Από ντα ν-ήμουνα κοπέλι και πήγαινα στη πρώτη τάξη του Δημοτικού σχολειού, θυμούμαι πως οι Δάσκαλοι μας, είχανε ένα και μόνο λεκεντέ!!
Εθέλανε, αμέτ μουχαμέτ, να ξαχάσωμε, ότι είχαμε μαθωμένο στα σπίθια μας, ίσα με τότες σας και να μάθωμε λέει, αυτά τα καινούργια γράμματα, απού του λόγου ντος θα μας σε διδάσκανε στη πορεία!!
Αν δεν μ’ απατά η μνήμη μου, αυτά τα καινούργια γράμματα, ήτονε, πότε στη καθαρεύουσα και πότε στη δημοτική.
Αυτό το λέω γιατί, οντό ν-ήδωκα εξετάσεις, τη χρονιά του 68, για να μπω από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο, δεν ήξερα είντα λογιώ να κλείνω στη γραμματική, το: η Ελλάδα της Ελλάδας, γή, η Ελλάς της Ελλάδος;;
Αλλά ας μη ξεφεύγομε όμως από το θέμα μας.
Καθημερινώς το λοιπόν, μας ελέγανε οι Δάσκαλοι μας:
Να το βάλετε καλά στο νου σας και να το μεστώσετε κοπέλια, πως εκείνες σας τσι κουβέντες, απού σας σε λένε καθημερινά οι γονέοι σας και τσ’ έχετε μαθομένες, απόξω κι’ ανεκατωτά, να τσι ξεχάσετε ολότελα και να μάθετε τα καινούργια γράμματα, απού θα σας σε διδάξωμε εμείς, ανέ θέτε να γενείτε, Δασκάλοι και Δικηγόροι!!!
Τεντώσετε το λοιπόν τ’ αυτιά σας, για να κούσετε μα το Θιό σας, είντα λογιώ μιλούνε οι γονέοι σας, που να γελάσωμε και μια ουλιά, μιας και τό ‘φερε η κουβέντα!!
”Μωρή Μαρία!! Ταχυτέρου μωρή Μαρία, τη ταχινή, να πάρεις την αελιά μας και να τηνέ πας εκειά ου πέρα στα Δρακακιανά, στου Ζαχαρογιάνη τ’ αλώνι, απού ‘χει μωρή Μαρία, μπόλικη βοσκαργιά και να τηνέ τζενιώσεις καλά και να τση δώσεις και μια αλάκερη σκοινιά χόρτα!!
Στο γιαγερμό μωρή Μαρία, να γεμώσεις και τη λαϊνα, με κρυγιό νερό από τη κουτσουνάρα, να πχιούμενε το μεσημέρι, για να μη κορζάσωμε τση δίψας!!
Με τούτανα και με κείνανα τα λεγόμενα, κάποια δασκάλια εγροικούσανε τσι Δασκάλους μας και εμάθανε καλά τα γράμματα και η προκοπή ντος εφάνηκε, πλια πέρα!!
Κάποια όμως, δεν λέω βέβαια για τσι παρόντες, εμείνανε ολόσκετα…ντουβάργια!!
Αλλά και να πούμενε ωστόσο, για να τη θυμηθούμενε και τη παροιμία, απού λέει: ”Άνθρωπος αγράμματος, ξύλο απελέκητο”!!
Όπως και να ‘χει όμως το πράμα, ο γράφων, δεν εξέχασε εκείνες σας τσι κουβέντες, απού λέγανε οι γονέοι ντου, και γι αυτό είναι ατσίδας και σε τούτα νά!!
Θυμάται αρκετά καλά τα Γαλιανά, του καιρού εκείνου!!
Θυμάται τσι διάφορες γλώσσες απού μιλάγανε, οι Χωργιανοί ντου!!
Γιατί πέρα από τούτη νά τη γλώσσα, που ετσά που ελέγανε οι Δασκάλοι μας πως εκατέχανε, εκατέχανε και άλλες μπόλικες γλώσσες!!
Το λεξιλόγιο ντος ήτονε, διαφορετικό κάθε φορά και είχενε να κάμη, σε ποιο απευθυνότανε!!
Τσι λέξεις απού χρησιμοποιούσανε, μου φαίνεται πως δεν τσ’ έχει ακόμη, κιανένα μα κιανένα λεξικό τση Κρήτης!!
Για του λόγου το αληθές θα σας αναφέρω, σιρί κορδόνι, κάμποσες λέξεις, για να με πιστέψετε!!
Λέξεις απού θα μπορούσανε, τουλάχιστον ετουτηνέ τη στιγμή, να κατεβούνε στη καρκάνα μου!!
Λέξεις που είχανε να κάμουνε, με το πως εσυνοννογούντονε οι χωργιανοί μου, με τα οζά ντος!!
Που τα οζά ντος, σαν ”καλοί μαθητές”, τις είχανε μαθομένες, απ’ όξω κι’ ανεκατωτά και υπακούανε τυφλά στα αφεντικά ντος!!
Όταν εθέλανε παραδείγματος χάρη, να ταϊσουνε τσι όρνιθες ντος και για νά ρθούνε, τους σε φωνιάζανε αδυνατά ετσέ λογιώ: ”Να προυϊ – Προυϊ – προυϊ”!! γή ”Τσάκι – τσάκι – τσάκι”!! και ετσά λογιώ, εβγήκενε στη πορεία το τετράστιχο:
‘
‘Διάλε το τσάκι τσάκι σου
και το προυϊ προυϊ σου,
οντέ προβέλνεις στην αυλή
και κράζεις το πουλί σου”!!
Ακόμα οντό τσι κράζανε, ελέγανε και το:
”Τσούκια – τσούκια – τσούκια”!!
Οντέ νε θέλανε να τσι ζυγώξουνε, τως ελέγανε: ”Ξοό”!! γή ”Κχίου”!!
Οντονέ μιλούσανε του γαϊδάρου, ανέ θέλανε να ξεκινήσει, του λέγανε: ”Σεεέ”!! Που ετσά ξεκινά και το παιδικό τραγουδάκι:
”Σεεέ γάιδαρε, να πάμενε στη χώρα,
να πάρωμε μια κοπελιά, νά ‘ναι γεμάτη ψώρα”!!
Οντέ νε θέλανε να σταματήσει ο γάιδαρος του λέγανε: ”Μπρουσού”!!
Οντέ νε καβαλικεύανε το γάιδαρο και πήγαινε να ντιστιβάξει, του τραβούσανε το χαλινάρι και του λέγανε: ”Νά ντέ νά”!!
Οντενέ κάνανε χωράφι με τσι γαϊδάρους και θέλανε ν’ αλλάξουνε αυλακιά, τους φωνιάζανε ”Παραβολή”!!
Οντενέ πηγαίνανε το γάιδαρο στη γούρνα, για να πιεί νερό, του σφυρίζανε ρυθμικά και συνεχόμενα!!
Όταν ο αρσενικός γάιδαρος, εζευγάρωνε με το θηλυκό, του λέγανε: ”Τζάρρ”!!
Του μουλαργιού, για να ξεκινήσει να φύγει, του λέγανε:”Μούλε”!!
Και ετσά ξεκινά και το ανάλογο παιδικό τραγουδάκι:
”Μούλε μουλάρι κόκκινο
να πάμενε στη χώρα…..”
Οντέ θα λα ντιστιβάξει το μουλάρι, του λέγανε: ”Νά μούλε νά”!!
Τσ’ αελιάς, για να ξεκινήσει τση λέγανε: ”Γκιόο”!! γή ”Μέοο”!!
Ενώ για να τη συχτηρίσουνε, τση λέγανε: ”Να γκιονά”!! γή ”Νά ίλε νά”!!
Για νά ‘ρθη ο κάτης του λέγανε: ”Πχι – πχι -πχι”.
Όταν χαϊδεύανε το κάτη, του λέγανε: ”Ω το πχιπχινάκι μου”.
Για να διώξουνε το κάτη, του λέγανε: ”Ζίτ”.
Για να σιμώσουνε τα κουνέλια, τους λέγανε: ”Κούλι-κούλι-κούλι”.
Για να φύγει η αίγα, τση λέγανε: ”Τζοό”!!
Όταν τση φωνιάζανε άγρια, για να φύγει, τση λέγανε: ”Νά τζονά”!!
Για να σιμώσει η αίγα κοντά τση λέγανε: ”Ώ το μποτζονάκι μου”.
Για να αρμέξουνε την αίγα, τηνέ διασκελούσανε και για να το καταφέρουνε αυτό, τση λέγανε: ”Λάξο – λάξο – λάξο”.
Για να κράξουνε το σκύλο του λέγανε: ”Νταά”
Για να κράξουνε το μικιό κουλούκι, του λέγανε: ”Να κουκιού-κουκιού-κουκιού”.
Για να διώξουνε το σκύλο, του λέγανε: ”Κούκιτ”.
Για να διώξουνε το σκύλο οντέ νέ κατουρούσενε, του λέγανε: ”Κιούου”!!
Για να μοντάρει ο σκύλος σε κάποιον, του λέγανε: ”Τσίτ-τσίτ”.
Για να φωνιάξουνε τσι πάπιας, τση λέγανε: ”Πά-πά-πά”.
Για να κράξουνε τ’ αρνί, του λέγανε: ”Να προύκιου – προύκιου – προύκιου”!! γή ”Νο – νο – νο”!! γή ”Γρος – γρος – γρος”!!
Για να διώξουνε το χοίρο του λέγανε: ”Ούχιτ”.
Πέρα όμως από αυτή τη γλώσσα, που οι χωργιανοί μου, οι κάτοικοι τση Γαλιάς, ελέγανε στα οζά ντως, εξέρανε και μιαν άλλη γλώσσα που και ο γράφων και αυτή την ήμαθε!!
Ήτονε η γλώσσα, που με αυτή εσυνοννογούντονε, με τα φυτά ντος και με τα δεντρά ντος.
Είχανε μάθει πολύ καλά, είντα λογιώ θα λα ρωτούνε τα φυτά, είντα τως σε λείβεται, είντα καλλιεργητική τεχνική να τως σε κάμουνε και είντα ψεκάσματα και λιπάσματα θέλουνε!!
Ακόμη είχανε μάθει να αφουγράζωντε τα φυτά, για την απάντηση ντος, όσον αφορά, είντα θένε, για να μεγαλώσουνε, να καρποφορήσουνε, να πρωιμήσουνε και να κάμουνε τσι ωραιότερους και νοστιμότερους καρπούς απού θα μπορούσανε ποτέ να κάμουνε ”!!
Για κείνο νά, ούλοι οι Γαλιανοί, εγενήκανε σπουδαίοι και ξακουστοί ”επιστήμονες αγρότες” σε ούλη την Ελλάδα και όχι μόνο και ας μην εκατέχανε, όπως ελέγανε και οι Δασκάλοι μας, τα….καθαρευουσιάνικα!!
Σύνταξη κειμένου – φωτογραφικό υλικό: Φανούριος Ζαχαριουδάκης.
Ακολουθήστε το Cretanmagazine στο Google News και στο Facebook
