Ο Πασχαλινός «πόλεμος» στους Βόρους

Τα ξεχασμένα πασχαλινά έθιμα του τόπου μας – Μέρος Β’

Στους Βόρους Δήμου Φαιστού, για πολλά χρόνια είχαν ένα έθιμο ανήμερα του Πάσχα, να διεξάγουν τον λεγόμενο «Πόλεμο»! Κάθε χρόνο είχαν κλασικά τις δυο «αντίπαλες» ομάδες τους, το «Πανωχώρικαι το Κατωχώρι»! Οι νέοι λοιπόν του χωριού χωριζόταν σε αυτές τι ομάδες του Πάνω και του Κάτω χωριού, και βρισκόταν δήθεν σε μια «εμπόλεμη» κατάσταση, με το να πετάνε διάφορα εκρηκτικά! 

Τα εκρηκτικά βαρελότα που πετούσαν με σκοπό να εκραγούν και να παράγουν κρότο, ήταν σε διάφορες κατηγορίες, από αυτοσχέδια σκλαπατζίκια και μεγαλύτερες μπάλες, που έσκαγαν με δυνατό κρότο, μέχρι και σωλήνες με ακόμη δυνατότερο! Επειδή ήταν πολύ εντυπωσιακό το όλο θέαμα, άρα δεν έμενε παρά να είναι και ευρέως γνωστό στη περιοχή, οπότε ερχόταν ειδικά στους Βόρους πολλοί και από τα γύρω χωριά, για να παρακολουθήσουν τον «πόλεμο» αυτόν. Πολλές φορές δε, ερχόταν κόσμος και από πολύ μακριά, ακόμα και από τα Χανιά! Γινόταν δηλαδή το εξής, όταν κάποιοι Βοριανοί είχαν συγγενείς ή φίλους σε διαφόρους νομούς της Κρήτης, δεχόταν να τους φιλοξενήσουν τους, για να παρακολουθήσουν κι εκείνοι το θέαμα!
Αυτήν την ταχτική, οι Βοριανοί μπορεί να την ονόμαζαν «Πόλεμο», όμως χωρίς ίχνος δόλου η μια ομάδα την άλλη. Δεν πετούσαν δηλαδή εκρηκτικά στους αντιπάλους με κίνδυνο να τους τραυματίσουν. Ο απώτερος σκοπός του ανταγωνισμού αυτού, ήταν ποια ομάδα θα κερδίσει τις εντυπώσεις στα εκρηκτικά με τους δυνατότερους κρότους άρα να εντυπωσιάσουν καλύτερα τους παρευρισκομένους! Κάθε χρονιά δηλαδή, πάσχιζαν πιο τμήμα του χωριού θα εντυπωσιάσει περισσότερο τους επισκέπτες, το Πάνω Χωριό ή το Κάτω! 

Τα εκρηκτικά τους τα ετοίμαζαν από δυο μήνες πριν, για να τα έχουν έτοιμα το Πάσχα. Ο «πόλεμος» των δυο αντιπάλων ομάδων γινόταν κυρίως στην κεντρική πλατεία του χωριού και τριγύρω. Έτσι, άτομά της μιας ομάδος ήταν διασκορπισμένα στο χώρο της πλατείας, από τον δρόμο που ερχόταν από το Τυμπάκι και επάνω, που ήταν αυτοί από το Πανοχώρι, και η άλλη ομάδα βρισκόταν από το δρόμο και κάτω.

Ο κόσμος παρακολουθούσε τον «πόλεμο» κυρίως από τις ταράτσες τους, αλλά σίγουρα από κάποια απόσταση ασφαλείας !

Ενώ τα αυτοσχέδια σκλαπατζίκια τους εθεωρούντο ακίνδυνα, όμως οι μπάλες δεν ήταν και τόσο αθώες, αφού λόγω ανταγωνισμού, ήταν πιο προχωρημένα εκρηκτικά, από ότι σε άλλα χωριά, κι αυτό επειδή περιείχαν περισσότερο μπαρούτι!

Μπορεί να μιλάμε για ομάδες, όμως δεν ήταν συλλογική η προσπάθεια κάθε ομάδας, απλά κάθε ένας στεκόταν από την δική του μεριά, και δρούσε ατομικά, ή και σε επίπεδο δυο ή τριών ατόμων.

Όλοι έβαζαν την φαντασία τους, να φτιάξουν εκρηκτικά διαφόρων σχημάτων και μεγεθών, όπως τα απλά τριγωνικά σκλαπατζίκια, τις στρακαστρούκες, τις μπάλες και τις σωλήνες.

Στην ουσία όλα αυτά ήταν φτιαγμένα με δυναμίτιδα στο εσωτερικό τους, με περίβλημα από λουρίδες χαρτιού. Το μπαρούτι το αγόραζαν από λατόμους της περιοχής, καθώς και τα βραδύκαυστα φιτίλια που χρησιμοποιούσαν. Επίσης αγόραζαν μπαρούτι παράνομα από εμπόρους του Ηρακλείου, αλλά πολλές φορές το έφτιαχναν και μόνοι τους! Για τα χαρτιά, έκοβαν τις λουρίδες που χρειαζόταν στο τύλιγμα, και είχαν βρει σαν πιο κατάλληλα τα άσπρα σακιά του αλευριού, όπου τους τα προμήθευαν οι δυο φούρνοι του χωριού. Ήταν μεγάλα και είχαν πολλές στρώσεις χαρτιού. Όποιοι δεν έβρισκαν τέτοια σακιά, χρησιμοποιούσαν χαρτιά από τσιμεντοσακούλες. Όσο πάντως πιο σφιχτά τυλιγόταν οι λουρίδες χαρτιού, τόσο πιο δυνατό κρότο έκαναν! Όταν το χαρτί ήταν λάσκο, έκανε απλώς ένα «τσούφ», και ούτε καν έσκαγε!

Πόλεμος με τριγωνικά σκλαπατζίκια

Τα πιο απλά βαρελότα που πετούσαν, ήταν τα αυτοσχέδια τριγωνικά σκλαπατζίκια, από λουρίδες χαρτιού με λίγο μπαρούτι μέσα. Όταν ήθελαν να το σκάσουν, του άνοιγαν στο κέντρο μια τρύπα με μια πρόκα, στη συνέχεια άναβαν το σημείο εκείνο με ένα σπίρτο, και το πετούσαν!

«Πόλεμος» με τα «σοκολατάκια»! 

Τα «σοκολατάκια» ήταν εκρηκτικά στενόμακρα, είτε παραλληλόγραμμα, είτε ωοειδή, που και αυτά ήταν σε διάφορα μεγέθη, και έσκαγαν με δυνατότερο κρότο από ότι τα σκλαπατζίκια. 

Πόλεμος με στρακαστρούκες

Οι στρακαστρούκες ήταν κι αυτές στενόμακρες σαν τα «σοκολατάκια», όμως με τον τρόπο που ήταν φτιαγμένες, μπορούσαν να σκάσουν με τρείς ή τέσσερις διαφορετικές εκρήξεις!

«Πόλεμος» με μπάλες

Υπήρχαν όμως και εκρηκτικά σε σφαιρικό σχήμα, μπάλες φτιαγμένες κι αυτές από λουρίδες χαρτιού αλευριού. Αυτές οι στρογγυλές μπάλες είχαν μέγεθος από ένα πορτοκάλι, μέχρι και ένα καρπουζάκι! Αυτές οι μπάλες και ότι άλλο θεωρούσαν επικίνδυνο, του έβαζαν και βραδύκαυστο φυτίλι για ασφάλεια. Άναβαν πρώτα το φιτίλι και μετά πετούσαν την μπάλα για να σκάσει! 

«Πόλεμος με συρμαλίδικα εκρηκτικά

Η κατάσταση βέβαια γινόταν περισσότερη επικίνδυνη, όταν μια ομάδα πετούσε βαρελότα που ήταν τυλιγμένα εξωτερικά με μπόλικο μεταλλικό σύρμα! Έτσι κατασκεύαζαν τις λεγόμενες «συρμαλίδικες μπάλες» είτε στρογγυλές είτε στενόμακρες, φυσικά με μπαρούτι μέσα τυλιγμένο με χαρτιά, και απέξω γύρω – γύρω τυλιγμένο με μπόλικο σύρμα σε πολλές στρώσεις! Για ασφάλεια πρόσθεταν και βραδύκαυστο φιτίλι και άναβαν αυτό προτού τις πετάξουν!

«Πόλεμος» με «σωλήνες»

Η κατάσταση γινόταν ακόμα πιο «εκρηκτική», όταν η αντίπαλη ομάδα πετούσε τις λεγόμενες «σωλήνες»!

Οι σωλήνες ήταν κοντά τμήματα 30 – 50 εκ. από μεταλλικές σωλήνες δύο τριών ιντσών, όπου έβαζαν μέσα εκεί τα εκρηκτικά. Άφηναν και εδώ ένα κομμάτι βραδύκαυστου φιτιλιού για το άναμμα. Στο τέλος αφού έμπαινε το μπαρούτι, κοπάνιζαν με σφυρί τα δύο άκρα καλά, για να μην φεύγουν από εκεί τα αέρια, και ανάγκαζαν τη σωλήνα να εκραγεί! Τις σωλήνες αυτές δεν τις έσκαγαν ποτέ κοντά σε κόσμο, αλλά μακριά. Συνήθως για καλύτερη προστασία, τις έσκαγαν μέσα σε ένα μεταλλικό βαρέλι. Σωλήνες έσκαγαν με δυο τρόπους, είτε όταν της είχε κάποιος βραδύκαυστο φιτίλι όπου θα την ανάψει και θα την πετάξει στο βαρέλι, είτε θα την πετάξει χωρίς φιτίλι στο βαρέλι που είναι ήδη αναμμένη φωτιά, και θα περιμένει να σκάσει αναγκαστικά, λόγω υψηλής θερμοκρασίας! Οι σωλήνες πάντως στα βαρέλια ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακές ως προς τον δυνατότερο κρότο τους! 

«Πόλεμος» και με βαρέλια

Δεν ήταν πάντως και λίγες οι φορές, που επιδίωξη ήταν, να σκάσουν ακόμα και ένα βαρέλι, για περισσότερο εντυπωσιασμό! Ούτως η άλλως το χωριό όλο είχε αγαπήσει πολύ τη μυρουδιά του μπαρουτιού, που κατά κάποιο τρόπο τους γοήτευε, και ασφαλώς τους δυνατούς ήχους των εκρήξεων! Εξάλλου το έθιμο ήταν πολύ παλιό, και όλοι από παιδιά ήταν εξοικειωμένοι με τα εκρηκτικά 

Η κατάργηση του εθίμου

Όλα αυτά βέβαια γινόταν πριν 35 χρόνια και πίσω, όπου καθιστούσαν την «μάχη» πολύ ενδιαφέρουσα για τους απέξω, αλλά όμως και αρκετά επικίνδυνη. Από το βράδυ της Ανάστασης μέχρι και ανήμερα του Πάσχα, πετούσαν ασταμάτητα και οι δύο ομάδες, από όλα τα είδη εκρηκτικών που διέθεταν!

Το έθιμο βέβαια όμως κάποια στιγμή είχε πάρει μια πολύ άσχημη τροπή, όταν πυροδότησαν σωλήνα μέσα σε βαρέλι, όπου έτυχε να περνά ένας κωφάλαλος. Δεν άκουσε που του φώναζαν, το βαρέλι έσκασε, και του αφαίρεσε ένα μέρος από το κρανίο του. Τον μετέφεραν στο Ηράκλειο, όπου τελικά επέζησε ο άνθρωπος αυτός, όμως από θραύσμα επίσης του ίδιου βαρελιού, σφηνώθηκε στη φτέρνα και κάποιου φοιτητή της γυμναστικής ακαδημίας, και ήταν και η αιτία να καταστραφεί το μέλλον του παιδιού αυτού. Έτσι σκέφτηκε το χωριό να δοθεί μια λύση.

Για ένα διάστημα αποφασίστηκε το έθιμο να μεταφερθεί στο γήπεδο. Εκεί κράτησε δυο τρία χρόνια μόνο, αφού εκεί δεν είχε καθόλου ενδιαφέρον, και ξαναγύρισε και πάλι στην πλατεία.

Σταμάτησε όμως το εντυπωσιακότατο αυτό έθιμο οριστικά, μόνο μετά τον άγριο θάνατο του 15χρονου νεαρού το 2010 στη προσπάθειά του να φτιάξει μια μπάλα. Για κακή του τύχη έσκασε την επάνω στο στήθος του, και το τραυμάτισε θανάσιμα.

Προς τιμή του θρήνησε όλο το χωριό, που φυσικά αποφασίστηκε να εγκαταλείψουν πλέον τελείως το έθιμο αυτό με τις δυο αντίπαλες ομάδες.

Κείμενο – Φωτογραφίες: Γεώργιος Χουστουλάκης