! Έπρεπε τότε να βαδίζουν πάντα δεξιά, όπως έλεγε ο κανόνας οδικής συμπεριφοράς! Σήμερα αυτό έχει σαφώς αλλάξει, και η προτροπή είναι να βαδίζουν πάντα αριστερά! Ο λόγος προφανής. Δεν κινδυνεύουν να τα χτυπήσει κάποιο αυτοκίνητο από πίσω τους. Όσο για τα μπροστινά, απλώς άμα αντιληφθούν κάποιο αυτοκίνητο που έρχεται πάνω τους, προλαβαίνουν να πεταχτούν λίγο πιο πέρα και να σωθούν!
12)Απαγορεύεται στα παιδιά να παίζουν με τα σπίρτα ή τσακμάκια! Το ευκολότερο πράγμα ήταν να βάλουν φωτιά στο σπίτι!
Τι ζώα, έντομα και πουλιά δεν πρέπει να σκοτώνουν!
13) Δεν πρέπει να σκοτώνουν ποτέ «σουρσουράδα» (σουσσουράδα), γιατί αν τη σκοτώσουν θα τρέμουν σε όλη τους τη ζωή τα χέρια τους»! Ο λόγος να μη χαθεί η σουσουράδα από τη φύση, αυτό το συμπαθέστατο πτηνό με την αδιάκοπα κινούμενη ουρά, που πάντα κάνει ολοήμερη συντροφιά στο ζευγά ακολουθώντας την αυλακιά, ψάχνοντας για σκουλήκια ή άλλα έντομα που βρίσκονταν στο χώμα!
14) Δεν σκοτώνουν ποτέ ζιγαρδέλι, και αυτό γιατί είναι «το αηδόνι της Κρήτης», με όμορφο κελάηδημα, και φυσικά όμορφο κι αυτό στολίδι της φύσης.
15) Δεν σκοτώνουν ποτέ «το αλογάκι τση Παναγίας». Το «άθώο» αυτό πράσινο έντομο που μοιάζει με αλογάκι, είναι το «αλογάκι της Παναγίας” άρα και ιερό! Για να δούνε αν πράγματι είναι τση Παναγίας, το αφήνουν να σταθεί όρθιο, κι άμα σταθεί στα μπροστινά του πόδια είναι του Σατανά, αν σταθεί στα πισινά και σηκώσει τα μπροστινά, τότε είναι σίγουρα της Παναγίας! Έτσι για να δουν ποιανού είναι, του έλεγαν:
«Αν είσαι άλογο τση Παναγίας, σήκωσε τα μπροστινά σου πόδια!
Αν είσαι του σατανά σήκωσε τα πισινά»!
Πάντα όμως το αλογάκι σήκωνε τα μπροστινά του πόδια, φυσικά λόγω ανατομίας του εντόμου! Έτσι φυσικά όλα τα αλογάκια σήκωναν τα μπροστινά άρα και πάντα έβγαινε και το συμπέρασμα πως όλα είναι της Παναγίας! Ένα πράγμα όμως δεν ήξεραν, πως το «αθώο» αυτό αλογάκι, μόνο αθώο δεν ήταν, αλλά το πιο αιμοβόρο και καταστρεπτικό από όλα τα έντομα! Φτάνει να πούμε πως την ώρα του οργασμού για ζευγάρωμα με το αρσενικό, μόλις τελειώσει το αρσενικό, το θηλυκό του κόβει το λαιμό και το καταβροχθίζει! Ανατομικά βέβαια το θηλυκό είναι πολύ μεγαλύτερο του αρσενικού.
16) Δεν σκοτώνουν ποτέ σαμάμουθα (σαμιαμίδι)! Το σαμιαμίδι είναι πάντα χρήσιμο σε κάθε σπίτι, αφού τρώει όλα τα έντομα! Παράλληλα όμως κάνει και παρέα σε μοναχικούς ανθρώπους!
17) Δεν σκοτώνουν ποτέ αφορδακό (βάτραχο) γιατί όποιο παιδί σκοτώσει ή να τον πατήσει, « θα τον βρει το βράδυ στο κουτάλι του»! Εννοούσαν θα βρεθεί στο φαγητό του.
18) Δεν πρέπει να σκοτώνουν καλογεννούσα (νυφίτσα), και ο λόγος «γιατί το μαθαίνουν οι άλλες καλογεννούσες και θα πλακώσουνν μετά για εκδίκηση όλες μαζί στο κοτέτσι, και δεν αφήνανε ούτε μία κότα»! Αυτό το κάνανε για να εκδικηθούν οι άλλες, και να κάνουν έτσι περισσότερη ζημιά! Η λύση είναι απλή, να μην τη σκοτώσουν αλλά να της «στήσουν τελάρο»! Να «τη δέσουν», δηλαδή να της κάνουν μάγια, με το να της διαβάσουν τη σχετική γηθειά, στήνοντας το «τελάρο», που στην ουσία ήταν δύο ξυλάκια καρφωμένα όρθια στο χώμα, και ένα στηριγμένο από πάνω σε σχήμα «Π».
19) Δεν έπρεπε τα παιδιά να σκοτώνουν τις λαμπρές, που ήταν κάτι στενόμακρα έντομα (όχι πασχαλίτσες), και που εμφανιζόταν την Άνοιξη, γιατί άμα τις σκοτώνουν «δεν θα έρθει η Λαμπρή»! Αυτό γιατί πάντα εκείνες παρουσιαζόταν κοντά στη Λαμπρή.
20) Δεν σκοτώνουν κουκουβάγια, γιατί είναι σύμβολο της σοφίας και των γραμμάτων! Μπορούσαν όμως να πιάσουν εύκολα μια κουκουβάγια στη φωλιά της και να παίξουν το παιγνίδι «Ε κυρά Πινακωτή»! Την έπιαναν λοιπόν από το τσουλούφι του κεφαλιού, λέγοντας της:
«Ε κυρά Πινακωτή, γύρνα απ’ τ’ άλλο σου αυτί»!
Τότε εκείνη έκανε μισή στροφή κάθε φορά που της έλεγαν αυτή τη φράση!
21) Δεν σκοτώνουν ποτέ χελιδόνια, ούτε χαλάγανε ποτέ χελιδονοφωλιά! Αυτό έφερνε κακοτυχία, απεναντίας όποιος άνοιγε το σπίτι του (σπάζοντας λίγο το τζάμι) για να κάνουν φωλιά τα χελιδόνια, αυτό έφερνε μεγάλη τύχη στο σπιτικό!
Οι καλοί τρόποι και τα σαβουάρ βίβρ!
22) Το κάθε παιδί σαν σηκωθεί το πρωί, πρέπει να πλυθεί, να ντυθεί, να πει το «Πάτερ ημών» και μετά να πει σε όλους «καλημέρα»!
23) Δεν επιτρέπεται τα παιδιά οπουδήποτε, να περιμένουν να τους πει «το καλημέρα» κάποιος μεγαλύτερος τους, αλλά εκείνα είναι υποχρεωμένα να χαιρετάνε τους πάντες στο δρόμο! Στο δρόμο θα πρέπει να λένε «χαίρεται» σε όποιον συναντάνε! Για το «καλημέρα ή χαίρεται» υπάρχουν κανόνες επίσης και για τους μεγάλους, το ποιος θα το πει πρώτος, όπως. Το «καλημέρα» το λέει πρώτος ο καβαλάρης στον πεζό! Το λέει πρώτος εκείνος που προχωράει στο δρόμο σε εκείνον που είναι σταματημένος! Το λέει ο μικρότερος τη τάξει ή βαθμό, σε μεγαλύτερο, όπως ο αγρότης στον αγροφύλακα, ο αγροφύλακας στον παπά πρόεδρο, δάσκαλο κλπ.
24) Δεν προχωράνε ποτέ τα αγόρια πίσω από κορίτσια ή σε γυναίκες όταν ανεβαίνουν σκαλοπάτια ή δύσκολη ανηφόρα! Αυτό βέβαια από σεβασμό, και φυσικά ίσχυε και για τους μεγάλους! Δεν επιτρέπεται φυσικά στα παιδιά να πλησιάζουν εκεί που δουλεύουν εργάτριες στο αμπέλι, ή όταν μαζεύουν ελιές όπου ανεβαίνουν και στην ελιά! Ο λόγος προφανής, για να μην φέρουν σε δύσκολη θέση το κορίτσι με το να φανούν ψηλά τα πόδια του. Σήμερα βέβαια αυτό έχει αλλάξει κάπως, και ο άνδρας θα αφήσει τη γυναίκα να προχωράει μπροστά, όταν πρόκειται να ανέβει σκαλοπάτια, κυλιόμενες σκάλες ή δύσκολες ανηφόρες! Εκείνος θα είναι από πίσω της για να τη προσέχει μη τυχόν γλιστρήσει και πέσει, οπότε να προλάβει να την συγκρατήσει! Πάλι στο κατέβασμα, είναι μπροστά ο άνδρας και προσέχει μην πέσει η γυναίκα οπότε να την συγκρατήσει.
25) Τα κορίτσια δεν έπρεπε να κάνουν παρέα τα αγόρια. Οι λόγοι πολλοί που σχετίζονται με την τιμή τους. Στην εξοχή που πήγαιναν και κορίτσια και «εβλέπανε τα έχνη τους», χωριστή παρέα κάνανε τα κορίτσια και χωριστή τα αγόρια.
26) Δεν θα καβαλάνε ποτέ, ιδιαίτερα σαν μεγαλώσουν στο γαϊδούρι οι άνδρες, και η γυναίκα τους να ακολουθεί με τα πόδια! Αυτό θεωρείται μεγάλη ασέβεια ως προς τη γυναίκα, και προπάντων ανανδρία! Αυτό κυρίως επικράτησε μετά τον Αλβανικό πόλεμο που πήγαν κρητικοί να πολεμήσουν. Εκεί στην Ήπειρο είχαν σαν έθιμο να καβαλάνε οι άνδρες και οι γυναίκες πίσω να έρχονται με τα πόδια κουβαλώντας μάλιστα και ένα δεμάτι ξύλα! Οι Κρητικοί βέβαια όπου έβλεπαν αυτό το θέαμα, τους άνδρες τους πλάκωναν στο ξύλο! Οι Κρητικοί πάντως σε οποιοδήποτε μέρος της Ελλάδας, αν έβλεπαν να καβαλάει ο άνδρας και να ακολουθεί η γυναίκα, τους πλάκωσαν στο ξύλο
27) Δεν έπρεπε να παιδιά να βάζουν το δάχτυλο στα ρουθούνια τους ή να ξύνουν τη μύτη τους! Δεν έπρεπε να ρουφάνε τσι μύξες τους, έπρεπε να έχουν στη τσέπη καθαρό μαντιλάκι να τη σκουπίζουν!
28) Δεν έπρεπε τα παιδιά να ρεύονται ή να εξαερίζονται μπροστά σε άλλους, ήταν αγένεια προς τους πλησίον τους!
29) Σε κόσμο δεν επιτρέπεται τα παιδιά να δείχνουν με το δάχτυλο τους κάποιον. Αυτό θεωρείται αγένεια.
Σε επίσκεψη σε σπίτι
30) Δεν επιτρέπεται στα παιδιά σε επίσκεψη να κουνάνε τα πόδια τους όταν κάθονται στη καρέκλα, αν θέλουν να δώσουν την εντύπωση του φρόνιμου παιδιού! Πάνω σε αυτό του έλεγαν και μία σχετική παροιμία:
«Σα θες να ιδείς τον άθρωπο, καρέκλα τον ε κάτσε, κι αν δε κουνεί τα πόδια του, φρόνιμο τον ε γράψε! Ή έλεγαν:
«Αν θες να ιδείς τον φρόνιμο, ψηλά να τονε κάτσεις, κι α δε κουνεί τα πόδια του, φρόνιμο να τον γράψεις»!
31) Δεν επιτρέπεται να κάθεται το παιδί με σταυρωμένα τα χέρια, γιατί είναι σα να παριστάνει το πεθαμένο!
32) Δεν επιτρέπεται σε ξένο σπίτι να κόβουν τα νύχια τους
33) Όταν μιλάνε στα παιδιά οι μεγαλύτεροι, εκείνα να μην μασάνε τσίχλα!
34) Όταν η οικοδέσποινα κεράσει τους καλεσμένους στο ξένο σπίτι, δεν πρέπει το παιδί «να απλώσει τη χαχαλιά του» και να γεμίσει τη φούχτα του καραμέλες ή οτιδήποτε άλλο! Πρέπει με τα δύο του δάχτυλα να πάρει μία το πολύ δύο!
35) Τα κορίτσια δεν επιτρέπεται να καθίζουν σταυροπόδι, γιατί το σταυροπόδι είναι μόνον για τους άνδρες! Όμως το έλεγαν οι μητέρες στα παιδιά τους αυτό, για τον μοναδικό λόγο μη τυχόν φανεί το βρακί τους.
36) Δεν επιτρέπεται σα παιδιά «να ρουφάνε τσι μύξες τους»! Πρέπει πάντα στη τσέπη τους να έχουν μαντιλάκι και να τη φυσήξουν να καθαρίσει! Φυσικά δεν πρέπει να ρουφάνε οτιδήποτε υγρό, σούπα γάλα τσάι κλπ.
Σεβασμός στους μεγαλύτερους
37) Δεν επιτρέπεται να μιλάει παιδί σε μεγαλύτερό του, και εκείνο να έχει τα χέρια του κοντά στα γεννητικά του όργανα, ή ακόμα και στις τσέπες του! Αυτό θεωρείται μεγάλη αγένεια ασέβεια και προσβολή!
38) Δεν επιτρέπεται να αποκαλούν τα παιδιά μεγαλύτερους, με λέξεις όπως ρε, βρέ, βρε συ, μωρέ, μρέ κλπ. Πάντα έπρεπε τον αποκαλούνε «θείο»!
39) Δεν πρέπει μόνον κάθε παιδί να αποκαλεί «Σάντολο» (Νονό) εκείνον μόνον που το βάφτισε! «Σάντολο» επίσης πρέπει να αποκαλούν και όλο το σόι του Νονού, αλλά και των αδερφακιών του τον Νονό! Αυτό ίσχυε και για τους μεγάλους, Σύντεκνους αποκαλούσαν όλους στο σόι του Συντέκνου, και ξεχώριζε ο κανονικός σύντεκνος με το να τον αποκαλούν «μυρωδικό σύντεκνο», επειδή έβαλε το λάδι και το μύρο στο παιδί. Τον δε μυρωδικό σύντεκνο τον αντιμετώπιζαν με τέτοιο σεβασμό, που ήταν ανώτερος κι από αδερφός!
Να μην ξεχνάμε και τη φράση: «Του Συντέκνου μου ο σκύλος, Σύντεκνος είναι και εκείνος»!
40) Απαγορεύεται στα παιδιά «να κλέψουν ποτέ οτιδήποτε ξένο πράμα», η απαγόρευση της κλοπής ήταν ρητή και κατηγορηματική. Μάθαιναν τα παιδιά να λένε: «Δεν το παίρνω γιατί είναι ξένο»!
41) Απαγορεύεται στα παιδιά να αναθεματίζουν και να βρίζουν γενικά. Κι αν τους έρχεται στο στόμα η βρισιά όπως: «άμε στο δοάολο» εκείνα να λένε «άμε στο διάτανο». Το «ανάθεμα το» να το λένε «αναλεμά το». Το «διάλε τσ’αποθεμένους σου» να λένε «διάλε τσ’απολυμάρους σου»! (Δε ξέρανε βέβαια πως οι αποθαμένοι και απολυμάροι είναι το ίδιο πράγμα!) Όταν είναι να βρίσουν τη Παναγία να λένε τη Πανακόλαση, αντί να βρίζουν το Χριστό, να λένε Χριστό…φορο Κλόμβο κλπ.
42) Δεν πρέπει ποτέ ένα παιδί να χτυπήσει τη μάνα του με το χέρι, «γιατί άμα ποθάνει, το χέρι που τη χτύπησε δε θα λιώσε ποτέ»!
Εν ώρα φαγητού
43) Δεν ανοίγουν ποτέ το καπάκι της κατσαρόλας ενώ μαγειρεύει. Μπορεί να καούν. Αυτό το απαγορευτικό το είχαν κάποια ορεινά χωριά, άλλα όχι κυρίως σε πεδινά μέρη. Ο λόγος προφανής, γιατί τσιμπολογούσαν, και στο τέλος δεν έμενε φαγητό για να φτάσει για όλους, αλλά ήταν και υποχρεωμένα να φάνε το βρισκούμενο, όποιο κι αν ήταν αυτό!
44) Την ώρα του φαγητού τα παιδιά της οικογένειας εκ περιτροπής (κυρίως τα μικρότερα) πρέπει να κάμουν το σταυρό τους και να πουν τη προσευχή και πριν τη προσευχή το πάτερ ημών. Όταν πίνει κρασί κάποιος, τα παιδιά πρέπει να του λένε «μετσυγεία σου»!
45) Ποτέ τα παιδιά εν ώρα φαγητού δε ρωτάνε «τι θα φάμε αύριο», και όταν τρώνε δε κοιτάνε το πιάτο του αλλονού! Ούτε τι θα κάμουν αύριο ρωτάνε. Οι γονείς λέγανε στο παιδί ότι «έχει ο θεός», ή «πρώτα να ξημερώσει ο θεός, να ΄μαστε καλά, αυτό μετράει πάνω από όλα, κι όχι το τι θα φάμε»!
46) Δεν πρέπει να βάζουν μπροστά τους ποτέ τη λεκανίδα που τρώνε και οι άλλοι στο τραπέζι την ώρα του φαγητού. Ο λόγος γιατί άθελά τους μπορεί «να στάξουν ζουμιά μαζί με τα σάλια τους», και ο άλλος μετά σιχαίνεται να φάει!
47) Δεν επιτρέπεται τα παιδιά να σηκώνονται από το τραπέζι εν ώρα φαγητού για κανένα λόγο! Ούτε καν να πάνε για κατούρημα, ούτε για να πλύνουν τα χέρια τους κλπ! Όλα αυτά θα πρέπει να φροντίσουν να τα έχουν κάνει νωρίτερα, πριν κάτσουν στο τραπέζι!
48) Όταν κάθεται η οικογένεια στο τραπέζι, η ώρα αυτή είναι «εκκλησία»! Απαγορεύεται να μαλώνει και να φωνάζει ουδείς, γιατί η ώρα του φαγητού είναι ιερή στιγμή»! Ούτε μικροί, μα ούτε και οι μεγάλοι λογομαχούν στο τραπέζι, κι αυτό είναι κανόνας απαράβατος! Στο τραπέζι σταματάνε όλες οι οικογενειακές διαφορές! Όλοι πλέον τρώνε με ηρεμία και με όρεξη!
49) Την ώρα του φαγητού και τα παιδιά πρέπει να πιούν κι αυτά οπωσδήποτε κρασί έστω μισό με νερό, ο λόγος «γιατί το κρασί κάνει αίμα». Αίμα λέγανε κάνει και το κρεμμύδι, οπότε τα παρότρυναν να φάνε και κρεμμύδι!
50) Μετά το φαγητό πρέπει να κάνουν το σταυρό τους και να πούνε «Σε ευχαριστώ Θεέ μου που βρήκαμε φαγητό και φάγαμε και σήμερα «, ή «Δόξα να ‘χεις Θεέ μου που μας πρόσφερες τον επιούσιο». Πάντως να αποφεύγουν τις βαρύγδουπες φράσεις όπως το “Δόξα συ ο Θεός!!!” Αυτό το θεωρούσαν αγένεια προς το Θεό, γιατί άφηνε να εννοηθεί η φράση «που εξεκοιληδώσαμε πάλι σήμερο» ή που τη κάναμε ταράτσα και σήμερα!
51) Δεν πρέπει να σηκωθούν από το τραπέζι, αν «δε ξεσύρουν» (μετακινήσουν) λιγάκι τη καρέκλα τους λίγο πίσω.
51) Κάθε παιδί σαν περνά από εκκλησία ή νεκροταφείο, θα μάθει να κάνει το σταυρό του, και γενικά όποτε παίζει η καμπάνα! Μάθανε τα παιδιά και έκαναν το σταυρό τους, ακόμα και όταν χτύπαγε το ρολόι του χωριού! Πάντα όλοι κάνουν το σταυρό τους, κοιτάζοντας την Ανατολή!
52) Απαγορεύεται τα παιδιά να κοιτάνε κάποιους που αλλάζουν τα ρούχα τους, ή κάνουν την ανάγκη τους, χωρίς να γνωρίζουν την παρουσία τους. Απαγορεύεται επίσης και να παρίστανται σε γέννες.
53) Απαγορεύεται στα παιδιά «να τρώνε τα νύχια ντως»!
54) Δεν επιτρέπεται στα παιδιά να τρίζουν τα δόντια τους.
55) Κάθε παιδί πριν πάει να κοινωνήσει, θα πάρει την ευκή των γονιών του. Επίσης από τα αδέλφια του και λοιπούς συγγενείς που τυχόν είχαν εκφραστεί άσχημα, θα ζητήσει συγχώρεση, λέγοντας:
«Συγχώρεσέ με και ο Θεός να σου συγχωρέσει»!
56) Μετά τη Θεία Κοινωνία δεν πρέπει να γλύφουν κόκαλο ή χοχλιό ούτε ελιά ούτε να φτύσουν. Στο σπίτι έπρεπε να πιουν μια γουλιά κρασί να ξεπλύνουν το στόμα τους. Οτιδήποτε γλύψουμε πρέπει να πετιέται στη φωτιά!
57) Όταν έχουν απορία τα παιδιά, και οι μεγάλοι τους επεξηγούν, να μην δείχνουν έκπληκτα εκφραζόμενα με ένα παρατεταμένο «Ααααα»! Γιατί αφήνουν να εννοηθεί η φράση «Αααα… ήρθε το βούι (βόδι) απ το νερό»!
58) Δεν επιτρέπεται στα παιδιά να αντιμιλούν στους γονείς και γενικά στους μεγαλύτερους
59) Κάθε παιδί, το βράδυ πριν κοιμηθεί, έπρεπε υποχρεωτικά να κάνει 40 μετάνοιες και να πουν και το πάτερ υμών!
Όλα τα παιδιά τους άρεσε αυτό με τις μετάνοιες, γιατί το θεωρούσαν σαν γυμναστική όπως τις γνωστές κάμψεις, και τις μετρούσαν κιόλας! Έτσι δικαιολογείτο που οι κρητικοί –ες, είχαν αργότερα γυμνασμένο κορμί και λεπτή μέση!
Οι διάφορες προλήψεις της εποχής!
60) Δεν κάνει να αφήνουν ποτέ ανοιχτό ψαλίδι για να μην τους κακολογούνε οι κακές γλώσσες.
61) Στο λεωφορείο θα καθόμαστε πάντα δεξιά, αν θέλουμε να έχουμε την τύχη με το μέρος μας!
62) Δεν αφήνουμε ποτέ τα παπούτσια ανάποδα, γιατί και αυτό φέρνει γρουσουζιά.
63) Δεν πρέπει να καθόμαστε στο κατώφλιο του σπιτιού, αλλά ούτε και να στεκόμαστε κάτω από την πόρτα.
64) Δεν έπρεπε να κοιμούνται τα παιδιά «νεκρίκια», δηλαδή με το κεφάλι στη Δύση και τα πόδια στην Ανατολή, γιατί έτσι κοιμούνται οι νεκροί!
65) Δεν έπρεπε μετά από κηδεία να πάνε στο σπίτι χωρίς προηγουμένως να πλύνουν στη βρύση έξω το πρόσωπό τους και να τινάξουν στη συνέχεια τα χέρια τους να τιναχτεί το νερό προς τα πίσω. Ο λόγος γιατί φεύγοντας από το νεκροταφείο, τους ακολουθούν οι πεθαμένοι συγγενείς τους! Με το τίναγμα του νερού όμως προς τα πίσω, τους αναγκάζουν να γυρίζουν πίσω! Έτσι όμως με το τίναγμα του νερού, δεν φέρνουν « το θανατικό» στο σπίτι τους! Για αυτό και σε όλα τα νεκροταφεία υπάρχουν βρύσες! Το πιθανότερο όμως είναι, η συνήθεια αυτή να προήλθε από το γεγονός που παλιά όλοι έπιαναν μερικές φούχτες χώμα από κάτω και το πέταγαν στον τάφο. Το χώμα μπορεί να ήταν μολυσμένο, οπότε υποχρεωτικά έπρεπε να πλύνουν τα χέρια τους!
66) Εκτός που δεν έπρεπε ποτέ να κόβουν τα νύχια τους σε ξένο σπίτι. Δεν έπρεπε επίσης να κόβουν τα νύχια τους τα παιδιά Τετάρτη και Παρασκευή, και να λούζονται Κυριακή!
«Τετάρτη και Παρασκευή τα νύχια σου μη κόψεις
και Κυριακή να μη λουστείς, σαν θέλεις να προκόψεις»!
67) Δεν έπρεπε ποτέ τα αγόρια να βάζουν γυναικείο άρωμα ή να πιάνουν το μπουκαλάκι να το μυρίσουν, «γιατί δεν θα παντρευτούν», αφού δεν θα τα θέλει καμία γυναίκα! Ο λόγος προφανώς για να μην αρέσκονται από μικρά σε γυναικεία αξεσουάρ!
68) Δεν επιτρέπεται τα αγόρια να κάθονται να τα φιλάνε οι γυναίκες! «Δεν θα παντρευτούν άμα μεγαλώσουν»!
69) Δεν επιτρέπεται να κοιτάνε καθρέφτη τη νύχτα γιατί «θα τα ξανοίγει ο Πειρασμός» ή «θα τα πουλιάζει (μουντζώνει) ο Σατανάς»!
70) Δεν πρέπει να περνάνε σταυροδρόμια τη νύχτα, και ο λόγος γιατί κρύβονται διάολοι και φαντάσματα, ειδικά στις 12 τα μεσάνυχτα! Αν είναι να περάσουν όμως, θα πρέπει πρώτα να κάνουν το σταυρό τους και πουν: «Κύριε Υιέ του Θεού ελέησον με!»
71) Δεν επιτρέπεται παιδί να δρασκελίζει άλλο παιδί, γιατί δε μεγαλώνει! Αν ήταν μάλιστα αγόρι και ειδικά μοναχογιός, τότε μπορούσε «να το πιάσουν τ’ αδερφικά του»! Για να μην συμβεί αυτό, θα πρέπει να το περάσει ανάποδα, ή να το περάσει με προσοχή η μάνα του αλλά χωρίς να το ακουμπήσει! Αν τυχόν το ακουμπήσει, εκεί «θα το πιάσουν τα αδεφικά του»!
72) Δεν κάνει τα παιδιά τη νύχτα να κοιτάζουν πολύ ώρα τα άστρα, γιατί θα γεμίσουν μαλαθράκους (δοθιήνες)! Επίσης δεν έπρεπε ούτε να τα μετράνε, γιατί όσα άστρα μετρήσουν, τόσους μαλαθράκους θα βγάλουν!
73) Δε κάνει τα παιδιά να πλένονται με ψωμόνερο ή να πίνουν το νερό που έχουν βρέξει το ψωμί), γιατί θα γεμίσουν λειχήνες!
74) Δεν κάνει τα παιδιά να μυρίζουν το ψωμί, ή να το διασκελίσουν! Και αν συμβεί κατά λάθος, θα πρέπει να το ασπαστούν! Αν το ψωμί το δουν πεταμένο κάτω, πρέπει να σκύψουν να το ασπαστούν και να το αφήσουν στην άκρη του δρόμου να μην το πατάνε.
75) Δεν πρέπει ποτέ τα παιδιά να «παντερμιάζουν», να λένε δηλαδή «ω το παντέρμο», ή να «κριματίζουν». να λένε δηλαδή «κρίμας το», όπως «κρίμας το φαί και κάηκε», «κρίμας τα απίδια και σαπιθήκανε»! Θεωρείτε ασέβεια προς το φαγητό ή τη τροφή γενικά το που έστειλε ο Θεός, και από σεβασμό στο Θεό δεν έπρεπε να εκφράζουν λύπη, ούτε να στεναχωριούνται, γιατί αυτός το έστειλε και αυτός το πήρε!
76) Τα παιδιά υποχρεωτικά θα πρέπει να φιλάνε το χέρι των γονιών, παππούδων γιαγιάδων, σαντόλων, θειάδων μπαρμπάδων, και γενικά όλων των ηλικιωμένων!
77) Δεν επιτρέπεται το παιδί να κρατά (στηρίζει) το κεφάλι του ακουμπισμένο ανάμεσα στις παλάμες του. Μάλιστα κυκλοφορούσαν διάφορα. Για παράδειγμα αν το κρατά το κεφάλι του με τις δύο παλάμες και ανοιχτές, θα πεθάνει ο πατέρας του, αν με τη μία η μητέρα του. Αν το κρατάει με τις δύο γροθιές στο πηγούνι θα πεθάνει ο παππούς, και με τη μία η γιαγιά. Αν με τη παλάμη σφιγμένη στηρίζει το μέτωπο ο νονός του ή ο αδερφός του και διάφορα τέτοια!
78) Δεν επιτρέπεται να ανοίγουν κασέλα και ντουλάπα τη νύχτα. Αυτό ήταν άσχημο, και θανάσιμο λάθος ήταν άμα τη ξεχνάγανε ανοιχτή όλη τη νύχτα! Αυτό ήταν προμήνυμα θανάτου!
79) Δεν επιτρέπεται να δίνουν σαπούνι ούτε άρωμα σε μπουκαλάκι αλλά ούτε και αυγά χέρι –χέρι, γιατί θα μαλώσουν! Απλά το αφήνανε κάτω και το έπαιρνε ο άλλος!
80)Δεν επιτρέπανε να δίνουν αλάτι τη νύχτα! Αυτό ήταν κακό παρατήρημα! Λέγανε το εξής: «Δε θα δίδεις κιανενούς αλάτσι τη νύχτα, ανε στο ζητήξει κι ο ίδιος ο Χριστός!»
81) Αν θέλανε να διώξουν κάποιον που έκανε «αρμένικη βίζιτα», δηλαδή δεν εννοούσε να φύγει, μία ήταν η λύση! Απλά σε κάποια γωνία του σπιτιού να ρίξουν αλάτι!
82) Να μη λιβανίζουμε σαν νύχτωνε.
83)Δεν κάνει να σφυρίζουν την νύχτα γιατί ξεσηκώνουν τους σατανάδες!
84) Δεν επιτρέπεται όταν βρίσκουν νεκρά ζώα όπως σαύρες βατράχια να τα γυρνάνε ανάσκελα με τα πόδια τους προς τα πάνω, γιατί λέει «πουλιάζουν το Θεό!»! Δηλαδή με τις παλάμες των ποδιών τους δίνουν μούντζες του Θεού, που κατάντησαν έτσι! Το ίδιο και οι γυναίκες που σφάζουν κοτόπουλα, εκείνα με τα πόδια τους μετά το σφάξιμο, «δίδουν πουλίδια του θεού», για αυτό οι γυναίκες πρέπει να τους τα έχουν δεμένα με ένα σπάγκο πιο μπροστά!
85) Δεν επιτρέπεται οτιδήποτε στο δρόμο έχει σχήμα σταυρού να το πατάνε, είτε είναι ξύλα, είτε γραμμές κάτω, απλά όλα αυτά να τα χαλάνε και ποτέ να μην τα πατάνε!
86) Να φροντίζουν τα παιδιά τις παπαρούνες που μάζεψαν στην εξοχή την Άνοιξη, να μην τις δουν καθόλου οι κότες, γιατί αν τις δουν δεν θα κάνουν αυγά!
87) Δεν επιτρέπεται να σκουπίζουμε ή σφουγγαρίζουμε όταν ταξιδεύει κάποιος δικός μας, γιατί θα πάθει ατύχημα!
88) Δεν έπρεπε τα παιδιά να λούζονται βράδυ, ειδικά την Κυριακή το πρωί για να πάνε στην εκκλησία, γιατί θα τα ματιάσουν! Αν όμως τύχαινε και λουζόταν κατ’ ανάγκη, δεν έπρεπε με τίποτα να βγουν έξωμε βρεγμένα μαλλιά, χωρίς πρώτα να τα τρίψουν με λίγο αλάτι, το οποίο απέτρεπε το μάτιασμα!
Διάφορα
89) Δίδασκαν οι γονείς στα παιδιά να μην πιστεύουν στα παραμύθια ή στα φαντάσματα κλπ γιατί είναι ψέματα, αλλά και να μην φοβούνται το σκοτάδι! Έλεγαν τη κλασσική φράση: «Η νύχτα παιδί μου είναι σα και την ημέρα ακριβώς, μόνο που δεν έχει φως»!
90) Δεν πρέπει το αρσενικό παιδί « να τη τσιρά» (κατουρά) μπροστά σε άλλους! Ο λόγος για να μην το φταρμίσουν (ματιάσουν)! Μπορεί δε και να τους δει κάποιος, οπότε θα το συσχετίσουν με σκύλο, και θα του φωνάζουν «κιούα» όπως λένε και στα σκυλιά που ουρούν!
91) Δεν δίνουν ποτέ ένα σαμάμουθα (σαμιαμίδι) να τον φάει η κότα, γιατί θα κάμει το «σαμαμουθαύγουλο», το οποίο θα είναι πολύ μικρό σαν της πέρδικας, και μάλιστα χωρίς κρόκο!
92) Έπρεπε να προσέχουν όλοι να μην μπει λιακόνι στο φαΐ, γιατί όποιος το φάει θα «ξεφλουδίσει» το δέρμα του σε διάφορα σημεία όπως πρόσωπο λαιμό χέρια, και θα γεμίσουν λευκά σημάδια!
93) Δεν επιτρέπανε να ανοίγουν την αυλόπορτα στους εκάστοτε πλανόδιους, όπως τσιγγάνες κλπ, γιατί λέει θα τα τσουβάλιαζε και θα τα έπαιρναν μαζί τους στα τσαντίρια τους! Το ίδιο και στους ζητιάνους, γιατί θα τα βάλουν σε ένα σακί και θα πάνε να τα πουλήσουν κάπου μακριά! Ο λόγος προφανής, γιατί θα ήταν πιο εύκολη μια τυχόν κλεψιά οτιδήποτε στην αυλή χωρίς να το πάρουν χαμπάρι!
94) Να διαλέγουν σοβαρά χρώματα, και να μην ζηλεύουν το κόκκινο χρώμα, όπως σε ρούχα παπούτσια κλπ. Γιατί όπως λέει η λαϊκή παροιμία:
«Του τροζού τ’ αμάτι, στο κόκκινο χτυπά»!
95) Δεν επιτρέπεται η χρήση των δαχτύλων στη πρόσθεση ή αφαίρεση, να μετράνε δηλαδή με τα δάχτυλα! Αυτό θεωρείται σοβαρή παραβίαση των κανόνων της αριθμητικής, γιατί αυτό ατονεί τη σκέψη!
96) Δεν πρέπει να κλαίνε τα αγόρια, γιατί οι «ποτέ οι άνδρες δεν κλαίνε»!
97) Δεν πρέπει να παραχαϊδεύουν τα παιδιά τα οικόσιτα μικρά ζώα τους και για πολύ ώρα, γιατί με το να χαϊδεύουν πολύ όλα αυτά τα μικρά ζώα, όπως γατάκια σκυλάκια προβατάκια κλπ, θα υπάρχει περίπτωση να τα «μαρμαλιάσουν»! Πίστευαν πως με τα πολλά χάδια «τα μπουνταλιάζουν», δηλαδή τα ζώα αποχαυνώνονται, χάνουν έτσι την ζωηράδα τους, και στο τέλος γίνονται πολύ μαλθακά!
98) Δεν επιτρέπεται στα αγόρια ή σε άνδρες να φοβούνται τις γυναίκες σε δύναμη! Γιατί σε μυϊκή δύναμη, «ένας γνήσιος άντρας δε φοβάται στο απάλε σαράντα γυναίκες»! Στην πάλη δηλαδή. Υπερβολή βέβαια της εποχής, αλλά πάντως το έλεγαν κι αυτό οι παλιοί!
99) Δεν επιτρέπεται να γκρινιάζουν τα κορίτσια, όταν το μοναδικό « καλολοίδι» (καλούδι) το δίνανε στα αγόρια, γιατί διαφορετικά « πέσει το κουκί τους»! Τύχαινε παλιά να δίδουν κάποια κεράσματα στα αγόρια όπως καραμέλες, ζαχαρωτά, μεζέδες ή οποιαδήποτε άλλο οι θειάδες γιαγιάδες και παππούδες, αλλά όμως όχι στα κορίτσια! Προτεραιότητα θεωρούσαν οι μανάδες και οι γιαγιάδες, ότι έχουν τα αγόρια! Ο λόγος ότι τα κορίτσια δεν κινδυνεύουν από οτιδήποτε, ενώ απεναντίας τα αγόρια κινδυνεύουν «να τους πέσει το κουκί τους»! Τα κορίτσια προφανώς δεν κινδυνεύουν, αφού δεν έχουν «κουκί»!
Δεν γνώριζαν ακριβώς να αιτιολογήσουν οι μεγάλοι τι είναι το «κουκί», ώστε να εξηγήσουν στα παιδιά να καταλάβουν! Το καλό «ξαρέσκι» όμως το δίνανε αποκλειστικά στα αγόρια, και τα κορίτσια «γρύλωναν» (ζήλευαν)! Ο λόγος προφανώς εμφανής. Οι περισσότερες μανάδες ή γιαγιάδες, ήταν σαφώς αγορομάνες! Επί τουρκοκρατίας ίσχυε, ότι η οικογένεια που δεν είχε αγόρια, δεν ήταν σωστή οικογένεια. Θεωρούσαν το γιο σημιτικό στήριγμα στην οικογένεια και στην απελευθέρωση της πατρίδας.
100) Κατά τη διάρκεια του ύπνου συμβούλευαν τα παιδιά να μη βάζουν τα χέρια τους στα σκέλια τους για να τα ζεστάνουν το χειμώνα, γιατί δεν κάνει να κοιμούνται έτσι. Αυτό μάλλον το έλεγαν για ευνόητους λόγους.
Με τα όσα αναφέραμε, κατόπιν κάποιας προσπάθειας να διασωθούν, ίσως στην προσπάθεια αυτή και άλλα πολλά να μας διέφυγαν. Όμως και με όλα αυτά, βγαίνει το συμπέρασμα πως οι γονείς ξέρανε τη λαϊκή σοφία απέξω κι ανακατωτά, και πάντα την αντλούσαν από τους ηλικιωμένους, λέγοντας: «Με τους γέρους σα καθίζεις τη σοφία τους κερδίζεις»!
Δίδασκαν τα παιδιά τους να ενεργούν πάντα χωρίς να μην ξεφεύγουν από ο μέτρο.
«Άμα πίνεις και γλεντάς, πάντα μέτρο να κρατάς»!
Με όλα τα παραπάνω, αλλά και με χιλιάδες φράσεις παροιμίες και ρητά, ήταν «τυλιγμένη» η ψυχή του κάθε παιδιού, ώστε να προστατεύεται από χιλίων λογιών κινδύνους που είχαν να αντιμετωπίσουν στον καθημερινό τους βίο.
Δεν πρέπει να βιαστεί κάποιος να βγάλει επιπόλαια συμπεράσματα, κυρίως για τις πολλές προλήψεις, γιατί και αυτά υπάγονται στον πολιτισμό μας. Να μην ξεχνάμε πως οι Ανατολίτισσες είχαν ακόμα περισσότερες! Εκείνες είχαν ερμηνείες για σχεδόν τα πάντα, ακόμα και για τα μπαχαρικά! Γνώριζαν ποια μπαχαρικά ήταν τυχερά ποια όχι, ποια φαγητά φρούτα κλπ. Εμείς πρέπει να δούμε τον πολιτισμό εκείνων των εποχών, αν είναι καλός ή κακός σφαιρικά και όχι μεμονωμένα. Απλούστατα, υπήρχε μεγάλη αγάπη προς τα παιδιά και ως εκ τούτου σίγουρα υπήρχε και κάποια ελαστικότητα, πολύ χιούμορ, και έτσι αντιμετώπιζαν πολλές καταστάσεις.
Πάντως, ένα είναι σίγουρο, πως οι παλιοί δεν άφηναν τα παιδιά τους να μεγαλώσουν στην τύχη τους! Απεναντίας, τα βομβάρδιζαν με συνεχείς συμβουλές, και προσδοκούσαν να τις εκμεταλλευτούν σαν αποστάγματα σοφίας του λαού, και να λειτουργήσουν σαν διδάγματα και πρακτικές στη ζωή τους. Πολλά επίσης από αυτά επιβάλλονται στα παιδιά ακόμα και σήμερα! Όμως όπως και να το κάνουμε, σε πολλά έχουν αλλάξει οι εποχές και οι καταστάσεις, οπότε και οι συμβουλές ή τυχόν προτροπές σήμερα. Ο πολιτισμός η νοοτροπία και η τεχνολογία προχώρησε πολύ και άλλαξαν τα πάντα στον τρόπος ζωής και φυσικά και τα ενδιαφέροντα των ανθρώπων.
Κείμενο – Φώτο: Γεώργιος Χουστουλάκης
Ακολουθήστε το Cretanmagazine στο Google News και στο Facebook
