Ολόκληρη η ομιλία της Ανθής Ι. Φανουράκη από τη Γαλιά Ηρακλείου Κρήτης, φοιτήτρια στο τμήμα ψυχολογίας Ρεθύμνου, την 16 – 08 – 2015, κατά την Επέτειο της μάχης στο Τραχήλι
Αγαπητοί χωριανοί και επισκέπτες,
Βρισκόμαστε σήμερα σε αυτόν εδώ τον ιερό τόπο που ονομάζεται Τραχήλι, σε αυτές τις βαριές πέτρες που είναι φορτωμένες με τις μνήμες των προγόνων.
Είναι χαρακτηριστικό πως η περιοχή του Τραχηλιού και των Βοριζίων ονομάστηκε από τους Γερμανούς ”Τρίγωνο του διαβόλου” και από τους Άγγλους ”Άντρο Αντίστασης”.
Σε τούτο τον ηρωικό τόπο σχηματίστηκε ο πρώτος πυρήνας όπως δείχνει η γνωστή φωτογραφία του αρχηγού με τους πέντε Βοριζανούς: τον Εμμανουήλ Βεϊσάκη, τον Γεώργιο Φαραγκουλιτάκη, το Γεώργιο Καργάκη, το Διονύσιο Φραγκιαδάκη και το Γεώργιο Μπαλάσκα, φωτογραφία που εκτίθεται στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών.
Αγαπητοί φίλοι, μέσα στα 4 χρόνια που διήρκησε η Κρητική Αντίσταση συνέβησαν τόσα γεγονότα που χωρίς υπερβολές θα χρειαστούν χιλιάδες σελίδες να καταγραφούν. Γι’ αυτό θα προσπαθήσω όσο είναι εφικτό να συνοψίσω κάποια σημαντικά γεγονότα.
Αρχικά, τελειώνοντας η Μάχη της Κρήτης στις 30 Μαΐου του 41 μια ομάδα Βοριζανών φίλων και μυρωδικών συντέκνων που πολέμησαν στην περιοχή του Σταυρωμένου Ηρακλείου ετοιμάζονται να επιστρέψουν στα Βορίζα.
Ο τότε πρόεδρος του χωριού Γεώργιος Καργάκης (Ψαρογιώργης) και ο πρώην πρόεδρος Διονύσιος Φραγκιαδάκης (Τσιλεκοδιονύσης) που πρωτοστάτησαν στη μάχη των αλεξιπτωτιστών μαζί με τους άλλους Βοριζανούς που ήταν εκεί, άρχισαν να συζητούν για τη συνέχιση της αντίστασης. Ήταν η στιγμή που άρχισε να δένει η ιδέα του σχηματισμού του πρώτου αντιστασιακού πυρήνα.
Η ιδέα αυτή δεν έμελλε να μείνει ιδέα και μόνο ιδέα. Άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά όταν επέστρεψαν στα Βορίζα και είδαν τους πεινασμένους και εξαθλιωμένους συμμάχους που όδευαν προς τις νότιες θάλασσες. Ένιωσαν υπεύθυνοι και ως πατριώτες τους βοήθησαν να βρουν το δρόμο της διαφυγής.
Η ίδια κατάσταση επικρατεί και στο Μαγαρικάρι, όπου ο Πετρακογιώργης μέσα στο πένθος του σκοτωμένου γιου του Μανώλη στη μάχη των Αλεξιπτωτιστών, νιώθει κι αυτός υπεύθυνος ως πατριώτης για την περίθαλψη και φυγάδευση των συμμάχων .
Την ίδια περίοδο υπάρχει στενή συνεργασία του Πετρακογιώργη με τον ήδη υπάρχοντα Βοριζανό πυρήνα, ο οποίος αποτελείται από τον Γεώργιο Καργάκη (Ψαρογιώργη) , το Διονύσιο Φραγκιαδάκη (Τσιλεκοδιονύση), τον Εμμανουήλ Βεϊσάκη (Μανουσομανόλη), το Γεώργιο Χαραλαμπάκη (Μπαλασκογιώργη) και το Γεώργιο Φαραγκουλιτάκη (Σκουτελογιώργη).
Κατά τη διάρκεια της συνεργασίας τους για τη φυγάδευση των συμμάχων, εμπνεόμενοι από τα πατριωτικά τους αισθήματα ασχολούνται με το σχηματισμό οργανωμένης αντιστασιακής ομάδας. Και δεν ήταν εύκολο όταν όλα τα σκίαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά όταν κανείς δεν μιλούσε. Άνθρωποι οικογενειάρχες, όμως, με 6, 7 παιδιά αψηφώντας τον κίνδυνο που διέτρεχαν οι ίδιο και οικογένειές τους μπήκαν μπροστά.
Η καθοριστική συνάντηση για το σχηματισμό της ομάδας θα γίνει στο μιτάτο του Μανουσόκωστα στις Κουτσουνάρες.
Ο Πετρακογιώργης εμπιστεύεται τους πέντε Βοριζανούς αντάρτες κι εκείνοι του εμπιστεύονται τη αρχηγία .
Έδωσαν τα χέρια στο βουνό. Ύστερα ακολούθησε ο ιερός εθνικός όρκος στο Βαλσαμόνερο και η ομάδα θα μεγάλωνε μέρα με τη μέρα.
Ακολούθησαν αποστολές με τα υποβρύχια, σαμποτάζ και μάχες όπως η μάχη στου Παπά το Πέραμα, στο Κουρπητό, στο Πόρο του Σταυρού, στη Μαδαρή, στο Ξερόκαμπο και η ιστορική μάχη του Τραχηλιού.
Αξημέρωτα τις 13 Αυγούστου η ομάδα κατόπιν συνεννοήσεως με ένα Αγιορείτη Καλόγερο της Μονής Βροντησίου θα κοινωνήσει στο Σκούρακα του Πευκιά , θέση μεταξύ του λημεριού και του Μοναστηριού. Έπειτα οι αντάρτες επέστρεψαν στο λημέρι. Το Σάββατο 14 Αυγούστου ετοιμάζονταν να κάνουν Λαμπρή, τη Μαύρη Λαμπρή , όπως εξελίχθηκε.
Ξημερώματα της Παναγίας, ο βλεπάτορας φρουρός Ψαρόκωστας αντιλήφθηκε ότι οι Γερμανοί είχαν κυκλώσει το χωριό. Η ομάδα αποφασίζει να τραβήξει δυτικά. Όμως, οι φρουροί της ημέρας, ο Χατζομανώλης και ο Μπίλιος έρχονται λαχανιασμένοι να αναγγείλουν ότι από τις Καμαριανές κορυφές ανεβαίνουν γερμανικά τάγματα. Οι αντάρτες κατάλαβαν ότι ήταν κυκλωμένοι. Το γεγονός αυτό το επιβεβαίωσαν οι τρεις τροχιοδεικτικές φωτοβολίδες που έπεσαν γύρω από το λημέρι.
Στο σημείο αυτό υπήρξε ένας διάλογος μεταξύ των Βοριζανών και του αρχηγού. Ο Πετρακογιώργης δέχτηκε τη γνώμη τους να τραβήξουν προς το Ρούβα, ουδέτερο έδαφος για να αποφευχθούν τυχόν αντίποινα στο χωριό. Έτσι πήραν το δρόμο προς το Ρούβα, αλλά ο ληστής θάνατος, όπως λέει και ο Λόρκα τους περίμενε στο Τραχήλι.
Μόλις πάτησαν στο Πόρο του Τραχηλιού σέρνουν οι πρώτοι τη φωνή ”Ομπρός σας είναι οι Γερμανοί!”.
Ακολούθησε μια ηρωική και ταυτόχρονα παράδοξη μάχη με την έννοια ότι ενώ οι Γερμανοί είχαν πιάσει το πέρασμα με 450 μάουζερ, και άλλα βαριά όπλα και το πιθανότερο ήταν και οι 22 αντάρτες να σκοτωθούν μέσα στο κλοιό, συνέβη το αντίθετο. Οι αντάρτες δεν υποχώρησαν και είχαν μικρότερες απώλειες από τον κατακτητή.
Ναι μεν οι Γερμανοί σοκαρίστηκαν, όπως μαρτυρεί ο ίδιος ο γιατρός του τάγματος ,ο οποίος βαριά τραυματισμένος επέζησε και αφηγήθηκε την ιστορία στο Γιάννη Αλεβιζάκη ,κάτοικο Μοιρών.Από την άλλη όμως είχαν την υπεροχή όσον αφορά τον εξοπλισμό, το ανθρώπινο δυναμικό ,καθώς και τη θέση τους στον κλοιό.
Τη στιγμή ,λοιπόν, που οι αντάρτες πάτησαν το ίσιωμα του Τραχηλιού υπήρξε ένα ξάφνιασμα και από τις δύο πλευρές.
Πάνω σε ένα βράχο, όρθιος ο Γερμανός Λοχαγός δίνει εντολές .Ο Πετρακογιώργης στο ημερολόγιό του τον χαρακτηρίζει ζωηρό, λόγω των κινήσεών του.
Στο σημείο αυτό συνέβη ένα αναπάντεχο γεγονός, που καθόρισε εν πολλοίς την πορεία της μάχης. Ένα μέλος του πρώτου πυρήνα της ομάδας, γονατίζει πίσω από ένα βράχο, σκοπεύει τον Γερμανό και τον σκοτώνει. Ακολουθεί η φωνή του αρχηγού ”Πάνω τους παλικάρια μου!”. Έτσι κυκλωμένοι έδωσαν μια μάχη που δεν είναι συνηθισμένη στα πολεμικά χρονικά!
Η μάχη κράτησε από τις 9 το πρωί μέχρι τις απογευματινές ώρες, γύρω στις 5. Ήταν κυριολεκτικά ένα μακελειό ,μέσα στη κάψα, τη δίψα, το θρήνο και το θάνατο, που χρειάζονταν ατσάλινα νεύρα για να αντέξει κανείς!
Ο απολογισμός της μάχης ήταν εκ μέρους των ανταρτών 7 νεκροί και άλλοι τόσοι τραυματίες. Από τη γερμανική πλευρά υπήρχαν 33 νεκροί, όπως αναφέρει ο Πετρακογιώργης στο ημερολόγιό του και 70 τραυματίες. Ο τελευταίος τραυματίας, που τον περισυνέλλεξαν σχεδόν νύχτα, ήταν ο νεαρός γιατρός του Γερμανικού τάγματος, που τον φώναζαν Ζάχρ. Ο ίδιος επέζησε και υπηρέτησε 4 χρόνια στην Κρήτη. Η μαρτυρία του γερμανού γιατρού αποτελεί μια πολύτιμη πηγή και είναι καταγεγραμμένη στο υπό έκδοση βιβλίο του Κωνσταντίνου Καργάκη. Θα αναφερθώ σε δυο-τρεις χαρακτηριστικές φράσεις του Γερμανού γιατρού: ”Δυστυχώς είχαμε απώλειες” ,”Ο γερμανικός στρατός απογοητεύτηκε ,έπαθε ένα τρακ”, Όταν είδαμε τους αντάρτες , αυτές τις γιγάντιες μορφές να βγαίνουν από τις χαράδρες νομίζαμε ότι φανερώθηκαν μπροστά μας οι 12 θεοί του Ολύμπου”, ”Οι αντάρτες είχαν την πρωτοβουλία”.
Όση ώρα διαρκούσε η μάχη στο Τραχήλι, κάτω στα Βορίζα δινόταν μια άλλη εξίσου σκληρή μάχη. Οι Γερμανοί μάζεψαν τους χωριανούς πίσω από την εκκλησία, στο παλιό σχολειό και με τη βοήθεια των δύο γκεσταμπιτών, του Μαγιάση και ενός κοντοχωριανού με τη μαύρη κουκούλα συνέλαβαν και έδεσαν ομήρους συγγενείς των ανταρτών.
Εμπνευστές και εκτελεστές της όλης αυτής γερμανικής επιχείρησης ήταν ο υποστράτηγος Μίλερ και ο αρχηγός της γερμανικής αντικατασκοπίας Χάρτμαν, των οποίων το μένος δεν σταμάτησε εδώ.
Έντεκα μέρες μετά ,στις 26 Αυγούστου, ημέρα Πέμπτη οι Γερμανοί ξανακύκλωσαν το χωριό. Τώρα εκτός από τα όπλα κρατούν και εκρηκτικές ύλες.
Μάζεψαν πάλι τους χωριανούς στην εκκλησία. Το σκηνικό των ίδιων δωσίλογων επαναλαμβάνεται. Εκτελούνται οι Βασίλειος Ζαχαριουδάκης, ο Ευστάθιος Καμπουράκης (Χαλκιαδοστάθης), ο Γεώργιος Καργάκης (Καργογιώργης) και αργότερα η Ελένη Ανδρουλάκη και ο Χρόνης Μακρυδάκης (Ζαφεροχρόνης). Έδωσαν μισή ώρα διορία για να μαζέψουν ότι προλάβουν. Έπειτα πεζοπόρα γερμανικά τμήματα έβαλαν φωτιά στο χωριό και ύστερα εφτά αεροπλάνα έριξαν 21 βόμβες, τορπίλες, όπως, λέει ο Νίκος Καζαντζάκης. Το χωριό ισοπεδώθηκε, υπέστη κυριολεκτικά ένα ολοκαύτωμα.
Οι χωριανοί πήραν το δρόμο της προσφυγιάς.Μετά τον πόλεμο έγινε προσπάθεια να χτιστεί νέο χωριό ,τα νέα Βορίζα κάτω από το Βροντήσι,όμως κάποιο χέρι σταμάτησε αυτή την προσπάθεια και οι Βοριζανοί ξανάχτισαν το καμένο χωριό τους μέσα από τις στάχτες του.
Οι υπαίτιοι της καταστροφής ο Μίλερ, ο Χάρτμαν και ο στρατηγός του φρουρίου Κρήτης Μπρόγιερ δικάστηκαν μετά τον πόλεμο. Ο Μίλερ και ο Μπρόγιερ εκτελέστηκαν στην Αθήνα στις 20 Μαΐου 1947. Στη συνέχεια το χωριό Βορίζα με προεδρικό διάταγμα υπ’ αριθμό 97/16-3-2000 χαρακτηρίστηκε μαρτυρικό χωριό. Σήμερα το χωριό των Βοριζίων είναι περασμένο στη Βίβλο των 90 μαρτυρικών χωριών της Ελλάδας, ένα βιβλίο που προλογίζει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και το Διοικητικό Συμβούλιο του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της Ελλάδος.
Καταληκτικά, θα ήθελα εκ μέρους μου να τονίσω ότι όλοι μας και ιδιαίτερα οι κάτοικοι των Βοριζίων έχουμε την ηθική υποχρέωση με τις πράξεις μας να επιδεικνύουμε σεβασμό στη μνήμη των ανθρώπων εκείνων που με γενναιότητα θυσιάστηκαν για τους συγχωριανούς τους και να φροντίζουμε να διατηρούμε αλώβητη την τεράστια αξία αυτού του ηρωικού χωριού.
Σε αυτό το σημείο παραθέτουμε αναλυτικό κατάλογο των παλικαριών που έλαβαν μέρος στη μάχη Βάζοντας πρώτα τους 7 νεκρούς από σεβασμό στη μνήμη τους :
* Διονύσιος Φραγκιαδάκης (Τσιλεκοδιονύσης),από τα Βορίζα
Επιθυμία της κόρης του Τσιλεκοδιονύση Μαρίας είναι να παραθέσουμε την παρακάτω μαντινάδα:
Πουλιά μη κελαηδήσετε, στου Τραχηλιού τη κρίση,
εδώ το νε σκοτώσανε, το Τσιλεκοδιονύση
* Χαράλαμπος Κατσούγκρης, από τη Λοχριά
* Νικόλαος Σαρτζετάκης, από την Κρύα Βρύση Αγίου Βασιλείου
* Παναγιώτης Μανωλεσάκης, από το Καβούσι Ρεθύμνου
* Αλέξης Ανυφαντάκης από τον Πλάτανο Αμαρίου
* Πολύδωρος Λιανουδάκης, από τα Σκούρβουλα
* Γεώργιος Κρυοβρυσανάκης, από τη Λοχριά
Και οι επιζήσαντες τραυματίες:
* Γεώργιος Πετρακογιώργης, αρχηγός, από το Μαγαρικάρι
* Γεώργιος Καργάκης (Ψαρογιώργης), από τα Βορίζα
* Κωνσταντίνος Αποστολάκης, από τη Μιαμού
* Εμμανουήλ Βεϊσάκης (Μανουσομανώλης), από τα Βορίζα
* Γεώργιος Χατζάκης (Χατζογιώργης), από τις Καμάρες
* Εμμανουήλ Χατζάκης (Χατζομανώλης),από τις Καμάρες και τη Μιαμού
* Γεώργιος Χαραλαμπάκης (Μπαλάσκας), από τα Βορίζα
* Εμμανουήλ Τσιγκριτζής (Σκουρομανώλης), από το Ζαρό
* Γεώργιος Τζίτζικας (Μπαχρής),α πό το Άνω Μέρος
* Γεώργιος Καζάκης (Μπίλιος),από τα Πιτσίδια
* Εμμανουήλ Πετρακάκης (Πετρακομανώλης),από το Νεύς Αμάρι
* Κυριάκος Κατσαντώνης (Μπελιβάνης),από τους Γουργούθους
* Γεώργιος Αναγνωστάκης (Κυριανίτης), από τη Κυριάνα Ρεθύμνης
* Γεώργιος Φραγκιαδάκης (Τσιλέκος), από τα Βορίζα
* Αντώνιος Χουστουλάκης, από τους Κισσούς
*Κωνσταντίνος Καργάκης (Ψαρόκωστας), από τα Βορίζα
Να κλείσουμε με μία μαντινάδα:
Εδώ σε τούτη την πλαγιά που λέγεται Τραχήλι
θα’ρχονται να σα σε τιμούν της Λευτεριάς οι φίλοι!
Αιωνία σας η μνήμη! Αθάνατοι!
Καταγραφή, διατύπωση, φωτογραφικό υλικό: ΦΑΝΟΥΡΙΟΣ ΖΑΧΑΡΙΟΥΔΑΚΗΣ
Ακολουθήστε το Cretanmagazine στο Google News και στο Facebook
