Βοριζανοί εθελοντές πολεμιστές στους Βαλκανικούς πολέμους

Βοριζανοί εθελοντές πολεμιστές στους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13 με το 1ο Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών και 1ο Ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών – Τάγμα Κολοκοτρώνη

Ήταν στις 17 του Σεπτέμβρη του έτους 1912, που κηρύχθηκε γενική επιστράτευση, και η φωνή της Μάνας Ελλάδας έφθασε στα πέρατα της οικουμένης: ” Ίτε, Παίδες Ελλήνων νυν υπέρ πάντων αγών ”.

Ήταν η ιερή στιγμή του εθνικού συναγερμού!!

Ωστόσο και η Κρήτη δεν θα μπορούσε να μείνει ασυγκίνητη και γι’ αυτό έξαλλος από ενθουσιασμό, εξόρμησε σύσσωμος εις τον αγώνα και δεν αρκέστηκε να αποστείλει τους στρατευμένους της μόνο στο πεδίο της μάχης, αλλά κατάρτισε εθελοντικούς λόχους, που αποτελούντο από τα πλέον επίλεκτα παιδιά της, ενώ κατάρτισε πολυάριθμα, ανταρτικά σώματα από παλαιμάχους, αλλά και νέους πολεμιστές, που σε αυτούς τους πολεμιστές συγκαταλέγονται και οι Βοριζανοί που θα αναφέρουμε στη συνέχεια και είναι οι παρακάτω:

1. Ζαχαρίας Γεωργίου Ζαχαριουδάκης ή Ντουϊντοζαχάρης
2. Κωνσταντίνος Γεωργίου Ζαχαριουδάκης ή Ντουϊντόκωστας
3. Εμμανουήλ Κωνσταντίνου Χουστουλάκης ή Μανώλης του Κωνσταντούλακα
4. Γεώργιος Παύλου Στεφανουδάκης ή Παυλογιώργης
5. Εμμανουήλ Βεϊσάκης ή Μανουσομανώλης
6. Εμμανουήλ Παπαδάκης

Όλοι μετακινήθηκαν με άκρα μυστικότητα από τη Κρήτη για το Πειραιά με πλοία, ενώ ”μεθυσμένοι με το κρασί της εποχής”, που ήταν ανάλογο με κείνο το ”κρασί του 21”, τραγουδούσαν μεσοπέλαγα, ”στοιβαγμένοι” καθώς ήταν μες στα πλοία, όπως προσωπικά είχα ακούσει να λέει ο Βοριζανός Ζαχαρίας Γεωρ. Ζαχαριουδάκης, που είχα τη τιμή να τον έχω Παππού:

” Μη φοβάστε Μακεδόνες μα δεν είστε μοναχοί,
τρεις χιλιάδες Κρητικάκια, έρχονται για βοηθοί ”

Όταν πλέον έφθασαν στην Αθήνα, εδημιούργησαν το Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών, το οποίο με τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων μετονομάστηκε σε 14ο Σύνταγμα.
Το Σύνταγμα συγκροτήθηκε τμηματικά, με τη πρώτη δυλοχία του πρώτου τάγματος με 450 άνδρες να ξεκινά, πρώτη αυτή προς το μέτωπο το βράδυ στις 8 Οκτωβρίου σιδηροδρομικώς και στη συνέχεια με τη δεύτερη δυλοχία με συνολική δύναμη 430 ανδρών να ακολουθά. Το Τάγμα εντάχτηκε στην εφεδρική VIIη Μεραρχία, ενώ θεωρείται ωστόσο ”ανεξάρτητο”.

Τη διοίκηση του όλου Τάγματος ανέλαβε ο Γεώργιος Κολοκοτρώνης, εγγονός του Γέρου του Μοριά Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, καθ’ όσον ο ίδιος το ζήτησε, γιατί όπως έλεγε, θεωρούσε τον εαυτό του Κρητικό, αφού στην επανάσταση του 1897 είχε κατέλθει στην Κρήτη ως εθελοντής. Συνδέθηκε πολύ με το Τάγμα, το οποίο, εκτός από την επωνυμία ”1ο Ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών” ήταν γνωστό και ως ”Τάγμα Κολοκοτρώνη”.

Στη συνέχεια συγκροτήθηκε το υπόλοιπο Σύνταγμα Κρητών, ενώ η διοίκηση του Ανεξάρτητου αυτού Κρητικού Συντάγματος, ανετέθη στον έμπειρο λόγω της συμμετοχής του στην τελευταία Κρητική επανάσταση, αλλά και τους Μακεδονικούς αγώνες, τον γενναίο Συνταγματάρχη Λάμπρο Συνανιώτη.

Ο Συνανιώτης μετά που ανέλαβε τη διοίκηση του Κρητικού Συντάγματος, πέρα που υπήρξε γενναίος και ψύχραιμος στις κρίσιμες μάχες του μετώπου, υπήρξε και αληθινός πατέρας των στρατιωτών του.

Με αυτό τον εξαίρετο αρχηγό, διετάχθηκε το Κρητικό Σύνταγμα να μεταβεί στην Ήπειρο για να αγωνισθεί με τους υπόλοιπους Έλληνες στρατιώτες και να ελευθερώσουν τα Ιωάννινα.
Τη νύχτα της 14-15 Οκτωβρίου 1912 απέπλευσαν από το Πειραιά και στις 16 έφθασαν στη Λευκάδα και απ’ εκεί στην Ήπειρο.

Να σημειώσουμε ότι εδώ ο Ελληνικός στρατός είχε να πολεμήσει, σχεδόν σε όλες τις μάχες, έχοντας απέναντι του, διπλάσιο αριθμό εχθρού, πλήρως εξοπλισμένο.

Μόλις έφθασε το Κρητικό Σύνταγμα στην Ήπειρο, έλαβε μέρος στη πρώτη γραμμή του αγώνα, κατά την κατάληψη των Πέντε Πηγαδίων και Πεστών, το τρίτο δεκαήμερο του Οκτώβρη του 1912.

Σ’ αυτή εδώ ακριβώς τη μάχη πίπτει νεκρός, ηρωϊκά μαχόμενος, ο Βοριζανός Γεώργιος Παύλου Στεφανουδάκης.

Στη συνέχεια έγινε η πρώτη επίθεση κατά του Μπιζανίου, που ξεκίνησε τη πρώτη του Δεκέμβρη και διήρκεσε 12 ημέρες, δηλαδή από τις 1 έως τις 12 Δεκεμβρίου του 1912, ενώ εβρήκε και πάλι το Κρητικό Σύνταγμα στη πρώτη γραμμή.

Εδώ στο Μπιζάνι, ο Ελληνικός στρατός είχε να αντιμετωπίσει τις πλέων οχυρωμένες θέσεις της οθωμανικής αυτοκρατορίας, που ήταν η τελευταία λέξη της Γερμανικής επινόησης, καθόσον κατασκευάστηκαν υπό την εποπτεία του Γερμανού στρατάρχη Γκόλτς (VON DER GOLTZ) κατά τα έτη 1909-1912, αλλά και κατά τη διάρκεια του πολέμου, ενώ το υλικό από το οποίο είχαν κατασκευασθεί τα οχυρά ήταν το μπετόν-αρμέ και τα οχυρά ήταν σε ημικυκλική τροχιά.

Είχε επίσης να αντιμετωπίσει το κρύο και τα πολλά χιόνια του Χειμώνα, που χαρακτηριστικά ήταν τα λόγια Κρήτα πολεμιστή, ενώ έγραφε γράμμα στη μάνα του:

” Μάνα δε με τρομάζουνε, μπάλες και τα κανόνια,
αυτό που με τρομάζουνε, του Μπιζανιού τα χιόνια ”

Εδώ οι μάχες που εξελίχθησαν ήταν αληθινές γιγαντομαχίες, καθ’ όσον πολέμαγαν, έχοντες απέναντι των διπλάσιους και πλέων αντιπάλους με πολλαπλάσια εφόδια.

Οι Τούρκοι ήταν οχυρωμένοι σε απόρθητες θέσεις, με βαρύ πυροβολικό και αντέτασσον λυσσώδη αντίσταση κατά των δικών μας, που και επαρκεί πυροβολικό δεν είχαν και εμάχοντο ακόμα χωρίς να έχουν κανένα οχυρό.

Τα μειονεκτήματα όμως τα συμπλήρωνε ο ηρωϊσμός των εδικών μας, οι οποίοι ακάθεκτοι προχωρούσαν και έφθασαν στη δεξιά πτέρυγα και εις απόσταση 400 μέτρων από του πρώτου οχυρώματος του Μπιζανίου.

Εις το πλευρό των Ευζώνων και του Ελληνικού πεζικού εμάχετο εις τη δεξιά παράταξη το πρώτο Ανεξάρτητο Τάγμα του Κρητικού Συντάγματος και παρ’ όλο που τους έλειπε τροφή και ύπνος, εντούτοις ήταν ακλόνητοι και ετηρούσαν τις θέσεις τους, απέναντι από ένα εχθρό που κάθε μέρα ενισχύετο.

Τα πυρά του εχθρού και ιδικά του πυροβολικού, κυριολεκτικά τους εθέριζαν, ενώ η δύναμη του Κρητικού Τάγματος που αποτελείτο από 1350 άνδρες, περιορίστηκε στους 430.
Αλλά οι εναπομείναντες εμάχοντο σαν αληθινά λιοντάρια.

Και ενώ αυτά συνέβαιναν εις το δεξιό, εις το αριστερό, το δεύτερο και το τρίτο τάγμα του Ανεξάρτητου Συντάγματος Κρητών εμάχετο εις το πλευρό της Βας Μεραρχίας, αλλά όταν αυτή άρχισε να κλονίζεται από την ισχυρά ενίσχυση του εχθρού κατά την 2αν και 7ην Δεκεμβρίου 1912, ο γενναίος συνταγματάρχης Συνανιώτης, που είχε εμπιστοσύνη στους γενναίους Κρητικούς, διέγραψε από το στρατιωτικό του πρόγραμμα, τη λέξη ΥΠΟΧΩΡΩ και διέταξε τον ανδρείο του ταγματάρχη Κονταράτον, να τηρήσει τις θέσεις του στη Μανωλιάσα.
Ο Ταγματάρχης εξετέλεσε κατά γράμμα την διαταγή του Συνανιώτη και ο εχθρός αναχαιτίστηκε και επανήλθε στις θέσεις του.

Σ’ αυτήν εδώ τη μάχη, τη μάχη της Μανωλιάσας, έπεσε ηρωϊκά μαχόμενος και ο Βοριζανός Εμμανουήλ Κων/νου Χουστουλάκης.

Μετά που έφθασε ο ένδοξος Στρατηλάτης Βασιλέας στην Ήπειρο και την ανάληψη από αυτό την αρχηγία των Ελληνικών δυνάμεων, το Κρητικό Σύνταγμα ετάχθηκε ολόκληρο στο δεξιό.
Κατά την επίθεση της 7ης Ιανουαρίου 1913 το Κρητικό Σύνταγμα είχε την πρώτη γραμμή και στην ακάθεκτο ορμή του οφείλεται που ο εχθρός ετράπηκε σε άτακτο φυγή.

Κατά την άλωση του Μπιζανίου, το Κρητικό Σύνταγμα είχε τοποθετηθεί σε επίκαιρες θέσεις, που απήχαν λιγότερα από τα 300 μέτρα από του πρώτου Τουρκικού οχυρώματος.
Το περίφημο Μπιζάνι βαλλόμενο από παντού από τις δικές μας δυνάμεις που καθημερινά ενισχύοντο, δεν μπορούσε παρά να παραδοθεί.

Το έγγραφο της παράδοσης, παρεδόθη στον Φοιτητικό Λόχο την 21η Φεβρουαρίου 1913.

Να σημειώσουμε ότι ο Λόχος των Φοιτητών, όπως μας αναφέρει ο γεωπόνος Ιωάννης Κ. Χατζιδάκης σε κατατοπιστικό σημείωμα του, που καταχωρήθηκε στο ”Ηρώον Πολεμιστών” του 1913 ανέφερε σχετικά:

”Ο Κρητικός εθελοντικός λόχος Φοιτητών, απετελέσθη εκ 250 Κρητών Φοιτητών και σπουδαστών, οίτινες εγκαταλείψαντες τα μαθητικά των θρανία, έσπευσαν αμέσως μετά την κήρυξιν των Βαλκανικών Πολέμων αυθορμήτως να χύσωσιν και αυτοί το αίμα των ως Ιερολοχίται του 1821, υπέρ της απελευθερώσεως των υπό τον τουρκικόν ζυγόν στεναζόντων αδελφών μας.

Ενώ η 21η Φεβρουαρίου 1913, ημέρα παραδόσεως του Μπιζανίου, εύρεν αυτούς απέναντί του και εις απόστασιν 200 μόλις μέτρων.

Αλλά και το έγγραφον της παραδόσεως των Ιωαννίνων κατετέθη εις χείρας των και δι’ αυτών, μετεβιβάσθη εις Γενικόν Αρχηγείον……”

Εδώ στις μάχες του Μπιζανίου τραυματίστηκε βαριά και ο Βοριζανός Κωνσταντίνος Γεωργ. Ζαχαριουδάκης ή Ντουϊντόκωστας και εξέπνευσε στο Α14 χειρουργείου του Ελληνικού Στρατού, στις 20-12-1912.

Την σημαία του Τουρκικού στρατού που υπερασπίζετο τα οχυρά του Μπιζανίου, την επήρενε ο Βοριζανός Ζαχαρίας Γεωργ. Ζαχαριουδάκης ή Ντουϊντοζαχάρης και την παρέδωσε στον Συνταγματάρχη του το Συνανώτη.

Από τη σημαία έλειπε ένα μέρος από τη γωνία, που την είχε μάλλον χτυπήσει κάποιο βόλι του πυροβολικού μας, ενώ την είχαν παραλληλογραμμήσει, ράβοντας της ένα κομμάτι ύφασμα, από το φουστάνι της φατουμέ, όπως μου είχε πει ο ίδιος, ενώ ακόμα ζούσε.

Η συγκεκριμένη σημαία καθ’ όσον προσωπικά γνωρίζω, αφού έχω επισκεφθεί το χώρο, φαίνεται σε μεγάλο πίνακα κρατώντας την ο Συνταγματάρχης Συνανιώτης περιστοιχισμένος απ’ όλους τους εναπομείναντες Κρήτες εθελοντές και βρίσκεται στο Πολεμικό Μουσείο του Μπιζανίου.

Να σημειώσουμε ότι ο προαναφερόμενος Ζαχαρίας Γεωργ. Ζαχαριουδάκης ετραυματίστηκε τριπλά στις μάχες του Μπιζανίου, ενώ τον παρασημοφόρησαν και τον έκαναν ακόμα σημαιοφόρο στη Τουρκική Σημαία.

Όταν πλέον ο Στρατός μας έφθανε στη Πρεμετή και ενώ παρήλασε μπροστά σε πλήθος κόσμου, προχωρούσε η Ελληνική Σημαία μπροστά και ακολουθούσε η Τουρκική πίσω, με πλαγιασμένο τον ιστό, ενώ σημαιοφόρος ήταν ο προαναφερόμενος Βορζανός Ζαχαρίας Γεωργ. Ζαχαριουδάκης, που και πάλι αυτή τη μαρτυρία την είχα ακούσει από αυτόν.

Μετά τη πτώση του Μπιζανίου και την άλωση των Ιωαννίνων, το Κρητικό Σύνταγμα προήλασε μέχρι το Αργυρόκαστρο, τη Πρεμετή και Κορυτσά, όπου παρέμεινε μέχρις ότου εδόθηκε προς αυτό διαταγή για να μεταβεί στη Θράκη και να καταδιώξει τους Βούλγαρους, τους οποίους καταδίωξε, ενώ αυτοί ετράπησαν σε φυγή, αφήνοντας πολλά λάφυρα.

Σε αυτό το σημείο οφείλομε με ευλάβεια και ευγνωμοσύνη να θυμηθούμε, τη δράση του άλλου Κρητικού Τάγματος, που έδρασε κατά τον Ελληνοβουλγαρικό πόλεμο, υπό το γενναίο και ατρόμητο αείμνηστο Γεώργιο Κολοκοτρώνη, που στο Τάγμα αυτό συμμετήχε και ο Βοριζανός Εμμανουήλ Βεϊσάκης ή Μανουσομανώλης.

Επήσεις συμμετήχε και ο Βοριζανός Εμμανουήλ Παπαδάκης, που σκοτώθηκε στην Αιτωλοακαρνανία την 1-1-1913 σύμφωνα με τα έγγραφα της ιστορίας του Ελληνικού Στρατού.

Όπου και να υπήρχε δύσκολος επιχείρηση, την αρχή της εκτέλεσης της, ανετίθετο σ’ αυτό το Τάγμα.

Όλοι οι ήρωες ανώτεροι αξιωματικοί του, Κολοκοτρώνης, Παπαδόπουλος, Ζητουνιάτης έπεσαν περικυκλωμένοι, ένας μόνο απέμεινε και αυτός λαβωμένος, ο γενναίος Αλεξάνδρου.
Ευτυχώς για όλους εμάς τους νεώτερους, που ευρέθησαν κάποιοι την εποχή εκείνη και περιέσωσαν όλα αυτά και πολλά άλλα, όπως φωτογραφικό υλικό και ποιητικά κομμάτια στα ημερολόγιά τους, που σε κάποια από αυτά θα κάνουμε ιδιαίτερη μνεία στη συνέχεια, ενώ θα παραθέσουμε ανάλογο φωτογραφικό υλικό, καθ’ όσον αποτελούν μεγάλη παρακαταθήκη προς εμάς και από τα οποία μπορούμε να αντλήσουμε υλικό και να δούμε με υπερηφάνεια και αισιοδοξία το μέλλον μας.

Κάποιοι από αυτούς είναι, ο Χ. Πωλογιώργης, ο Θάνος Κωνσταντινίδης, ο Γ. Μ. Χατζημιχελάκης, ο Λαύρα, ο Σταύρος Ρήγας, ο Κ. Σταυρίης, ο Κ. Λ. Κωνσταντινίδης, ο Ιω. Αλεξάκης, Ζαχ. Παπαντωνίου, Ελ. μ. Νεγρεπόντη, Αριστείδης Κριάρης, Α. Προβελέγγιου και τόσοι άλλοι.

Ένας από αυτούς, ο Λαύρα, μας παραθέτει τα απομνημονεύματά του, από την Τιτανομαχία του Μπιζανίου, με τίτλο: ” ο Εξευτελισμός του θανάτου” και τον παραθέτω στη συνέχεια:

”Ο Εξευτελισμός του θανάτου”

” Όσον έβλεπε το μάτι, απάνω στο κατάλευκο σεντόνι φαινόντουσαν τα μαύρα σημάδια σκόρπια και σκοτεινοί όγκοι, χέρια με χέρια, σώμα με σώμα.

Αλλού ένας, ένας. Αλλού πολλοί μαζί αγκαλιασμένοι σε μια μάζα άμορφη και σε συμπλέγματα παράξενα και φρικτά και σε στάσεις που δίνει ο θάνατος περίεργες, με στόματα ανοικτά και δόντια σφιγμένα, που φαίνονταν σαν να γελούν ένα γέλιο σαρκασμού φρικιαστικό.

Άλλοι χωμένοι οι μισοί μεσ’ το χιόνι, με το πρόσωπο κατά γης. Άλλοι με τα πρόσωπα γυρισμένα απάνω στον ουρανό και τα χέρια σταυρωμένα.

Αυτοί είχαν το καιρό, πριν δώσουν την τελευταία τους πνοή, να στείλουν μια προσευχή, μια λέξη εκεί ψηλά.

Άλλοι δεν πρόφθασαν!! Ο θάνατος τους ηύρε σαν κεραυνός, κι’ απάνω στα γυαλένια απλανή μάτια έμεινε η έκφρασης της στιγμής ζωγραφισμένη, μια έκφραση που δεν ήταν από τον κόσμο τούτο, αλλά την έπαιρναν απ’ ότι αντίκριζαν για πρώτη φορά.

Ένας μικρός αμούστακος, ολόξανθο παιδί, ξαπλωμένος επάνω σ’ ένα πρινάρι, το έχει ποτίσει με το αίμα του.

Τα μάτια του, καρφωμένα απλανή κάπου μακρυά έχουν μέσα τους και καθρεφτίζουν πέλαγος γαλήνης.

Σε μια γωνία από το στόμα του τρέχει μια κόκκινη λεπτή γραμμή και έχει βάψει το χλωμό πρόσωπό του.

Το στόμα μένει μισάνοιχτο σε κάποια φωνή, σε κάποια λέξη, σε κάποιο όνομα που θα του ήλθε γρήγορα στο νου εκείνη τη στιγμή και το ‘ξεφώνησε για τελευταίο αποχαιρετισμό στη ζωή.

Αυτός πέθανε γλυκά! αν μπορεί να ειπεί κανείς αυτή τη λέξη. Ποιο πέρα μερικά κορμιά είναι αγνώριστα. Γι’ αυτούς ήτανε σκληρός ο θάνατος.

Πόδια πεταμένα, χέρια σκόρπια, χωρισμένα και με τις γροθιές σφιγμένες, που δείχνουν όλο το πόνο και τη φρίκη που αισθάνθηκε το δύστηνο σώμα, πεσμένο εκεί στο πλάγι….

Άλλοι σκαλίζουν και σπαράζουν με τα δάχτυλα κάτω την υγρά γη, σαν να θέλουν να την εκδικηθούν που θα τους δεχτεί πρόκαιρα.

Εκείνοι που τους ηύρε ξαφνικά το βόλι, εκείνοι που δεν αισθάνθηκαν πόνους κι απ’ τη μια ζωή πέρασαν απότομα στην άλλη, εχθροί και φίλοι, έχουν στο πρόσωπό του το ωχρό μια έκφραση που δείχνει ζωηρά τι σκέπτεται ο καθένας τη στιγμή που τον ηύρε το βόλι.

Ο ένας αγριεμένος, με τα φρύδια σουφρωμένα, με τα μάτια ολάνοιχτα. Ο άλλος έχει χυμένη στο πρόσωπο μια γλύκα ανέκφραστη. Ο τρίτος έπεσε με το χαμόγελο κρυσταλλωμένο στα χείλια. Ποιος ξέρει ποιες γλυκιές στιγμές της ζωής του θυμότανε… Άλλος εδρόσιζε τα χείλιά του και τις φλόγες της πληγής του με μια σταλαγματιά νερό απ’ το παγούρι του. Έπειτα εσταύρωσε τα χέρια κ’ εξεψύχισε. Οι περισσότεροι είχαν αυτή τη στάση!! Τα μάτια γυρισμένα απάνω στον ουρανό και καρφωμένα εκεί απλανή, σαν κάτι να τους τραβούσε εκεί ψηλά.

Από πάνω ο ουρανός γεμάτος μ’ άστρα φαινότανε σαν να κατεβαίνει να χαμηλώνει για να τους αγκαλιάσει όλους. Απέραντη σιγαλιά εβασίλευε απ’ άκρη σ’ άκρη. Πότε-πότε ακουγόταν βραχνό το γαύγισμα κάποιας αλεπούς, ή το ούρλιασμα κάποιου τσακαλιού που γύριζε εκεί ολόγυρα. Η σελήνη με το μελιχρό φως της εφώτιζε τα χλωμά πρόσωπα και τα έκανε ποιο λευκά απ’ το χιόνι. Σαν Φοίβη τους γλυκοφιλούσε από πάνω και σαν Εκάτη τους περίμενε βαθιά κάτω για να τους αγκαλιάσει και να τους κρατήσει για πάντα. Και είδα εκείνη τη βραδιά ν’ αντικρίζουν το ένα τ’ άλλο τα δυο μόνα πράγματα στο κόσμο σιγής και του μυστηρίου: Ένα ουρανό γεμάτο άστρα και άπειρα πρόσωπα νεκρών. Ύστερα από λίγο μερικές σκιές τριγύριζαν ανάμεσα στις άλλες, τις ακίνητες.

Άρχισαν να τραβούν σιγά-σιγά το ένα , να σηκώνουν τον άλλον, να μαζεύουν χέρια, να φορτώνουν πόδια, να ξεχωρίζουν συμπλέγματα και μάζες και όγκους όλων εκείνων που πλήρωσαν σήμερα βαρύ το φόρο τους στη Πατρίδα και στην ιδέα.

Έπειτα η σιγαλιά κόπηκε απ’ τον κρότο της αξίνας και του φτυαριού, που με ρυθμικά κτυπήματα άνοιγαν το μεγάλο και πλατύ λάκκο εκεί παράμερα στη λαγκαδιά.

Ύστερα και μανία και μίσος και ορμή σωριάστηκαν όλα μαζί εκεί μέσα. Και όμως εκεί πίσω που έλαμπαν η μικρές φωτιές και ελαμπύριζαν τα μικρά φαναράκια, μέσα στ’ αντίσκηνα, ήτανε άλλα στήθια, που μέσα τους έβραζε άλλη ορμή περίσσεια και άσβεστο μίσος. Κι’ άλλοι μικροί απλοϊκοί εγκέφαλοι, που μέσα τους τριγύριζε επίμονα η ιδέα:

”Πρέπει να πέσει το Μπιζάνι. Πρέπει να πέσει”

Και την άλλη μέρα το πρωϊ το μικρό σήμαντρο του μακρυνού χωριού ξανάρχιζεν πάλι, σαν να έλεγε κι αυτό: ” Πρέπει να πέσει, πρέπει να πέσει ” και πάλι η γλυκιά φωνή του σβηνόταν’ μέσα στη πρώτη βροντή του κανονιού.

Κι ενώ απ’ το ένα μέρος ακουγόταν’ το σκάψιμο της αξίνας, εκεί πίσω στ’ αντίσκηνα, οι άλλοι είχαν πάρει σιγά-σιγά ένα τραγουδάκι.

Ποτέ ο θάνατος δεν εξευτελίστηκε τόσο πολύ ”!!!

Κλείνοντας το παρών κεφάλαιο και πριν φθάσω στο φωτογραφικό και ποιητικό υλικό, που είναι παρμένο από το Κρητικόν Ηρώον 1912-1913, θεωρώ χρέος μου να αναφέρω αποσπασματικά, λίγα από τα λόγια που αργότερα είπε ο Λουκάς Ρούφου Κανακάρης Γενικός Διοικητή Κρήτης, απευθυνόμενος σε όλους αυτούς τους Κρήτες Εθελοντές:

” Σείς οι αποτελούντες το Κρητικόν Σύνταγμα υπό τον γενναίον Συνταγματάρχην Λάμπρον Συνανιώτην και τους ανδρείους αξιωματικούς σας επεσπάσατε δια της ηρωϊκής Σας δράσεως τον πανελλήνιον θαυμασμόν.

Η αιματοβαφής Κρήτη σάς υποδέχεται επανερχομένους εν θριάμβω οριστικώς και επισήμως προ ολίγου μόλις χρόνου συντελέσασα την μετά της Μητρός Πατρίδος ένωσίν της.

Το ευγενές χώμα επί του οποίου πατείτε ραίνεται με δάκρυα χαράς και ευγνωμοσύνης των συμπολιτών σας.

Η περί σάς ατμόσφαιρα αποπνέει το άρωμα των άνωθεν ευλογιών των μυριάδων εθνομαρτύρων της Νήσου.

Με ιεράν και ανέκφραστον συγκίνησιν προσφωνώ το ”ώς εύ παρέστητε ανδρείοι” εκ μέρους της απ’ άκρου εις άκρον δαφνοστεφούς Κρήτης.

(Συνεχίζεται……)

Σύνταξη κειμένου, φωτογραφικό υλικό: Φανούριος Ζαχαριουδάκης, Μέλος της ΠΑ.Δ.Ε. ΜΜΕ