Connect with us

Γεια, τι ψάχνεις;

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

Κρητικά γιατροσόφια (Μέρος Β’)

Γραμμένα πριν ένα και πλέον αιώνα στις φυλακές του Ιντζεδίν της Κρήτης και αντιγραμμένα από το τετράδιο του Κωνσταντίνου Ζωγραφάκη, που βρέθηκε ”φιλοξενούμενος” σ’ αυτές τις φυλακές το έτος 1904 δια να εκτίσει ”πενταετήν φυλάκισιν”


Τα γιατροσόφια αυτά, ίσως κάποιοι να τα χαρακτηρίσουν ως απλοϊκά και αφελή, αλλά όμως δε διαφέρουν και πολύ από τις σημερινές ιατρικές οδηγίες .

Τα παραθέτουμε, ως συμβολή στη γνώση της δημώδους ιατρικής της εποχής εκείνης, σε συνδυασμό με τις επεξηγήσεις των αγνώστων λέξεων.

Τα γιατροσόφια αυτά, τα αντέγραψε πιστά ο Γ. Ι. Ζωγραφάκης και περιλαμβάνονται στο βιβλίο του ”Κρητικά

Τραγούδια, στον έρωτα, στη ζωή, στη Λευτεριά”.)

13) Δια τσι μ α λ α θ ρ ά κ ο υ ς* να βρεις 3 (λουμπίνια*) άγρια, τρεις καρπούς αζογύρου και τρία καρποκούκουδα των απουράνων και να βρεις και άγγρουστο να τον βάλεις εις ένα τσικάλι, να βάλεις και 1 οκά νερό να το βράσεις και να ‘πομείνει 3000 δράμνια το νερό, κάθε (πρωϊ), να γίνεις καλά (υπάρχουν πολλά κενά, ειδικά στο τέλος).
> Επεξηγήσεις: Μαλαθράκοι: Οι δοθιήνες – λουμπίνια (αν είναι καλά γραμμένο), δηλ. λούπινα, λούπινοι (το φυτό θέρμος ο λευκός) – Αζόγυρος (ή αζόγυρος): Φυλλοβόλος θάμνος,, με μικρά φύλλα και παράξενη μυρωδιά – Καρποκούκουδα των απουράνω: Κουκούτσια από τους καρπούς των απουράνων (αγκαθωτό φυτό) – Άγγρουστος -και άγρουστος: Το αγρωστώδες φυτό πανικόν το έρπον (αλλού: αγριάδα) – 300 δράμνια: Υποδιαίρεση της οκάς.

14) Για την κ α ϊ μ α θ ι α* να βρεις άσβηστο ασβέστη και να τονε βάλεις εις ένα λεκανίδι να τονε σβήσεις και όντε ν’ αποσβήσει να του βάλεις ολίγο λάδι να τον ταράξεις και έπειτα να μαζώξεις το λάδι και με τον αφρό να αλείψεις την καϊμαθιάν, εις 5 μέρες γίνεσαι καλά. Άμα και καείς με τη φωθιά να υπάγεις να βρεις του αγολλώσσου την ρίζαν,να την κοπανίσεις καλά και να τη σφίξεις εις ένα φλιτζάνι και με αυτό να ‘λείφεις την πληγή, θα γίνεις καλά.
> Επεξηγήσεις: Καϊμαθιά: Το κάψιμο – Λεκανίδι: Μικρή, πήλινη λεκάνη – Να τονε σβήσεις: Ο άσβηστος ασβέστης ”σβήνει” στο νερό, γίνεται ”υδροξείδιο του ασβεστίου” – Αγόγλωσσος, επεξήγηση στο θέμα αριθ. 6 – Να τη σφίξεις…..δηλ. να την πιέσεις να βγάλει το νερό).

15) Για το β ή χ α γιατρική. Ανέ σε κρατεί βήχας πολλές ημέρες, να βρεις της κερασάς την κόλα, να τη λιώσεις με το νερό και πίνε κάθε πρωϊ ολίγο και γαίνεις.
> Επεξήγηση: γιαίνεις: υγιαίνεις, γίνεσαι καλά).

16) Π ο ν ο κ έ φ α λ ο από θ έ ρ μ η. Βάλε ξερά ρ ό δ α εις το κρασί πρωτύτερα δυο ημέρες και άμα ‘παλύνει καλά και με το νερό αυτό βρέξε ένα πανί και θέτε το απάνω εις το μέτωπο δύο ή τρεις φορές και παύει ο πόνος.
> Επεξηγήσεις: Πονοκέφαλος από θέρμη, δηλ. πονοκέφαλος από πυρετό-κυρίως από ελονοσία – Ρόδα: Τριαντάφυλλα – Άμα ‘παλύνει: Όταν μαλακώσει, όταν απαλύνει.

17) (Άμεσος;) π ό ν ο ς της κ α ρ δ ι ά ς, να πάεις να βρεις μια ασφεντυλιά, να την ξεπατώσεις και να βρεις από αυτή 1 ή 2 (ρίζες;) (άσπρα;) σαν τη μπαστανάγλα, να τα φας να σε αφήσει ο πόνος.
> Επεξηγήσεις: Ασφεντυλιά: Σφόνδυλος, ασφόδελος – Μπαστανάγλα (παστανάγλα):Το καρότο.

18) Για το μ α γ ι α σ ί λ ι να σου κοπεί, έβρε της καρυδιάς (τη ρίζα:τον ανθό;) ίσαμε ένα κόσκινο, να βρεις μια πλάκα παστρική, να τα καβουρντίσεις, να τα τρίψεις, ύστερα να τα κοσκινίσεις με την ψιλή κνισάρα και να βρεις ύστερα 2 οκάδες μέλι, να βάλεις και τη σκόνη, να την ταράξεις, να τρως μια κουταλιά κάθε πρωϊ, να κάμει έως 5 χρόνους να σε πειράξει.
> Επεξηγήσεις: Μαγιασίλι: Έκζεμα, εξάνθημα, (ψωρίαση;) – Παστρική: καθαρή – Κνισάρα: Κρησάρα, πολύ λεπτό κόσκινο – Να την ταράξεις: Να την κουνίσσεις δυνατά να ανακατευτεί).

19) Εάν έχεις τ σ ε ρ ό ν ι α εις το σώμα ή οπουδήποτε και αν είναι, να βρεις (ακάμωτο;) απύρι να βάλεις και λάδι να λιώσει, να το αλείφεις το τσερόνι 2 φορές την ημέρα, να τα αλείφεις να γενείς καλά.
> Επεξηγήσεις: Τσερόνια: Σπυριά, συνήθως στα χέρια – Ακάμωτο; απύρι: Απύρι είναι το θειάφι. Ακάμωτο, σημαίνει άγουρο, ανώριμο. Όμως, άγουρο θειάφι – αν η λέξη είναι σωστά γραμμένη – τι να εννοεί;.

20) Γιατρική γ ι α ν α γ ε ν ν ή σ ε ι η γυνή του ανθρώπου παιδίον όταν δε γεννά, να βρεις ένα χόρτο ονομαζόμενο αράπης ή τούρκος (τη βάνα;) και να την ξεράνεις εις τον ήλιο είτε εις το φούρνο και έπειτα να την κοπανήσεις καλά και να την κοσκινίσεις με ψιλή κνισάρα και να βρεις μέλι να ταράξεις μαζί με ολίγο αλεύρικαι να το (δείρεις;) καλά-καλά κι έπειτα να τρώει κάθε πρωί μια κουταλιά και με αυτό θα γεννήσει παιδίο-τη ρίζα (βάνα;-βάνε;) μόνο, όχι την τρούλα.
> Επεξηγήσεις: Για να γεννήσει, όταν δε γεννάει, εννοεί όταν δεν πιάνει παιδί, όταν δε συλλαμβάνει – Αράπης ή τούρκος: χόρτο…. – Να ταράξεις: να ανακατέψεις τα υλικά, κουνώντας τα όλα μαζί. Το να το δείρεις, που λέει παρακάτω, μάλλον εννοεί να το χτυπήσεις πολύ δυνατά – Τρούλα: η κορυφή.

21) Γιατρική του λ α ι μ ο ύ. Όταν πονεί ο λαιμός σου, να βρεις ένα ξινολέμονο, να το σφίξεις καλά σε μια κούπα κι έπειτα να βρεις ολίγο μπαμπάκι να αλείφεις το λαιμό σου και με αυτό θα γίνεις καλά.
> Επεξηγήσεις: Να το σφίξεις, δηλ. να το στίψεις.

22) Για τους ο δ ό ν τ α ς γιατρική, να μαζώξεις του αδίσκιαμου τον καρπό, όταν είναι μεστωμένος και, όταν πονούνε τα δόντια σου να βάνεις από αυτό τον καρπό στη φωθιά, μετά ανοίγεις το στόμα σου να μπει ο καπνός μέσα και με αυτό θα γίνεις καλά.
> Επεξηγήσεις: Αδίσκιαμος: Το φυτό δισκύαμος, της οικογένειας σολανίδες. Συναντάται σε όλη την Ελλάδα, άγριο και καλλιεργούμενο. Έχει ιδιότητες τοξικές, ναρκωτικές, αντισπασασμωδικές και άλλες, ωφέλιμες στη φαρμακευτική.

23) Άμα έχει κανείς σ π ι λ ή ν α να σκάψει εις τη ρίζα καρυάς (καρυδιάς) και να βρει τη ρίζα καρυάς και να κόψει ουδεμία (ουδεμία; -εννοεί ”όσο μία;”) παλάμη εις το πλάτος και στο μάκρος και βάλε τα εις το ξίδι 12 ώρες, έπειτα την τύλιξε με ένα πανί, δέσε την επάνω εις την σπιλήνα και έχε την επάνω έως να δύνεσαι διότι τρώει και κάνει απάνω (λαβή;), αλλά να το βάλεις δύο έως τρεις φορές και θέλεις θαυμάσει.
> Επεξηγήσεις: Σπιλήνα, εννοεί τη σπλήνα – έως να δύνασαι: Ώσπου να αντέχεις – τρώει: Φέρνει φαγούρα ή και κάνει πληγή.

24) Δια τα α π ο σ τ έ μ α τ α να βρεις τα φύλλα του αδίσκιαμου, να τα κοπανίσεις και να τα μαλάξεις (με χονόν;) ξινήν και να το δέσεις εις το απόστεμα ή μαλερίδες κοπάνισε, βάλε τσι απάνω, ή λιναρόσπορο και μάλαξέ τα με (χοίρο ξύγκι;) και βάλε το απάνω.
> Επεξηγήσεις: Αποστέματα: Τα αποστήματα, που είναι πυώδη πρηξίματα, σπυριά με πύον – Αδίσκιαμος: Δες στο θέμα 22 – Να τα κοπανήσεις, δηλ. να τα χτυπήσεις με κάποιο σφυρί ή κάτι ανάλογο – Με χονόν; – τι εννοεί; – Μαλερίδες; (αν είναι σωστά γραμμένει η λέξη) -τι είναι;;

( Τα γιατροσόφια θα συνεχιστούν σε επόμενο άρθρο!!! )

Επιμέλεια κειμένου: ΦΑΝΟΥΡΙΟΣ ΖΑΧΑΡΙΟΥΔΑΚΗΣ

Ακολουθήστε το Cretanmagazine στο Google News και στο Facebook

Click to comment

Leave a Reply

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Δείτε και αυτά

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

Γραμμένα πριν ένα και πλέον αιώνα στις φυλακές του Ιντζεδίν της Κρήτης και αντιγραμμένα από το τετράδιο του Κωνσταντίνου Ζωγραφάκη, που βρέθηκε ”φιλοξενούμενος” σ’...

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

Γραμμένα πριν ένα και πλέον αιώνα στις φυλακές του Ιντζεδίν της Κρήτης και αντιγραμμένα από το τετράδιο του Κωνσταντίνου Ζωγραφάκη, που βρέθηκε ”φιλοξενούμενος” σ’...

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

Τα γιατροσόφια του παρελθόντος στην Κρήτη πραγματικά έχουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον Στην συντριπτική τους πλειοψηφία πλέον δεν εφαρμόζονται ωστόσο σε προηγούμενες δεκαετίες σε αυτά...

ΥΓΕΙΑ

Ο χειμώνας μπήκε για τα καλά, με τις ιώσεις να κυκλοφορούν ανάμεσά μας, και τον πονόλαιμο να εμφανίζεται συχνά Για να τον προλάβετε δείτε...

Themata

Γραμμένα πριν ένα και πλέον αιώνα στις φυλακές του Ιντζεδίν της Κρήτης και αντιγραμμένα από το τετράδιο του Κωνσταντίνου Ζωγραφάκη, που βρέθηκε ”φιλοξενούμενος” σ’...