Ο Εθνικός ύμνος της Κρήτης: «Από φλόγες η Κρήτη ζωσμένη»

Για να θυμηθούμε λίγο την ιστορία, η Κρητική Πολιτεία υπήρξε από το 1898 έως το 1913, και η Κρήτη σαν αυτόνομο κράτος, είχε ανεξαρτησία από την υπόλοιπη Ελλάδα

Όχι μόνο είχε αυτονομία, αλλά είχε και δική της σημαία, δικό της σύνταγμα, δικό της νόμισμα και δικό της κυβερνητικό εθνόσημο.

Για να εξηγήσουμε καλύτερα τι ήταν η Κρητική Πολιτεία, λέμε ότι τότε η Κρήτη ήταν ένα αυτόνομο κράτος, που δημιουργήθηκε μετά την Κρητική Επανάσταση του 1896 με την Συνθήκη του Βερολίνου,όταν κατάφερε να αποκοπεί από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, υπό την προστασία βέβαια των Μεγάλων Δυνάμεων της Αγγλίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Ρωσίας κλπ. Με την Ελλάδα ενώθηκε επισήμως τον Μάιο του 1913, σύμφωνα με τη Συνθήκη του Λονδίνου, οπότε και έπαψε πλέον να υφίσταται ως ανεξάρτητο κράτος.

Η εμψύχωση του λαού της Κρήτης αρχίζει από το σχολείο!

Την εποχή που και εμείς ήμαστε μαθητές στο δημοτικό σχολείο την δεκαετία του ’60, οι δάσκαλοί μας δεν είχαν αντίρρηση να μας μαθαίνουν οποιουδήποτε είδους πατριωτικά τραγούδια και εμβατήρια υπήρχαν τότε, εκτός από αυτά με πολιτικό περιεχόμενο. Στην ώρα της ωδικής, οι μαθητές από την Τρίτη τάξη και πάνω τραγουδούσαν τα τραγούδια αυτά, καθώς επίσης και στις εκδρομές. Δηλαδή μας έβαζαν να τραγουδάμε το «Έχω μιαν αδερφή, κουκλίτσα αληθινή, την λένε Βόρειο Ήπειρο, την αγαπώ πολύ…» Το ίδιο και το «Μακεδονία ξακουστή του Αλεξάνδρου η χώρα…», το τραγούδι της Αγιάς Σοφιάς, τραγούδια που έλεγαν «Τι ζητούν οι Βούλγαροι στη Μακεδονία, τι ζητούν οι Βούλγαροι στα Ελληνικά χωριά» κλπ.

Βέβαια με τα χρόνια άλλαξαν τα παιδαγωγικά συστήματα, αλλά παράλληλα υπήρξαν και διακρατικές συμφωνίες, που απαγορεύτηκαν πλέον τα τραγούδια των διαφόρων κρατών, όσα τουλάχιστον φαίνονταν να έθιγαν ξένα συμφέροντα.

Όμως δεν ήταν μονάχα αυτά τα τραγούδια που αναφέραμε, που εμψύχωναν το λαό της Κρήτης. Υπήρχαν και πολλά άλλα τραγούδια όπως «Το τραγούδι του Ξωπατέρα» «Το τραγούδι του Λόγιου», που μάλιστα το έχει τραγουδήσει και ο Γαργανουράκης. Επίσης «το τραγούδι του Διάκου» και άλλων ηρώων, που με τα λόγια των τραγουδιών αυτών, πάλι εμψύχωναν τον Κρητικό λαό! Για παράδειγμα το τραγούδι του «Ξωπατέρα» σε μια στροφή του λέει:
«Δεν είναι τούτη αντρειά, μονό ‘ναι πουστουλούκι,
να πολεμούνε έναν παπά εφτά χιλιάδες Τούρκοι»!

Υπήρχαν επίσης πολλά ριζίτικα όπως «Ο Διγενής» Ο «Σαραντάπηχος» κλπ, που τους έδιναν μορφές σαν να ήταν θεόρατοι γίγαντες με υπερφυσικές δυνάμεις, αφού τους θεωρούσαν ακρίτες φύλακες, και ακοίμητους φρουρούς της Κρήτης. Στο άκουσμα και των τραγουδιών τους, ο λαός αποχτούσε ψυχική δύναμη.

Ακόμα υπήρχαν και πολλοί κρητικοί σκοποί της λύρας, που λειτούργησαν και εκείνοι κατά κάποιο τρόπο σαν «Κρητικοί ύμνοι»! Ξεκινούσαν με αργό ριζίτικο όπως το «Τρώτε και πινετ’ άρχοντες και εγώ θα σας διηγούμαι…», και μετά συνεχίζουν με γρήγορο πεντοζάλη «Μαδάρες μου χανιώτικες κορφή του Ψηλορείτη και Λασιθιώτικα βουνά γεια σου παντέρμη Κρήτη»! Οπότε και πάλι η αδρεναλίνη του Κρητικού να ανεβαίνει στα ύψη!

Αν και στην εποχή μας, η Κρήτη δεν ήταν πλέον ανεξάρτητο κράτος, δεν δίσταζαν όμως να μας μαθαίνουν οι δάσκαλοί μας τον εθνικό ύμνο της Κρητικής Πολιτείας, αυτόν που έλεγε: «Από φλόγες η Κρήτη ζωσμένη, τα βαριά της τα σίδερα σπά..»,που ήταν στην ουσία ήταν ένα πατριωτικό κρητικό εμβατήριο και όχι ο πραγματικός Εθνικός Ύμνος της Κρητικής Πολιτείας!

Αυτόν όμως σε εμάς δίδασκαν σαν εθνικό ύμνο οι δάσκαλοι της εποχής, και αυτό διότι δεν υπήρχαν ακόμα τα απαραίτητα βιβλία και πολλά μέσα ενημέρωσης, και ο κάθε δάσκαλος στην πραγματικότητα δίδασκε ότι ιστορία κουβάλαγε ο ίδιος στην μνήμη του, ανάλογα τις γνώσεις του, και τι σχετικό είχε ακούσει ο ίδιος. Σήμερα πολλοί είναι αυτοί που έχουν ακόμα αυτή την εντύπωση, αγνοώντας πως ο πραγματικός Εθνικός Ύμνος που ακουγόταν σε κάθε επίσημη περίσταση ήταν άλλος, που ήταν ένα ποίημα του Ιωάννη Πολέμη και μουσική του Διονυσίου Λαυράγκα, και είχε τους παρακάτω στίχους:

Ο πραγματικός Εθνικός Ύμνος της Κρητικής Πολιτείας

«Μες το αίμα βουτημένη με πληγαίς νωπαίς ακόμα
Απ’ της Κρήτης το άγιο χώμα επετάχθη η ‘Λευθεριά
Κι αγκαλιάζοντας τη Δόξα τη δαφνοστεφανωμένη
παίρνει δρόμους κι’ανασταίνει πολιτείαις καί χωριά.
Χαιρετούν τον ερχομό της βροντερόφωνα τουφέκια
κι αστραπαίς κι αστροπελέκια χύνουν λάμψι περισσή».
Και φωνή παλληκαρίσια απ’ την Ίδη κατεβαίνει
Χαίρε Κρήτη ανδρειωμένη χαίρ’ελεύθερο νησί» .

Χωρίς όμως ο ύμνος αυτός του Ιωάννη Πολέμη να συγκινεί καθόλου τους Κρήτες , αν και περιγράφει συνοπτικά τους αγώνες της Κρήτης για ελευθερία και την πολυπόθητη Ένωση με την μητέρα Ελλάδα, οπότε αργότερα ο συγκεκριμένος ύμνος, έμεινε στα… αζήτητα!

Ο Κρητικός Ύμνος – Εμβατήριο

1- Με μεγάλο θεόρατο δόρυ όλη νιάτα πετά και ζωή
Και σε τόση φωτιά και βοή, τρέμουν δάση και όρη.

2- Από φλόγες η Κρήτη ζωσμένη, τα βαριά της τα σίδερα σπα.
Και σαν πρώτα χτυπιέται, χτυπά, και γοργή κατεβαίνει.

3- Xτύπα, χτύπα της θάλασσας Σούλι! Χτύπα κόρη γλυκιά του γιαλού!
Εδώ οι άνδρες παλαίουν αλλού, ζουν ως γυναίκες ή δούλοι.

4- Από εδώ Σεληνιώτες Λακκιώτες, από εκεί στη φωθιά Σφακιανοί

να βουίζει παντού μια φωνή σταις σπαθιαίς μας ταις πρώτες

(Υπάρχουν βέβαια εδώ διάφορες παραλλαγές της 4ης στροφής όπως:
Από δω Σεληνιώτες Λακκιώτες, κι από εκεί στη φωτιά οι Σφακιανοί
Πέρα εκεί Ρεθυμνιώτες Καστρινο, και πιο κει Λασιθιώτες, Ή επίσης:

Από δω Καστρινοί Ρεθεμνιώτες, από εκεί στη φωθιά οι Σφακιανοί
να βουίζει παντού μια φωνή , σταις σπαθιαίς μας τις πρώτες)

5- Εδώ που στη φτέρη τ’ αηδόνι πλανάται, να στήσομε ελάτε αδέρφια χορό
και στου ήλιου τα πρώτα διαμάντια, ριχνόμαστε αγνάντια σε Τούρκων σωρό.

6- Όπου ρίξει θολή τη ματιά της, χίλια όπλα στις ράχες λαλούν
Και χιλιάδες πετούν πυροβολούν Τουρκομάχοι μπροστά της.

6 – Τιμημένο σπαθί ξεγυμνώνει, μα ο σουλτάνος σπαθί δεν γροικά
Το βαρύ της χέρι χτυπά, και η ματιά της λαβώνει.

Το εμβατήριο και όχι εθνικός ύμνος «Από φλόγες η Κρήτη ζωσμένη» το έγραψε ένας σπουδαίος Έλληνας μουσικοσυνθέτης ο Σπυρίδων Καίσαρης (1859-1946). Το 1888 ανέλαβε αρχιμουσικός του πυροβολικού και το 1892 καθηγητής του Ωδείου Αθηνών. Στη συνέχεια έφορος και καθηγητής πνευστών οργάνων και για αρκετά χρόνια διευθυντής των στρατιωτικών μπάντων.

Το περίφημο εμβατήριο «Από φλόγες η Κρήτη ζωσμένη» δεν αγαπήθηκε μονάχα από όλους τους Κρήτες, αλλά και τους υπόλοιπους Έλληνες, προκαλώντας τους συγκίνηση το άκουσμα του.

Επί πολλά χρόνια, ακουγόταν καθημερινά από το πρόγραμμα του κρατικού ραδιοσταθμού της ΕΡΤ. Λόγω λοιπόν της μεγάλης αναγνωσιμότητας του από όλους, επελέγη ως υποτιθέμενος «Εθνικός Ύμνος» το συγκεκριμένο εμβατήριο, και όχι ο κανονικός Εθνικός Ύμνος, που δεν τον ξέρει ούτε θυμάται κανείς.

Κοινό σημείο και των δυο ύμνων, είναι ότι είναι γραμμένα και μελοποιημένα από Έλληνες διαπρεπείς και που μάλιστα δεν έχουν Κρητική καταγωγή και πατρότητα! Αυτό και μόνο δηλώνει ότι σε κάθε περίπτωση, πάνω απ όλα υπήρχε η έννοια και ο πόθος της Ένωσης. Κανένα κράτος του κόσμου δεν έχει Εθνικό ύμνο και εμβατήρια “ξένων” δημιουργών.

Τους στίχους και των δυο ύμνων, αν και δεν τους έγραψαν Κρητικοί, μιλούσαν όμως και οι δυο για τους αγώνες για την ελευθερία της Κρήτης και την ένωση της με την μητέρα Ελλάδα, και ειδικά ο δεύτερος ύμνος το «Από φλόγες η Κρήτη» απετέλεσε αργότερα επαναστατικό τραγούδι στις μάχες της Κρητικής Επανάστασης του 1896-1897, και αργότερα έγινε θούριος από τον μαέστρο Σπυρίδωνα Καίσαρη και ενσωματώθηκαν στο μελόδραμα του, «Ολονυκτία της Κρήτης».

Γιατί ο Κρητικός αγάπησε ιδιαίτερα τον Ύμνο «Από φλόγες η Κρήτη ζωσμένη»;

Ο λόγος που ο κάθε Κρητικός αγάπησε ιδιαίτερα τον θούριο ή εμβατήριο «Από φλόγες η Κρήτη ζωσμένη», ήταν γιατί φαντάζεται την προσωποποίηση της Κρήτης σε μορφή μιας πάνοπλης κοπέλας που, ζωσμένη από τις φλόγες του πολέμου, που σπάζει τις βαριές αλυσίδες της σκλαβιάς. Με τα χέρια τα ελεύθερα πια, περπατεί και σαν να πετά από νιάτα και ζωή, κατεβαίνει από τα βουνά μαζί με τους πολεμιστές αντάρτες, για να κονταροχτυπηθεί στους κάμπους με τους κατακτητές. Κι η οχλοβοή της μάχης, κάνει το σύμπαν να τραντάζεται. Συνεχίζοντας, ο ποιητής αποκαλεί την Κρήτη «Σούλι της θάλασσας» και προτρέπει για περισσότερα χτυπήματα. Με τον στίχο «τις σπαθιές σας τις πρώτες» πιθανώς εννοεί τις αλλεπάλληλες Κρητικές Επαναστάσεις.

Ακόμα και στις μάχες του ’40 και στην Γερμανική κατοχή, οι αντάρτες τραγουδούσαν συχνά το Κρητικό αυτό εμβατήριο, ακόμα και αργότερα μετά την κατοχή στο στρατό, πάλι οι φαντάροι της Κρήτης το τραγουδούσαν συχνά με τη συνοδεία της λύρας, ή ακόμα το τραγούδαγε και όλος ο λόχος! Δεν ήταν λίγες οι φορές που τον τραγουδούσαν ακόμα και στις παρελάσεις οι φαντάροι μας, καθώς και μαθητές, διότι ήταν τραγούδι βηματισμού, και βοήθαγε στον σωστό βηματισμό κατά την παρέλαση. Δεν άρεσε φυσικά μονάχα στους Κρήτες φαντάρους, αλλά άρεσε να το τραγουδούν και όλοι από την υπόλοιπη Ελλάδα!

Ως ανεξάρτητο κράτος φυσικά όπως είπαμε όταν ήταν η Κρήτη είχε και δική του σημαία, που ήταν μια παραλλαγή της ελληνικής σημαίας του 1822, με λευκό σταυρό που χώριζε τη σημαία σε τέσσερα τετράγωνα, από τα οποία τα τρία ήταν κυανά, ενώ το τέταρτο, το πάνω προς το μέρος του κονταριού, ήταν κόκκινο με ένα λευκό άστρο στο κέντρο του, σύμβολο της επικυριαρχίας του Σουλτάνου.

Η Κρητική πολιτεία επίσης διέθετε και οικόσημο του Πρίγκιπα Γεωργίου της Ελλάδος, Ύπατου Αρμοστή της Κρητικής Πολιτείας (του Ανδρέα Μέγκου) , το οποίο βέβαια εθνόσημο συνδυάζεται και αυτό με το τούρκικο στοιχείο.

Το πρόβλημα με τους Κρητικούς, δεν ήταν ούτε ο δήθεν σωβινισμός τους, ούτε υπερβολικός πατριωτισμός τους, αλλά ούτε και η επιθυμία τους κάποτε να ανεξαρτητοποιηθούν από την υπόλοιπη χώρα. Δυστυχώς πάντα τον πρώτο λόγο στην Ελλάδα τον είχε η Πελοπόννησος, και αυτή φαινόταν πάντα μπροστά, τουλάχιστον μέχρι την ίδρυση του Πανεπιστημίου Κρήτης, που το νησί ήταν σαν να είναι αποκομμένο από την υπόλοιπη χώρα! Φαινόταν πως οι Πελοποννήσιοι κυβερνούσαν και διαφέντευαν τη χώρα, και οι αγώνες των Κρητικών δεν προβαλλόταν πουθενά! Η Κρήτη ήταν παραμελημένη από όλους γενικώς τους πολιτικούς! Το ότι είχαμε πολλούς εθελοντές στον Μακεδονικό αγώνα, το ότι ο Κρητικός αψηφούσε τον θάνατο, όλα πήγαιναν στα αζήτητα! Έτσι οι Κρήτες πήραν το θέμα επάνω τους οι ίδιοι!

Οι δάσκαλοι, αποφάσισαν μόνοι τους να αναδείξουν την παλικαριά της Κρητικής γενναιοψυχίας, με το να διδάσκουν την ιστορία της Κρήτης στα παιδιά, και με το να προσπαθούν να τους διδάξουν τον ηρωισμό των αγωνιστών, για να τους εμφυσούν τον πατριωτισμό, ώστε να τον έχουν σαν παράδειγμα προς μίμηση! Αν και αυτό φάνηκε να ενοχλεί πολλούς, όμως οι Κρήτες τουλάχιστον ένιωσαν δικαιωμένοι, γιατί κατάφεραν πολλούς από τους στόχους τους, όπως εν τέλει και την διεκδίκηση και ίδρυση του Πανεπιστημίου Κρήτης, αν και είχαν την σθεναρή αντίδραση της Χούντας! Έφτιαξαν δικές τους ναυτιλιακές εταιρίες με συχνή πλέον επικοινωνία με την υπόλοιπη χώρα.

Ο κρητικός λαός δεν επιθυμεί βέβαια την ανεξαρτησία της Κρήτης, ωστόσο όμως υπήρξαν κατά καιρούς διάφορες κινητικότητες, με αποκορύφωμα εκείνης με τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από την ένταξη της Κρήτης στην Ελλάδα, δηλ το 2012. Όμως και αυτή στηρίχτηκε σε κάποια ψευδή φήμη, ότι θα υπάρξει δήθεν δημοψήφισμα τότε στο νησί, ώστε να αποφασίσουν οι κρητικοί αν επιθυμούν να παραμείνουν στο ελληνικό κράτος ή να ανεξαρτητοποιηθούν.

Μήπως τελικά είναι λάθος που δεν ακούγεται και σήμερα ο Ύμνος;

Δεν ξέρουμε όμως αν τελικά είναι λάθος που δεν ακούγεται πλέον και σήμερα ο Θούριος αυτός της Κρήτης από τα ραδιόφωνα και τις τηλεοράσεις, που ούτως η άλλως για εκατοντάδες χρόνια ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της ψυχής του κάθε Κρητικού! Βαθειά θα ήταν η επιθυμία όλων κυρίως των ηλικιωμένων της Κρήτης, που πάνε πολλά χρόνια που δεν άκουσαν πλέον τον Ύμνο τους, που κάποτε χιλιοτραγούδησαν, ώστε να αναντρανίσει και πάλι η καρδιά τους!
Όμως και ο ύμνος αυτός υμνεί την δόξα και την παλικαριά του Κρητικού, και όπως και το ποίημα του Ερωτόκρητου, δεν θα ξεριζωθούν ποτέ από τα βάθη της ψυχή του, διότι και τα δυο κάποτε διαμόρφωσαν χαραχτήρες!

Κείμενο: Γεώργιος Χουστουλάκης