Νόμος Ηρακλείου Κρήτης 1919-1929 (Α Μέρος)

Ελληνικός Οδηγός Κρήτης 1919 – 1929, με πρώτη έκδοση: Γ. Ν. Μιχαήλ και ανατύπωση

Δημοκρατικός Τύπος Α.Ε., αναφέρει τα παρακάτω για το Νομό Ηρακλείου Κρήτης, που αφορούν τα έτη 1919 – 1929:

”Έκτασις νομού: 2.260 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Κάτοικοι νομού: 138.567 (άρρ. 67.785).

Περιλαμβάνων ο νομός ούτος το ανατολικόν ήμισυ της κεντρικής Κρήτης, το και ευφορώτερον, υπήρξε κατά την αρχαιότητα το κέντρον της αναπτύξεως του μεγάλου Μινωϊκού πολιτισμού, του οποίου τα λείψανα σώζονται μέχρι σήμερον εις το μουσείον Ηρακλείου, εις τα ερείπια της Κνωσσού, της Γόρτυνος και της Φαιστού και εις το σπήλαιον των Καμαρών του Μαλεβυζίου.

Κατά την εποχήν εκείνην, ολίγον προ του Τρωϊκού πολέμου, η Κρήτη ολόκληρος είχε φθάσει εις μέγιστον βαθμόν ακμής και προόδου και είχεν υποτάξη και αποικίση μέγα μέρος των Κυκλάδων και των παραλίων της νοτίου Ελλάδος και αυτάς έτι τας Αθήνας, τας οποίας είχε καταστήση φόρου υποτελείς.
Μετά τον Τρωϊκόν πόλεμον, πεσούσης της Κρητικής μοναρχίας, αι πόλεις έμειναν αυτόνομοι και περιέπεσαν εις μακρούς εμφυλίους πολέμους.

Εν τούτοις δεν απώλεσαν την συνοχήν των και, παρισταμένου έξωθεν κινδύνου, συνηνούντο προ του κοινού εχθρού εις συμαχίαν, καλουμένην Συγκρητισμόν.

Η περιοχή υπετάχθη εις τους Ρωμαίους ομού μετά της λοιπής Κρήτης τω 66 π. Χ. μετά δε την διαίρεσιν του Ρωμαϊκού κράτους, επί Κωσταντίνου του Μεγάλου, απετέλεσε μέρος της Βυζαντινής αυτοκρατορίας μέχρι του 7ου αιώνος.
Έκτοτε ήρχισε προσβαλλομένη υπό των Σαρακηνών περιελθούσα τέλος οριστικώς εις αυτούς τω 823, οπότε εκτίσθη και η πόλις Χάνδαξ, το νυν Ηράκλειον.
Έκτοτε η ζωή και αι περιπέτειαι ολοκλήρου του νομού εξαρτώνται εκ της τύχης της πόλεως.

Επί τουρκοκρατίας η περιοχή του Ηρακλείου απετέλει διοικητικήν περιφέρειαν, διετηρήθη δε μετά την αυτονόμησιν της νήσου ως νομός και έμεινε τοιούτος και μετά την απελευθέρωσιν.

Ο νομός έχει σχήμα τετραγωνικόν περίπου, ορίζεται προς Β. υπό του Κρητικού πελάγους, προς Ν. υπό του Λιβυκού, προς Α. υπό του νομού Λασηθίου και προς Δ. υπό του νομού Ρεθύμνης.

Επί του Κρητικού πελάγους και προς τα ΒΑ. της πόλεως Ηρκλείου ευρίσκεται η νήσος Δία, καλόν αγκυροβόλιον κατά των από βορρά τρικυμιών.

Το συνολικόν εμβαδόν του νομού ανέρχεται εις 2260 τετραγ. χιλιόμετρα, ο δε πληθυσμός αυτού, κατά την απογραφήν του 1928, εις 138. 567 κατοίκους (άρρ. 67.785).

Έχει δηλ. ο νομός μέσην πυκνότητα πληθυσμού 61 κατοίκων περίπου κατά τετραγ. χιλιόμετρον.

ΕΔΑΦΟΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑ

Το έδαφος του νομού είναι κατά το πλείστον πεδινόν. Γεωγραφικώς χωρίζεται από της άλλης Κρήτης προς Α. υπό του όρους Δίκτης (Λασηθιώτικα όρη) και προς Δ. υπό της Ίδης.

Η Ίδη χωρούσα διά τινος διακλαδώσεώς της προς Α. και φθάνουσα μέχρι της Καστελλίου Πεδιάδος διαιρεί τον νομόν εις δύο χωριστά τμήματα, το βόρειον και το νότιον.
Έκ τούτων το πρώτον, κλίνον προς την βόρειαν της Κρήτης παραλίαν, διακόπτεται υπό κοιλάδων και λεκανοπεδίων καταφύτων, εις το μέσον δε αυτού υψούται το όρος Γιούκτας (837μ.).

Το δεύτερον, κλειόμενον προς Ν. υπό της σειράς των Αστερουσίων (κορυφή Κόφινας 1250 μ.), καλύπτεται υπό της ευρείας πεδιάδος της Μεσαράς της ευφορωτέρας ολοκλήρου της Κρήτης και εκ των ευφορωτέρων της Ελλάδος.
Τον νομόν διασχίζουν οι ποταμοί: Γιόφυρος, Αρμυρός, Γαζανός, Κατσαμπάς και Αποσελέμης, χυνόμενοι εις το Κρητικόν πέλαγος, και Αναποδάρης, Γερω-ποταμός, Ζαριανός και Πιτσιδιανός, εκβάλλοντες εις το Λιβυκόν.

Ακρωτήρια και κόλποι σχηματίζονται επί μεν της βορείας παραλίας κατά σειράν εκ δυσμών: ακρ. Ρογδιάς, ακρ. Σταυρός, κόλπ. Ηρακλείου, ακρ. χερσόν και κόλπ. Μαλλίων’ επί δε της νοτίας: κόλπ. Μεσαράς, ακρ. Λίθινον, όρμ. Καλού Λιμένος, ακρ. Κεφάλας, ακρ. Μαρτέλλο, ακρ.Κοκκινόξυλο, ακρ. Τρίχαλας, ακρ. Αλικαπούντα και ακρ. Τζούτζουρας.
Το κλίμα του νομού είναι γλυκύ και υγιεινόν, θερμότερον προς τα παράλια και δριμύτερον προς τα ορεινά και τα μεσόγεια.

ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Ο νομός Ηρακλείου είναι ο ευφορώτερος ολοκλήρου της Κρήτης και εις εκ των ευφορωτέρων της Ελλάδος, έχων ενεργόν εξαγωγικόν εμπόριον σταφίδος, σταφυλών οίνου, ελαίου, ελαιών, κίτρων, καπνού κ.λ.π.

Κατά την στατιστικήν του 1928 αι καλλιεργηθείσαι εκτάσεις ήσαν 307.773 στρέμματα αποδώσαντα προϊόντα αξίας δραχμών 303.472.009.

Ειδικώτερον αι καλλιεργηθείσαι γαίαι κατανέμονται εις τα εξής προϊόντα:

Σιτηρά (σίτος, κριθή, σμιγός, βρώμη κ.λ.π.) – στρέμματα 189.461 – δραχμαί 50.520.555.

Όσπρια (φασίολοι, κύαμοι, ερέβινθοι, φακή κ.λ.π) – στρέμματα 21.155 – δραχμαί 7.242.171.

Λαχανικά (γεώμηλα κ.λ.π) – στρέμματα 7.941 – δραχμαί 7.494.040.

Καπνός (εις φύλλα) – στρέμματα 7.270 – δραχμαί 18.493.360.
Βάμβαξ, σησάμιον κ.λ.π. βιομηχ. προϊόντα – στρέμματα 706 – δραχμαί 385.950.

Ζωοτροφικά(σανός, τριφύλ.) – στρέμματα 1.965 – δραχμαί 318.250.

Άμπελοι (γλεύκ., σταφυλ.) – στρέμμματα 55.955 – δραχμαί 48.331.100.

Σταφίς (κορινθ., σουλταν.) – στρέμματα 23.320 – δραχμαί 48.746.505.

Έλαιον μετρ.στατ. 63374 – δραχμαί 102.256.200.

Ελαίαι μετρ. στατ. 4.784 – δραχμαί 3.851.820.

Εσπεριοειδή κ.λ.π. οπωροφ. – δραχμαί 15.814.058.

Σύνολον – στρέμματα 307.773 – δραχμαί 303.472.009.

Ζώα, αροτριώντα και μη, και κατοικίδια πτηνά’ βόες 8.924, αγελάδες 9.365, βούβαλοι 131, ίπποι 935, ημίονοι 2.943, φοράδες 1.071, όνοι 14.858, πρόβατα 105.430, χοίροι 12.402, αίγες 58.901, πτηνά κατοικίδια 195.991, κόνικλοι 53.186.

ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΙ

Αι συγκοινωνίαι του νομού διεξάγονται δια πλήρους δικτύου αμαξιτών οδών προς όλας τας επαρχίας με αφετηρίαν το Ηράκλειον.

Αι οδοί αυταί είναι:

Ηρακλείου – Ρεθύμνης, υπό κατασκευήν.

Ηρακλείου – Μεσαράς, ήτις πρόκειται να ενωθή δια διακλαδώσεως μετά της οδού Ρεθύμνης – Αμαρίου.
Ηρακλείου – Βιάνου, και εκείθεν μέχρι Σητείας του νομού Λασηθίου.

Ηρακλείου – Ναπόλεως – Αγίου Νιικολάου.
Βιάνου – Μεσαρά, νοτίως των Αστερουσίων ορέων.

Και πλήθος επίσης μικροτέρων διακλαδώσεων προς Τύλισσον και Κρουσσώνα, προς Επισκοπήν και Σγουροκεφάλι, προς Καστέλλι και Γεράνι κ.λ.π.

Κέντρον των θαλασσίων συγκοινωνιών του νομού είναι ο λιμήν του Ηρακλείου.

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΙΣ

Διοικητικώς ο νομός διαιρείται εις 6 επαρχίας:

Καινουρίου’ ΝΔ.τμήμα του νομού. Κάτ.15.756 (άρρ.7.856)

Πρωτεύουσα: Μοίραις. Κοινότητες 24, περιλαμβάνουσαι 62 χωρία και συνοικισμούς.

Μαλεβυζίου’ κέντρον του νομού. Κάτ. 16.813 (άρρ.8.270).

Πρωτεύουσα: Άγιος Μύρων. Κοινότητες 26, περιλαμβάνουσαι 42 χωρία και συνοικισμούς.

Μονοφατσίου’ ΝΑ. τμήμα του νομού. Κάτ. 18.971 (άρρ.9.483)

Πρωτεύουσα: Πύργος. Κοινότητες 25 περιλαμβάνουσαι 114 χωρία και συνοικισμούς.

Πεδιάδος’ ΒΑ. τμήμα του νομού. Κάτ. 32813 (άρρ.15669).

Πρωτεύουσα: Καστέλλι. Κοινότητες 48, περιλαμβάνσαι 103 χωρία και συνοικισμούς.

Πυργιωτίσσης’ Δ.τμήμα του νομού. Κάτ. 6.639 (άρρ. 3.261).

Πρωτεύουσα: Βόρροι. Κοινότητες 10 περιλαμβάνουσαι 18 χωρία και συνοικισμούς.

Τεμένους’ Β.και ΒΔ. τμήμα του νομού. Κάτ. 138.567 (άρρ.67.785). Πρωτεύουσα Ηράκλειον (δήμος). Κοινότητες 6 περιλαμβάνουσαι 16 χωρία και συνοικισμούς.

ΓΕΡΟΥΣΙΑΣΤΑΙ: Γεώργιος Κατεχάκης και Εμμ. Πολυχρονιάδης.

ΒΟΥΛΕΥΤΑΙ: Γεώργ. Μαρής, Γεώργ. Κοκκινάκης, Αντ. Γαλανάκης, Κωνστ. Πολυχρονάκης και Ιω. Περδικογιάννης.

(ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)

Έρευνα: Φανούριος Ζαχαριουδάκης.