Όταν στην Κρήτη έστηναν παγίδες

Ακόμα και μέχρι τον 17ο αιώνα, στην Κρήτη το κυνήγι γινόταν με τόξα, ώσπου ανακαλύφθηκαν τα όπλα

Η Κρήτη, όπως και άλλα νησιά, είχε το μεγάλο πλεονέκτημα, που αφού δεν είχε άγρια τσακάλια, και αλεπούδες ή λιοντάρια, για να διαταράξουν την πανίδα, δηλαδή το ζωικό βασίλειο, έτσι υπήρχαν σε αφθονία πολλά ζώα για θηράματα, όπως οι λαγοί, οι αίγαγροι, οι πέρδικες και πολλά άλλα. Από τότε που ανακαλύφθηκε όμως το μπαρούτι , και στη συνέχεια τα όπλα, καταργήθηκαν τα τόξα και τα βέλη σαν τρόπος κυνηγιού στην Κρήτη.
Πολλοί πήγαιναν στο κυνήγι με τα όπλα, αλλά όσοι δεν είχαν αυτή την δυνατότητα, κυνήγαγαν μεν, αλλά με άλλο τρόπο, με τις αυτοσχέδιες παγίδες!
Παγίδες έφτιαχναν οι άνθρωποι με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, και με ειδικές κατασκευές. Άλλες παγίδες ήταν με υλικό σίδερο, άλλες με το τέλι, με πλάκες με κόσκινα ή με λάκκους σκεπαστούς, που έπεφταν τα ζώα μέσα.
Τελευταία βέβαια κατασκευάζονται βιομηχανικού τύπου παγίδες, με μορφή κλούβας, όπου μπαίνει το ζώο μέσα, πάει να φάει το δόλωμα και αυτόματα κλείνει η πόρτα και εγκλωβίζεται.

Ανάλογα το κάθε ζώο, ήθελε και άλλου είδους παγίδα, διαφορετική σε σχήμα αλλά και σε μέγεθος, αλλά διέφεραν και στον τρόπο λειτουργίας τους. Άλλες παγίδες δάγκωναν με το πάτημα του ζώου όπου του άρπαζαν το πόδι, άλλες ήταν συρόμενες, δηλαδή το ζώο δάγκωνε το δόλωμα, το οποίο ήταν συνδεδεμένο με σπάγκο, αυτός δενόταν σε ένα μοχλό, ο μοχλός απαγκίστρωνε με το τράβηγμα, και έκλειναν οι δαγκάνες! Γενικά όμως άλλη παγίδα ήθελε ο αίγαγρος, άλλη το κουνάβι, άλλη ο ασβός, άλλη η νυφίτσα άλλη ο λαγός και άλλη η πέρδικα. Παγίδες μικρές είχαμε για ποντικούς, πουλιά, και άλλα μικρά ζώα όπως σκαντζόχοιρους. Αίγαγροι υπήρχαν κάποτε σε όλη την Κρήτη. Θυμούνται οι παλιοί Μεσαρίτες κυνηγοί, που πήγαιναν για κυνήγι αίγαγρου στον δρυμό του Ζαρού. Σήμερα έχουν περιοριστεί κυρίως στο Φαράγγι της Σαμαριάς στα Χανιά. Οι περισσότερες παγίδες έπιαναν το ζώο από το πόδι, και είχαν στην άκρη τους μια αλυσίδα δεμένη σε κάποιο θάμνο ή δένδρο, για να μην την παρασύρει το ζώο και φύγει μακριά. Όμως κάποια άγρια ζώα, μπορούσαν να κόψουν με τα δόντια τους ακόμα και το ίδιο το πόδι τους, και να φύγουν έστω και με τρία πόδια! Πολλοί κυνηγοί έχουν γίνει μάρτυρες αυτού του θεάματος. Τέτοια ζώα είναι η αλεπού και ο ασβός. Την κατοχή, η Κρήτη δεν στερήθηκε πολύ το κρέας, και σε αυτό βοήθησε και το κυνήγι με παγίδες.

Δεν χρησιμοποιούσαν όπλα διότι απαγορευόταν, πλην του ότι τα είχαν κατασχέσει όλα οι Γερμανοί. Όμως πολλοί έστηναν παγίδες, και έπιαναν μεγάλο αριθμό ζώων και πουλιών, όπως λαγούς και πέρδικες. Κυρίως την περίοδο της νηστείας, έπιαναν συχνά πέρδικές ή λαγούς και τα πήγαιναν στο σπίτι. Η νοικοκυρά τα καθάριζε, τα έκοβε σε κομματάκια και τα τσιγάριζε. Τα ψημένα κομμάτια τα έβαζε σε μια μεγάλη πήλινη κουρούπα, και τα σκέπαζε με το λάδι τους, αφού συμπλήρωνε κι άλλο μέχρι να τα χώνει. Έτσι μπορεί η κουρούπα να είχε μέχρι και 50 πέρδικες ή 20 λαγούς ! Μετά το Πάσχα, η μητέρα έβγαζε λίγο – λίγο το κρέας από τα κυνήγια, και πρόσφερε στην οικογένεια, σκέτο ή με συνοδεία άλλων φαγητών. Για κυνήγι δεν πήγαιναν μονάχα όσοι ήθελαν να φάνε το κρέας του ζώου, αλλά και εκείνοι που ήθελαν να βγάλουν χρήματα από το δέρμα του ζώου, ή από την πώληση ου ίδιου του ταριχευμένου ζώου. Πολλά ζώα ήταν περιζήτητα σαν ταριχευμένα, όπως ο ασβός το κουνάβι και η νυφίτσα. Ένα κουνάβι μπορούσε να πιάσει και 500 δρχ ταριχευμένο! Ήταν της μόδας τότε τα ταριχευμένα ζώα σε γραφεία, αλλά και το δέρμα ολόκληρο είχε πολλές χρήσεις. Κάποτε μια κυρία θα ήταν στη μόδα, αν είχε στους ώμους της για σάλι ένα ολόκληρο δέρμα από κουνάβι! Το δέρμα ειδικά επεξεργασμένο, και μάλιστα με γυάλινα μάτια, εντυπωσίαζε γιατί φαίνεται σαν ζωντανό! Τα ζώα που ταρίχευαν ειδικοί επαγγελματίες, έβγαζαν όλα τα εντόσθια από το στόμα, και το δέρμα έμενε τελείως ανέπαφο! Το γέμιζαν το δέρμα μέσα με άχυρο, το κρέμαγαν σε ένα δένδρο να στεγνώσει, και τα πούλαγαν πανάκριβα έτσι όπως ήταν! Συνήθως το κυνήγι για ταρίχευση γινόταν την εποχή του χειμώνα, που το τρίχωμα ήταν πιο πλούσιο ενώ το καλοκαίρι τα ζώα μαδούσαν, οπότε θα ήταν πιο αραιό. Η δουλειά του ταριχευτή κυνηγιού γινόταν συνήθως με φόλες, διότι έτσι δεν καταστρεφόταν το δέρμα από κάποια παγίδα. Κάποια ζώα ή πουλιά τα πιάνανε με τέλι ή ακόμα και με πλάκες, Με ψιλό τέλι έκαναν θηλιές για πέρδικες ή λαγούς, ή έσκαβαν μικρούς λάκκους , στο πλάι έβαζαν μια πλάκα, και σε ένα μηχανισμό που είχε στο λάκκο, έβαζαν ένα σκουλήκι, πήγαινε το πουλί η φάσα να τσιμπήσει το δόλωμα και έπεφτε η πλάκα και εγκλώβιζε το πουλί. Μόνο όσοι ήξεραν να στήνουν παγίδες δεν πείνασαν ιδιαίτερα, γιατί το κρέας δεν τους εξέλειπε από το τραπέζι τους. Ακόμα και όσοι ήθελαν χρήματα, έκαναν επαγγελματικά τους κυνηγούς διάφορων ζώων, όπως αυτό του ασβού. Ο ασβός μια εποχή ήταν περιζήτητος, διότι από το δέρμα του με ειδική επεξεργασία γινόταν τα πινέλα των ζωγράφων της εποχής, και ως εκ τούτου έπιαναν καλή τιμή, από 25 μέχρι 50 δρχ το κομμάτι!

Το ίδιο και το δέρμα της νυφίτσας, διότι έκαναν επενδύσεις σε διάφορα αντικείμενα όπως αναπτήρες, ταμπακιέρες κλπ. Ύστερα ήταν και η εποχή των επικηρυγμένων άγριων ζώων από το δασαρχείο, και έτσι πολλοί κυνηγοί είχαν ξαμοληθεί για το κυνήγι τους. Τέτοια ζώα ήταν οι ασβοί οι σκαντζόχοιροι ακόμα και τα κοράκια, που τα πήγαιναν με το κεφάλι. Τα ζώα αυτά έκαναν μεγάλη ζημιά στους αγρότες και φυσικά για αυτό το δασαρχείο τα είχε αποκηρύξει. Οι σκαντζόχοιροι έκαναν μεγάλη ζημιά στα αμπέλια, έκοβαν το σταφύλι που έπεφτε κάτω, μετά ξάπλωναν πάνω, και οι ρόγες κάρφωναν στα αγκάθια. Πήγαιναν στη φωλιά τους φορτωμένοι με τις ρόγες, και τάιζαν τα μικρά τους! Τους σκαντζόχοιρους ορισμένοι τους τρώγανε, γιατί είχαν κρέας παρόμοιο με του χοίρου. Κάποια ζώα όπως ο ασβός δεν τους τρώγανε διότι μύριζαν πολύ άσχημα, το ίδιο και τις νυφίτσες και τα κουνάβια.
Το κυνήγι λοιπόν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, ήταν μια βασική πηγή διατροφής και εσόδων για τον άνθρωπο, και ωφέλησε ιδιαίτερα την Κρήτη, διότι δεν πείνασε ο κόσμος την κατοχή.
Κείμενο – φωτογραφίες: Γεώργιος Μ. Χουστουλάκης