Συνέχεια α΄ μέρους
Η «σπιτομπασαρία» του σπιτιού
Και ενώ το κλασικό παραδοσιακό αγροτόσπιτο στην Κρήτη είναι πλέον έτοιμο την εποχή του ‘30, έχουν μπει πόρτες και παράθυρα, είναι η ώρα να βρεθεί και η νύφη! Η υποψήφια νύφη το πρώτο πράγμα που θα ρωτήσει είναι αν «έχει σπίτι ο γαμπρός»!
Με όπλο όμως ένα σπίτι, μέχρι την δεκαετία του ΄60, δύσκολα να αντισταθεί η γυναίκα της καρδιάς του κάθε νέου, που πλέον έχει και σπίτι και «το κλειδί στον κόκκαλο»! Μετά το «ναι» της νύφης, θα γίνει φυσικά σύντομα και ο γάμος!
Θα εγκατασταθεί το ζευγάρι μετά τον γάμο στο νέο σπιτικό τους, μαζί με όλη τη «σπιτομπασαρία», δηλαδή κρεβάτια καρέκλες κουζινικά και όλα τα υπάρχοντα που περιέχει ένα σπίτι, συνήθως είναι από τα προικιά της νύφης, και δώρα του πεθερού του γαμπρού για το ζευγάρι. Θα φροντίσουν να υπάρχουν και τα πιο απαραίτητα ζωντανά, όχι όμως τον πρώτο χρόνο, γατιά και σκυλιά, ούτε λουλούδια!
«Τον πρώτο χρόνο του γάμου μουδέ σκυλί μουδέ γατί μουδέ γαστρί»!
Ο αγιασμός του σπιτιού μια 1η του μηνός!
Αφού έχει εγκατασταθεί πλέον το ζευγάρι στο σπίτι τους, η νοικοκυρά κάποια μέρα που θα έχει πρώτη ο μήνας, θα καλέσει τον παπά του χωριού για να κάνει τον αγιασμό. Θα ευλογήσει ο παπάς το σπίτι, και θα διαβάσει την ευχή για να στεριώσει κι αυτό και οι διαμένοντες σε αυτό. Δεν δίδανε όμως χρήματα στον παπά πριν την κατοχή γιατί δεν υπήρχαν, ούτε εκείνος έπαιρνε τότε μισθό, έτσι η νοικοκυρά φεύγοντας θα του δώσει μια λεκάνη όσπρια, κουκιά φασόλες ή ότι άλλο διαθέτει το σπίτι, ακόμα και λάδι. Βέβαια κάποιοι έκαναν αγιασμό και την ημέρα που έμπαινε το πρώτο λιθάρι στα θεμέλια του σπιτιού.
Η κοπριά και ο κοπρόλακκος
Αφού πέρασε και ο πρώτος χρόνος και το ζευγάρι ασχολήθηκε περισσότερο με τον έρωτά του παρά με τις δουλειές για να ευχαριστήσει ο ένας τον άλλο, τώρα θα μπουν δυναμικά στο παιγνίδι της ζωής! Θα φτιάξουν επιπλέον το στάβλο και ένα κοτέτσι. Η παραγωγή με τα εισοδήματα θα μεγαλώσουν με τα περισσότερα ζώα. Το ένα γαϊδούρι ίσως γίνει δυο, το ένα πρόβατο ή κατσίκα τρείς και τέσσερις και οι δυο τρείς κότες δεκαπέντε και είκοσι! Τι γίνεται όμως με την κοπριά;
Συνήθως η επόμενη κίνηση ήταν, η κοπριά να μαζεύεται αφού καθαρίζονται καθημερινά οι στάβλοι, και φυσικά να πετιέται στον πρώην ασβεστόλακκοπου μετατρέπεται έτσι σε κοπρόλακκος!
Εκεί στον ίδιο λάκκο έριχναν και όλα τα κόντυλα(άχρηστα άχυρα) από τις μαντζαδούρες (φάτνες ή ταίστρες) που δεν έτρωγαν τα ζώα ή έπεφταν κάτω. Επίσης η νοικοκυρά πέταγε εκεί τα χάλια, ότι δηλ παράσερνε από το σπίτι μέσα και τις αυλές, καθώς και όλα τα άχρηστα κατά το μαγείρεμα, όπως χόρτα πατατόφλουδες πορτοκαλόφλουδες κλπ. Όταν γέμιζε ο κοπρόλακος, τον σκέπαζαν με χώμα για ένα διάστημα «για να χωνέψει», καταβρέχοντας τον μάλιστα και με νερό. Άφηναν μόνο ένα μέρος άδειο στο λάκκο, για να συνεχίσουν να πετούν από τα ίδια. Ο κάθε αγρότης γνώριζε πως δεν έρεπε να μπαίνει η κοπριά απευθείας από τον στάβλο στο χωράφι αχώνευτη, επειδή ήταν πολύ τοξική. Έπρεπε να μείνει χωμένη στο λάκκο τουλάχιστον ένα με δυο χρόνια να χωνέψει καλά, αλλά θα ήταν πιο ιδανική αν έμενε τρία με τέσσερα. Έτσι κανόνιζαν το Φθινόπωρο να την φτυαρίσουν να μπει σε σακιά, και αφού φορτωθεί στα γαϊδούρια να πάει για τις ελιές ή το περιβόλι.
Ήταν γνωστό πως η κοπριά έκανε καλόψητα τα κουκιά, νόστιμες τις πατάτες αλλά και όλα τα κηπικά. Έπρεπε όμως στο χωράφι η κοπριά να σκεπαστεί με χώμα η να οργωθεί το χωράφι , για να μην χαθεί η αμμωνία που περιέχει.
Τι γινόταν όμως με την τουαλέτα του σπιτιού;
Όλοι γνωρίζουμε πως πριν την κατοχή και ειδικά πριν το ’30, δεν συναντούσες εύκολα τουαλέτες στα αγροτόσπιτα της Κρήτης, να μην πούμε πως τουαλέτες δεν υπήρχαν και σε πολλά σπίτια ακόμα και την δεκαετία του ‘60!
Και ενώ εμείς μιλάμε για την Κρήτη, όμως ούτε καν η ίδια η Ευρώπη ήταν σε καλλίτερη κατάσταση τον Μεσαίωνα μέχρι τον 18ο αιώνα, και μονάχα τον 19ο άρχισε να διορθώνεται η κατάσταση. Μέχρι και το 1800 πάντως κανείς μας δεν θα ήθελε να ζει στην Ευρώπη σε οποιαδήποτε πόλη, γιατί η βρώμα και η απλυσιά, σε πολλές πόλεις ήταν μόδα! Η ζωή στην Κρήτη και ειδικά στην επαρχία, δεν έδειχνε να διαταράσσεται με τον τρόπο ζωής του λαού της, παρόλο που ο κόσμος έκανε την ανάγκη του όπου τον βόλευε, ανάλογα που βρισκόταν! Μα ακριβώς και ίδιες οι αρχαίες λέξεις «αφοδεύω» και «αποπατώ»,στην ουσία δεν λένε τίποτε άλλο, από το ότι παρεκκλίνω από την οδό μου, παραμερίζω κάπου από εκεί που πατώ, και κάνω την ανάγκη μου! Τι πιο απλό; Κι αν ακόμα στην αρχαιότητα είχαμε κανονικά αφοδευτήρια στα παλάτια και σε κάποιες πόλεις, ακόμα και δημόσιες τουαλέτες στην Αθήνα, εν τούτοις στην ουσία ήταν η εξαίρεση του κανόνα! Ο πολύς κόσμος απείχε από πολυτέλειες και ιδιαίτερες ανέσεις, πέρα από την στοιχειώδη καθαριότητα. Οι ρυθμοί ανάπτυξης στον πολιτισμό και την υγιεινή ακολούθησαν διαφορετική πορεία τα αστικά κέντρα από την επαρχία, αλλά και κοινωνική τάξη. Εκ των πραγμάτων λοιπόν και ο κόσμος στην Κρήτη στην καθημερινότητά του, την ανάγκη τους την έκανε στα καταλύματα, δηλαδή μισογκρεμισμένα σπίτια, στα χωράφια, πίσω από ελιές, πίσω από βράχους ή στα ρέματα. Κα ενώ δεν ήταν ιδιαίτερο το πρόβλημα για τους άνδρες, οι γυναίκες ωστόσο είχαν πρόβλημα, και για αυτό φρόντιζαν να πηγαίνουν για την ανάγκη τους κυρίως τη νύχτα. Συνηθισμένο κοντινό μέρος εκτός από τον στάβλο ή το κοτέτσι ήταν φυσικά ο κοπρόλάκκος! Υπήρχαν οι κότες και τα γουρούνια που εξαφάνιζαν τις ακαθαρσίες επιτόπου! Τον πολιτισμό της τουαλέτας τον έφεραν στα χωριά όσοι αρχικά πήγαν έξω, κυρίως στην Αθήνα, ή στις μεγάλες πόλεις την δεκαετία του ‘60, σιγά σιγά τον αποδέχτηκαν και οι ίδιοι , και απαίτησαν τις ίδιες ανέσεις στον τόπο τους, ίσως και περισσότερες! Πολιτισμός στην Κρήτη υπήρχε ανέκαθεν από την αρχαιότητα σε πολλούς τομείς. Οι τέχνες της υφαντουργίας, της κεραμικής, της λογοτεχνίας και πολλών επιστημών υπήρχαν ήδη ακόμα και στον Μεσαίωνα, και δεν σταμάτησαν!
Καλύτερη τουαλέτα η εξοχή!
Στα χωριά της Κρήτης δυστυχώς δεν υπήρξε μεγάλη πρόοδος σε σύγχρονες τουαλέτες σε όλα τα σπίτια, γιατί αυτές θέλουν νερό, και νερό δεν υπήρχε στα σπίτια! Οι βρύσες ή κρήνες ήταν ελάχιστες το πολύ μια σε κάθε χωριό, και έπρεπε μάλιστα οι γυναίκες να μπουν στην ουρά για να πάρουν ένα σταμνί νερό, να πλυθούν και να μαγειρέψουν! Έτσι έκαναν την ανάγκη τους ο κόσμος όπου μπορούσαν και όπου τους βόλευε! Το πιο αγαπημένο τους μέρος βέβαια ήταν η εξοχή, και ειδικά τα υψώματα, με φόντο την όμορφη θέα του κρητικού τοπίου, και με μουσική τα κελαηδήματα των πουλιών! Σαν χαρτί υγείας είχαν τις καθαρές πέτρες, τα φύλλα των δένδρων ακόμα και τα χόρτα! Αυτή ήταν η φυσική τουαλέτα και αυτά ήταν και τα φυσικά χαρτιά υγείας στον άνθρωπο τότε! Και στην αρχαιότητα όμως κομμάτια κεράμου και πέτρες ήταν το συνηθισμένο «χαρτί υγείας» της εποχής! Στην αρχαία Ρώμη είχαν τον σπόγγο θαλάσσης βρεγμένο και δεμένο σε ένα ξύλο, και έπλεναν τον πισινό τους! Εξ ου και οι «σπογγοκωλάριοι», λέμε και σήμερα μεταφορικά, τους «γλύφτες» της εποχής, αυτούς που πλαισιώνουν ανθρώπους με ισχύ για δικό τους προσωπικό όφελος! Δεν ένοιωθε πάντως κανένας άσχημα πριν πενήντα χρόνια, που δεν είχε ακόμα τουαλέτα με λεκάνη στο σπίτι του όπως σήμερα, γιατί ήταν απλός ο τρόπος ζωής. Υπήρχαν άλλα θέματα επιβίωσης πολύ πιο δύσκολα, όπως για παράδειγμα να θερίζουν, ή να αλωνίζουν τα στάχυα όλη μέρα στο αλώνι μες τη ζέστη, να σκάβουν το αμπέλι κλπ!
Οι Τούρκοι που ζούσαν στην Κρήτη είχαν τουαλέτες;
Οι Τούρκοι της Κρήτης, δεν είχαν ούτε αυτοί τουαλέτες στα σπίτια τους, από ότι λένε οι μαρτυρίες. Παρόλο που κανείς δεν τους εμπόδιζε να αναπτύξουν τον πολιτισμό της τότε Τουρκίας και στην Κρήτη. Οι Τούρκοι σαν κατακτητές τόσων ετών, δεν προσέφεραν τίποτα σχεδόν στον Ελληνικό λαό σε επίπεδο πολιτισμού. Δεν έμπαιναν καν στον κόπο να χτίσουν δικούς τους ναούς, απλά πρόσθεταν στους δικούς μας ένα μιναρέ, για να γίνει τζαμί! Παρ όλο που εκείνοι πήραν τον Ελληνικό πολιτισμό του Βυζαντίου, της Κων/πολης ή της Σμύρνης που ήταν πολύ μπροστά στις τέχνες τις επιστήμες και στα γράμματα. Στην Κρήτη έφεραν κάποιο πολιτισμό μονάχα όσοι πρόσφυγες Μικρασιάτικες ήρθαν κουβαλώντας την δική τους τεχνική και στην Κρήτη ( τέχνη του νερόμυλου, υφαντουργία κλπ).
Όσοι παλιοί έχουν ακούσει ιστορίες για τους Τούρκους πριν φύγουν από την Κρήτη το ’12, δεν θυμάται κανείς τους από την ζωή τους στα χωριά, να έχουν στα σπίτια τους αποχωρητήρια ούτε κανενός είδους χαμάμ! Στο χωριό μας τη Γαλιά που ζούσαν Τούρκοι αλλά και ο ίδιος ο Ρετζέπ αγάς στα τέλη του 18ου αιώνα, ούτε αυτός είχε κανενός είδους καμπινέ, αλλά ούτε και χαμάμ! Το μόνο που θυμούνται σήμερα κάποιοι παλιοί από ότι κι αυτοί είχαν ακούσει, ήταν το γεγονός όπου τους είχε επιβάλει η θρησκεία τους, κάθε φορά που θα πάνε κάπου για την ανάγκη τους , να κουβαλάνε υποχρεωτικά μαζί τους και ένα πήλινο σταμνάκι με νερό, το λεγόμενο «κολολάινο». Αυτό έμοιαζε μεν με σταμνάκι, αλλά είχε ειδικό στόμιο μυτερό όπως η τσαγιέρα και με αυτό πλενόταν. Το σταμνάκι αυτό, το έφτιαχνε ο σταμνάς ειδικά για την περίσταση.
Οι Γερμανοί την κατοχή είχαν τουαλέτες;
Σε ερώτηση πάλι σε πολλούς Μεσαρίτες της κατοχής αλλά και πριν αυτής που ζουν σήμερα, αν οι Γερμανοί είχαν τουαλέτες ή όχι, η απάντηση τους ήταν: « ΟΧΙ! Στις ελιές και στα ποτάμια πήγαιναν κι εκείνοι, όπως και εμείς»! Αυτή ήταν η καθολική απάντηση όλων! Σε όλα τα σπίτια που διέμεναν Γερμανοί στα διάφορα χωριά και τα είχαν επιτάξει, κανένα από αυτά δεν είχε κανενός είδους καμπινέ! Με λίγα λόγια και οι Γερμανοί δεν έφεραν πολιτισμό από την πατρίδα τους, στα χρόνια που παρέμειναν στην Κρήτη, αντίθετα κατέστρεψαν και τον δικό μας (Λαβύρινθος). Στους καταυλισμούς τους μονάχα (Τυμπάκι –Καστέλι) που ήταν πολλά τα άτομα, είχαν ένα υποτυπώδες και εντελώς πρόχειρο καμπινέ. Ένα βόθρο δηλαδή που ήταν πριν ασβεστόλακκος, επάνω εκεί τοποθετούσαν καδρόνια, και επάνω σε αυτά τοποθετούσαν οριζόντια μαδέρια ενωμένα. Άφηναν μια τρύπα σε μια άκρη, και τα υπόλοιπα μαδέρια τα σκέπαζαν με χώμα για να μην μυρίζει ο χώρος. Εκεί γύρω από την τρύπα τοποθετούσαν τέσσερα όρθια καδρόνια, και έκλειναν έπειτα το χώρο εντελώς πρόχειρα, είτε με λινάτσες είτε με λαμαρίνες από βαρέλια, είτε με σακιά, ακόμα και με κουρελούδες! Άφηναν μονάχα ένα μέρος ανοιχτό σαν πόρτα για να μπαινοβγαίνουν.
Αυτές οι πρόχειρες καμπίνες ήταν οι πρώτοι καμπινέδες της εποχής, και αυτές εφάρμοζαν και κάποιοι προοδευτικοί, για την εποχή αγρότες επάνω στον κοπρόλακκο τους. Στην τρύπα επάνω τοποθετούσαν συνήθως και ένα κασόνι με τρύπα ή δυο πελεκητές πέτρες σαν τσιμεντόλιθους σαν λεκάνη για να κάθονται.
Γυμνάσια και Δημοτικά δεν είχαν καμπινέδες
Δυστυχώς και εδώ, ούτε Γυμνάσια αλλά ούτε και τα δημοτικά είχαν τουαλέτες πριν την κατοχή, αλλά και μετά για αρκετό καιρό μέχρι περίπου τη δεκαετία του ‘60. Πίσω από το σχολείο φρόντιζαν να υπάρχει ένα απόμερο μέρος, και εκεί πήγαιναν για τις ανάγκες τους παιδιά δάσκαλοι, και όχι μόνο! Πήγαιναν εκεί και οι γείτονες που είχαν σπίτια κοντά. Απλά όταν πήγαιναν κορίτσια, φρόντιζαν να πηγαίνουν δυο δυο, για να φυλάει το ένα τσίλιες μην τυχόν φανεί κάποιος!
Η Περισπωμένη!
Με τον καιρό, και οι απαιτήσεις της εποχής αυξήθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του ‘60, και έγινε πιο εμπεριστατωμένη δουλειά στην καθαριότητα, αφού άρχισαν να σκάβονται κανονικοί βόθροι, όχι πολύ κοντά στο σπίτι, αλλά προπάντων άρχισε να είναι κτίζεται το αποχωρητήριο με πέτρες! Ήρθε και ο «τούρκικος απόπατος», μια βάση με την τρύπα στη μέση και τοποθετήθηκε στη θέση της τρύπας. Με την βάση λοιπόν αυτή του τούρκικου απόπατου, αμέσως το αποχωρητήριο έγινε συγχρόνως και ντους, γιατί με ένα λάστιχο ή ένα κουβά με νερό, έκαναν επιτόπου και το μπάνιο τους! Με ένα σμπάρο λοιπόν δυο τρυγόνια!
Πάλι υπήρχε ένα μειονέκτημα στο αποχωρητήριο διότι μύριζε από την τρύπα, που ήταν απευθείας με τον βόθρο.
Το θέμα όμως της άσχημης μυρουδιάς, που ήταν και θέμα πολλών αιώνων, λύθηκε οριστικά, όταν ήρθε και τοποθετήθηκε η περιβόητη «περισπωμένη»(σιφώνιο)! Ίσως η περισπωμένη της εποχής, σαν σημείο στίξης, είχε αυτό το κυματοειδές σχήμα, όπως πράγματι έχει και το σιφώνιο, που μπορούσε να κατακρατάει νερό, άρα και τις αναθυμιάσεις!
Πλέον όχι μονάχα δεν μύριζε ο καμπινές, αλλά σιγά σιγά τοποθετήθηκε δίπλα στον καμπινέ και ένα μικρό βαρέλι με νερό που το γεμίζανε με τα σταμνιά, και έπαιρναν από εκεί με ένα κουβαδάκι και έριχναν στην τρύπα του απόπατου. Δεν υπήρχε βέβαια χαρτί υγείας, και όταν ήρθαν οι πρώτες εφημερίδες ή τα περιοδικά, έκοβαν τα φύλλα σε κομματάκια με το ψαλίδι, και τις κρεμούσαν σε ένα καρφί στο πλάι, και έτσι είχαν και το δικό τους «χαρτί υγείας» για το σκούπισμα!
Όταν γέμιζε ο βόθρος, τον γέμιζαν με χώματα, και άρχισαν έτσι να κάνουν πλέον κανονικό χτιστό βόθρο με πέτρες και μάλιστα μεγάλων διαστάσεων 4Χ3 μ με βάθος πάνω από 2 μέτρα! Σκέπαζαν πλέον με τσιμέντο τον βόθρο, και έχτιζαν με τούβλα ή τσιμέντο το αποχωρητήριο που είχε και πόρτα! Με τον καιρό μπήκε και η λεκάνη, και με τον καιρό ήρθαν και τα πρώτα βυτία και άδειαζε ο βόθρος!
Σιγά σιγά ξύπνησε για τα καλά ο κόσμος, και καμία νύφη πλέον δεν δεχόταν να πάει να εγκατασταθεί σε σπίτι κάποιου, αν δεν είχε καμπινέ! Πράγματι ήταν προνόμιο του γαμπρού να διαθέτει στο σπίτι του καμπινέ, γιατί ας μην ξεχνάμε, πως την εποχή του ΄30 ούτε τρία σπίτια δεν υπήρχαν σε κάθε χωριό που να διαθέτουν κάποιου είδους αποχωρητήριο.
Η πιο σοβαρή δουλειά έγινε επί Παττακού – Παπαδόπουλου αρχές της δεκαετίας του ‘70, όπου επέβαλε δια νόμου τα σπιτικά όλα να έχουν υποχρεωτικά καμπινέ! Για το λόγο αυτό ξαμόλησε την χωροφυλακή να κάνει εντατικούς ελέγχους παντού, και τιμωρούσε τους παραβάτες με γερά πρόστιμα! Πέραν όμως αυτού, πήγε και νερό και ηλεκτρικό σε όλα τα ελληνικά σπίτια, ακόμα και στα πιο απόμερα χωριά! Έκανε το οδικό δίκτυο του νησιού, πάταξε την ζωοκλοπή, και έτσι η Κρήτη πλέον μπήκε σε άλλη τροχιά πολιτισμού, χωρίς όμως να αποδεχτεί η Χούντα και να γίνει το πανεπιστήμιο Κρήτης! Την δεκαετία όμως του ’80 η τουαλέτα μπήκε πλέον μέσα στο σπίτι, με τη μορφή που την ξέρουμε σήμερα.
Γιατί όμως η Κρήτη έμεινε πίσω στον εκσυγχρονισμό για τόσα πολλά χρόνια;
Δυστυχώς η απανωτοί πόλεμοι, η μακρόχρονη υποδούλωση της Κρήτης από τους διάφορος κατακτητές, και κυρίως τους Τούρκους, έφεραν πίσω τον λαό της σε επίπεδο προόδου και ευημερίας, χωρίς να στερείται όμως στις τέχνες, στην λογοτεχνία ποίηση ζωγραφική, στον πνευματικό και ψυχικό πλούτο, στην ανθρωπιά, ευγένεια, φιλότιμο, και πολλές άλλες αρετές, που ζήλευαν ακόμα και οι υπόλοιποι Έλληνες! Οι Τούρκοι ξέρουμε ότι είχαν απαγορεύσει να λειτουργούν τα σχολεία, αλλά και όποιους τυχόν μοναχούς συλλάμβαναν να κάνουν κρυφά μάθημα σε σπηλιές στα παιδιά, τους έσφαζαν επιτόπου (κρυφό σχολειό). Εν τούτοις οι Έλληνες πεισματικά δεν το έβαλαν ποτέ κάτω, και έκαναν ότι μπορούσαν για να μάθουν γράμματα τα παιδιά και προ πάντων την ιστορία του έθνους! Αυτή η έλλειψη προόδου συνεχίστηκε στην Γερμανική κατοχή, αλλά δυστυχώς και με όλες τις μετέπειτα ελληνικές κυβερνήσεις! Καμία τους δεν ήθελε Πανεπιστήμιο στην Κρήτη, και καμία δεν είχε δρομολογήσει πλοία ανά ταχτικά διαστήματα Αθήνα – Κρήτη! Η Κρήτη ήταν σχεδόν αποκομμένη από την υπόλοιπη Ελλάδα, που ήταν σε κάπως καλύτερη κατάσταση, ειδικά από όταν κυκλοφόρησε το πρώτο τραίνο από την Αθήνα στην ηπειρωτική Ελλάδα. Μπορούσε έτσι κανείς να φθάσει πιο εύκολα στην Αθήνα, και να δει τον πολιτισμό των ανέσεων της Πρωτεύουσας από κοντά, και να τον μεταφέρει έπειτα και στον τόπο του. Η Κύπρος από την άλλη, ήταν σε ανώτερη κλίμακα προόδου, επειδή ακριβώς ανήκε στην Κοινοπολιτεία.
Η Γαλιά του ’30 και του ‘60
Το χωριό μου η Γαλιά τη δεκαετία του ΄30, ήταν από τα πιο προοδευτικά χωριά της περιοχής Μεσαράς, αφού είχε ήδη πέντε με έξη χτιστές τουαλέτες! (Παπαδογιαννάκο, Διονύση του δασκάλου, Ζαχαρία Δαμνιανάκη, Παπαδοηράκλη, Πανάγο, και πιο μετά του Τιμολέων Δρουγκάκη). Στο σπίτι του Τιμολέων έστελναν τυχόν ξένο επίσημο η περασάρη, που ζητούσε να κάνει την ανάγκη του. Όλοι οι άλλοι κάτοικοι έκαναν και εκείνοι την σωματική τους ανάγκη στα διάφορα γνωστά μέρη που προαναφέραμε. Οι γείτονες πάντως γύρω από το (παλιό) δημοτικό σχολείο, πήγαιναν κοντά στα βράχια πίσω από το σχολείο, καθώς και οι μαθητές αλλά και δάσκαλοι. Εκεί στα βράχια ο ασβεστόλακκος που υπήρχε, χρησιμοποιήθηκε για το χτίσιμο του σχολείου το 1935, αλλά κατέληξε σαν τουαλέτα! Τα πράγματα άλλαξαν το 1959, όπου με ενέργειες του τότε δασκάλου Φραγκίσκου Πλατάκη, χτίστηκαν κανονικά αποχωρητήρια για τους μαθητές και δασκάλους, και πλέον μπορούσαν να ζητήσουν και άδεια για τουαλέτα, ακόμα και εν ώρα μαθήματος, από ότι θυμάται ο γράφων!
-Κυρία κυρία, να πάω βία; (για σωματική ανάγκη)
-Να πάς παιδί μου! Απαντούσε ο δάσκαλος ή η δασκάλα!
Πολλά όμως και τα τραγελαφικά τα παλιά χρόνια, όπως θυμούνται οι παλιοί.
Τη δεκαετία λοιπόν του ‘30 σε κάποια στιγμή, πάει ένα πρωινό ο γείτονας Νικολακογιάννης για την ανάγκη του στα βράχια πίσω απ το σκολειό! Βλέπει όμως να κάνει ήδη τη δική του ανάγκη, ο γείτονας του ο Ανδρέας Νικολούδης ο λυράρης! Μόλις τον είδε ο Ανδρέας ντράπηκε και πήγε ντροπιασμένος να σηκωθεί! Αμέσως όμως τον προλαβαίνει και του απαντά ο Νικολακογιάννης:
–Κάτσε Ανδρέα μα δε στα τρώγω!
Αυτό το χωρατό έμεινε για πολλά χρόνια και ακούγεται σαν αστείο ακόμα μέχρι και σήμερα, που δείχνει τον αυθορμητισμό και το χιούμορ των κατοίκων!
Έκαναν όμως την ανάγκη τους ο κόσμος και στα αμπέλια, και σκουπιζόταν με τα φύλλα του αμπελιού!
Σε αυτή τη φάση βλέπει μια μέρα ο αγροφύλακας του χωριού κάποιον χωριανό του, και μόλις είδε τον αγροφύλακα σηκώνεται και τραβάει επάνω βιαστικά το παντελόνι του! Τότε του λέει ο αγροφύλακας:
-Δεν ντρέπεσαι γάιδαρε ελεεινέ να χέ-εις στο αμπέλι του ανθρώπου;
Και ο άλλος του απαντάει:
-Ντα ήφηκες με να τα κάνω σα τον άθρωπο;
Έκτοτε βέβαια οι ίδιοι οι Κρητικοί είχαν κυκλοφορήσει πολλά ανέκδοτα και άλλα σατυρικά, που είχαν σαν θέμα τους την σωματική ανάγκη! Τα περισσότερα βέβαια ήταν αληθινά και από τη ζωή βγαλμένα!
Κείμενο – φωτογραφίες: Γεώργιος Χουστουλάκης
Ακολουθήστε το Cretanmagazine στο Google News και στο Facebook
