Connect with us

Γεια, τι ψάχνεις;

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

Από τη σπορά στο θέρος

Προς τα τέλη του Νοέμβρη ο γεωργός τελείωνε τη σπορά όλων των ειδών των καρπών, που έσπερνε για να φυτρώσουν, να μεγαλώσουν και όταν πλέον θα έφθανε ο μήνας Μάιος ή ο Ιούνιος, να θερίσει και να πάρει σε πολλαπλάσιο τους πολύτιμους καρπούς των


Αλλά για να πάρει σε πολλαπλάσιο όμως τους καρπούς αυτούς, θα έπρεπε να σπείρει υγιείς καρπούς , από καλές ποικιλίες, απαλλαγμένες από τυχών παράσιτα, ενώ τα χωράφια να είναι ”γεννήτρικα” και εάν είναι δυνατόν να μην έχουν ξανασπαρθεί με το ίδιο είδος καρπού τη προηγούμενη χρονιά.

Το μαρτυρούσαν ξεκάθαρα οι λαϊκές παροιμίες: ”Ότι σπείρεις θα θερίσεις” και ”όπου κουκίσεις να μη δικουκίσεις κι ανέ δικουκίσεις να μη ξανακουκίσεις.
Δεν έφθαναν όμως μόνο αυτά.

Ο γεωργός κατά την εποχή που τα σπαρτά άρχιζαν να μεγαλώνουν, τα επισκεπτόταν σε ταχτικά χρονικά διαστήματα και όσα σπαρτά δεν είχαν ικανοποιητική ανάπτυξη, τους έβαζε από λίγο λίπασμα, ως επί το πλείστον, νίτρο.
Όσα δε σπαρτά είχαν κάποια παράσιτα, που θα τους προκαλούσαν ζημιά, τα ξερίζωνε.

Τα κυριότερα από αυτά τα παράσιτα ήταν, οι λαψανίδες, οι βρούβες και οι φουσκιές.

Και τα τρία αυτά παράσιτα, με τον υπερβολικό όγκο που διέθεταν, αποδυνάμωναν και εκτόπιζαν πολλά φύτρα καρπού γύρω τους, με αποτέλεσμα την ελάττωση της προβλεπόμενης παραγωγής.

Ειδικά όσα σπαρτά είχαν φουσκιές, όταν τις ξερίζωναν έλεγαν ότι, ”σήμερα ξεφουσκίζαμε το σπαρμένο”, με συνέπεια να προέλθει η φράση: ”ταχιά θα ν-έρθω να σου ξεφουσκίζω μια ν-ημέρα”.

Στα σπαρτά μέσα φύτρωναν και άλλα παράσιτα, όπως η ήρα, την οποία την ξεχώριζαν από το σιτάρι κυρίως, μετά τον αλωνισμό.

Φύτρωνε όμως και ένα είδος σπαρτού, που ήταν χολεριασμένο σπαρτό, από τον ίδιο το σπόρο προερχόμενο, με μαύρη ”καρκινωμένη” κεφαλή, που την περιέβαλε ένα είδος μαύρης μουζουδιάς, τα λεγόμενα μουζωτήρια.

Με αυτά τα μουζωτήρια, τα μικρά παιδιά, τα παλιά τα χρόνια, έβαφαν το πρόσωπο τους την ημέρα της αποκριάς και της Καθαρής Δευτέρας.

Αυτή η μουζουδιά ήταν ακίνδυνη στα πρόσωπα των παιδιών και έβγαινε με λίγο μόνο καθαρό νερό.
Και ενώ ο γεωργός έκανε όλες αυτές τις εργασίες, πέρναγε ο καιρός και έφθανε η εποχή, να θερίσει και να σοδιάσει τους καρπούς.

Τους πρώτους καρπούς που σόδιαζε ήταν τα κουκιά κατά το μήνα Μάιο.
Τα κουκιά τα έκανε δεμάτια, τα φόρτωνε στο γάιδαρο, τα πήγαινε στο σπίτι, και τα ανέβαζε στη συνέχεια πάνω στο δώμα του σπιτιού του, χρησιμοποιώντας την ανεμόσκαλα.

Εκεί μαδούσε τα λουβιά από τις κουκιές, και στη συνέχεια τα άπλωνε και τα άφηνε αρκετό καιρό για να ξεραθούν καλά.

Μετά που ξεραίνονταν καλά, τα κατέβαζε κάτω και τα κοπάνιζε με τη κοπανίδα, τα περνούσε από το βολλίστρα να καθαριστούν τα κουκιά και στη συνέχεια τα έβαζε στο πιθάρι για να τα τρώνε το χειμώνα. Μέσα στο πιθάρι και πάνω από τα κουκιά, έβαζε διάφορα ξερά αρωματικά φυτά, όπως είναι η φασκομηλιά, για να μην σκουληκιάζουν. Τις δε κουκιές τις φύλαγε στον αχεργιώνα, να τις τρώνε οι αίγες.

Στη συνέχεια, μετά τα κουκιά, σειρά είχαν να μαζευτούν, η φακή, η φάβα, το μπίζ, οι καμπιλιές, τα μπιζέλια και ο ήμερος αρακάς.

Έπαιρναν σειρά στη συνέχεια ο άγριος αρακάς, το λαθούρι και το ρόβι, που είχαν προορισμό να γίνουν τροφή των ζώων.

Όλα αυτά τα θέριζε με τα χέρια, χρησιμοποιώντας το δρεπάνι. Στη συνέχεια τα έκανε δεμάτια και τα πήγαινε στ’ αλώνι, τα έκανε θημωνιές και τα αλώνευε την εποχή του αλωνισμού.

Έφθανε ως τόσο και ο Ιούνιος (μήνας θεριστής).

Με τρεις λέξεις θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το νόημα της δουλειάς που επακολουθούσε: ”θέρος – τρύγος – πόλεμος”, και θέλει να τονίσει μ’ αυτό πως, όπως στο πόλεμο χρειάζεται ετοιμότητα και γρηγοράδα, γιατί ο εχθρός δεν περιμένει, έτσι και για το θέρισμα και για το τρύγο χρειάζονταν πολλά χέρια και ασβελτωσίνη.

Χρειάζονταν πολλά χέρια και ασβελτωσίνη, για να μαζευτούν τη κατάλληλη ώρα, ούτε νωρίτερα, ούτε αργότερα.

Ποτέ δεν ξεκίναγαν το θερισμό ημέρα Τρίτη, αντίθετα με το Σάββατο που άρχιζαν μεν, αλλά δεν τέλειωναν το θέρος τέτοια μέρα.

Συνήθως ξεκίναγαν το θερισμό ημέρα Δευτέρα.

Πρίχου ακόμα ξημερώσει, και ενώ είχαν υγρασία τα σπαρτά από τη δροσιά της νύχτας, κάποιος έφευγε πρώτος από το σπίτι και βρισκόταν στο χωράφι που ήταν τα σπαρτά, και ξερίζωνε τα πιο μακριά και πιο δροσερά από αυτά και στη συνέχεια έφτιαχνε τα λεγόμενα δεματικά ή λιγοδέτες.

Μετά τα σκέπαζε με μια πατανία, αφού πιο μπροστά τους είχε ρίξει λίγο νερό. Τα δεματικά αυτά τα χρησιμοποιούσαν κατά τη διάρκεια της ημέρας για να δένουν το σπαρμένο σε δεμάτια.

Μόλις ξημέρωνε, όλοι μικροί μεγάλοι ήταν στο πόδι για να πάνε στο θερισμό, σε αυτή τη μεγάλη γιορτή της χρονιάς, που κανείς δεν έμενε στο σπίτι. Ακόμα και το μωροκόπελο παίρνανε, που του έμελλε στη συνέχεια να γίνει το σαμάρι του γαϊδάρου, η κούνια του.

Όλοι ξεκινούσαν με όρεξη, με το καλοακονισμένο δικό του δρεπάνι ο καθένας, που στο ξύλινο χερούλι του είχε γράψει τα αρχικά γράμματα του ονόματος του, για να να μην μπερδεύεται με των άλλων το δρεπάνι.

Ο καθένας δηλαδή είχε το αποκλειστικό δικό του δρεπάνι.

Το σταμνί γεμάτο κρύο νερό, ντυμένο με ένα βρεγμένο πανί, τη βούργια με το ψωμί, το τυρί, τις ελιές, και το φαγητό που θα μαγείρευαν το μεσημέρι, όλα κρεμασμένα στο γάιδαρο, καθώς και ένα σκαπέτι που προορισμό είχε να ανοίξουν στο χωράφι ένα βαθύ λάκκο, να ανάψουν το μεσημέρι φωτιά για να μαγειρέψουν.

Στα σκαρβέλια του γαϊδάρου ήταν δεμένες με τα σχοινιά οι αίγες, που το γάλα τους θα αποτελούσε το κολατσιό της ημέρας.

Όλη η παρέα έφθανε με την ανατολή του ηλίου στο χωράφι, που τα χρυσοκίτρινα σκυμμένα στάχυα σχημάτιζαν μια κυματιστή θάλασσα.

Ένας έδενε το γάιδαρο και τις αίγες πιο πέρα στους ξερονόμους, ενώ ένας άλλος άνοιγε ένα βαθύ στενόμακρο λάκκο, που προορισμό είχε να στηθεί η παραστιά, ενώ όλοι μαζί άρχιζαν το μεγάλο έργο, με τα δρεπάνια στα χέρια, το θερισμό.

Θέριζαν πάντοτε τα σπαρτά με τη σειρά που ωρίμαζαν.

Πρώτα ωρίμαζε το κριθάρι, μετά το σιτάρι και πολύ αργότερα η ταγή.

Ο συναγωνισμός ήταν πολύ μεγάλος, γιατί όποιος θέριζε το περισσότερο σπαρμένο, τον αποκαλούσαν πρωτοθεριστή.

Οι θεριστάδες έπιαναν με το αριστερό χέρι μάτσο μάτσο τα φύτρα, τα έκοβαν κοντά στη ρίζα με το δρεπάνι που κρατούσαν με το δεξί τους χέρι και έκαναν μικρές αγκαλιές. Οι αγκαλιές λίγο αργότερα ήταν πάρα πολλές.

Συνήθως ένας άνδρας τις συγκέντρωνε, τις τοποθετούσε την μία πάνω στην άλλη, μια τα στάχυα απ’ εδώ και μια απ’ εκεί και έφτιαχνε μεγάλα δεμάτια που τα έδενε με τα δεματικά.

Τα δεμάτια συγκεντρωνόταν το ένα δίπλα στο άλλο, συνήθως σε εξάδες.

Τις εξάδες τις ονόμαζαν γομάρια και ήταν το φορτίο που φόρτωναν τη κάθε φορά στο γάιδαρο, για να το μεταφέρουν στ’ αλώνι, για τον αλωνισμό.

Λίγο πριν το μεσημέρι, άναβαν τη φωτιά στο μεγάλο λάκκο που εκ των πρωτέρων είχαν ανοίξει, για να ψήσουν το μεσημεριανό φαγητό, που όλοι μαζί λίγο αργότερα κάθιζαν να απολαύσουν, να ποιούν τα κρασιά τους και να περιμένουν λίγο να αλλάξει η μέρα, να πέσει λίγο η θερμοκρασία και να συνεχίσουν.

Δεν ήτανε λίγες οι φορές που ενώ η θερίστρα θέριζε, ξαφνιαζόταν απότομα από το ξεπέταγμα του λαγού, που τη κοιμηθιά του είχενε μέσα στο σπαρμένο.

Ούτε λίγες ήτανε οι φορές, που συναντούσαν φωλιές τρουλιτών, που άλλες είχαν αυγά, άλλες μικρά αμάλλιαστα τρουλιτάκια και άλλες τρουλιτάκια έτοιμα να κάμουν το παρθενικό τους πέταγμα.

Τα μεγάλα συνήθως αυτά τρουλιτάκια, δεν θα είχαν τη τύχη ποτέ να πετάξουν, καθ’ όσον τα παίρνανε το βράδυ στα σπίτια τους και αποτελούσαν ένα συμπλήρωμα του βραδινού φαγητού τους.

Το βράδυ επακολουθούσε η επιστροφή στο σπίτι, με κέφι και τραγούδι.

Το κέφι ήταν μεγαλύτερο, όσο πιο καλά ήταν τα σπαρτά που θέριζαν.

Ο θερισμός τελείωνε με πολλές ευχές, για καλό αλωνισμό και να είναι και του χρόνου όλοι τους γεροί.

Δεν παρέλειπαν όμως πριν να τελειώσουν το θερισμό, να φτιάξουν ένα σταυρό από στάχυα και να το κρεμάσουν στο εικονοστάσι του σπιτιού τους.

Ως τόσο άφηναν ένα πολύ μικρό κομμάτι άθερο, για να έχουν πάρτε και τα πετούμενα πουλιά του ουρανού.

Παροιμίες του λαού μας σχετικές με το θέρος υπάρχουνε πολλές.
Μερικές από αυτές είναι οι παρακάτω:

* Ότι σπείρεις θα θερίσεις.
* Να βγει το νάμι του θεριστή κι ας θέτει να κοιμάται.
* Απρίλης Μάης κοντά το θέρος.
* Να κάμει ο Μάρτης δυο νερά κι’ Απρίλης άλλο ένα, χαράς εκείνο το γεωργό που ‘χει πολλά σπαρμένα.
* Ο Ιούνης τα θερίζει κι ο Ιούλης τ’ αλωνίζει.
* Θεριστής τεμπέλης, όλο κατουργέται.
* Ανεβάστα γριά το γέρο να τελειώσουμε το θέρος και σα θα τ’ αποθερίσουμε θα πα να τον τσουρίσουμε.
* Και συ καλό χερόβολο και ‘γω καλό δεμάτι.

Σ’ αυτό το σημείο τελειώνοντας το κεφάλαιο του θερισμού, θα ήθελα να αναφέρω ότι στο χωριό μου, το χωριό Γαλιά, είχε προγραμματιστεί να γίνει φέτος, παραδοσιακός θερισμός και αλωνισμός, αφού είχαμε σπείρει από το Φθινόπωρο διάφορα σπαρτά σε μεγάλη έκταση όπως είναι, σιτάρι και μάλιστα το ζέα, σπείραμε επίσης μπίζ, κουκιά και ρεβίθια.

Όλοι μας όμως γνωρίζομε, το αρχαίο ρητό, πως: ” Άλλαι μεν βουλαί ανθρώπων άλλα δε θεός κελεύει”, που σημαίνει, “Άλλα τα σχέδια των ανθρώπων κι άλλες οι προσταγές του θεού”.

Το ίδιο δυστυχώς συνέβη και στη περίπτωση τη δική μας και ο Θεός πρόσταξε και πήρε μαζί του, την αγαπητή 62άχρονη Ελένη, που και αυτή ήταν ενεργό μέλος σ’ αυτή την όλη προσπάθεια που κάναμε, για να αναβιώσουμε αυτά τα παλιά έθιμα.

Ένεκα τούτου, όλοι εμείς οι Γαλιανοί σκεπτόμενοι, αποφασίσαμε ομόφωνα να τιμήσουμε τη μνήμη της και γι’ αυτό ακυρώσαμε και τον θερισμό και τον αλωνισμό.

Αποφασίσαμε επίσης να δώσουμε τα σπαρτά που έχουμε σπείρει, σε άπορες οικογένειες, για να τα θερίσουν και να πάρουν τους πολύτιμους καρπούς των, για να αναπαύσει ο Θεός την ψυχή της.
Νά ‘ναι ελαφρύ το χώμα που τη σκεπάζει.

Σύνταξη κειμένου – φωτογραφικό υλικό: ΦΑΝΟΥΡΙΟΣ ΖΑΧΑΡΙΟΥΔΑΚΗΣ

Ακολουθήστε το Cretanmagazine στο Google News και στο Facebook

Click to comment

Leave a Reply

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Δείτε και αυτά

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

Οι παλιές αλωνιστικές μηχανές στη Μεσαρά Αλωνιστικές μηχανές είχε αρκετές η Μεσαρά τη δεκαετία του ’60 και ‘70, αν και είχε και κάποιες ελάχιστες...

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

«Απρίλης Μάης κοντά το θέρος» έλεγαν οι παλιοί. Και πράγματι, δεν περίμεναν οι αγρότες τα στάχυα τους να ξεραθούν τελείως και να τα θερίσουν...

Themata

Πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία και με τη συμμετοχή μικρών και μεγάλων, η καλλιέργεια του ελεύθερου δημοτικού χώρου του Πάρκου Ερυθραίας, σήμερα το πρωί. Οι...