Όσο πλησίαζαν οι ημέρες των εορτών, Χριστούγεννα Πρωτοχρονιά και Φώτα, τότε ήταν που κάποια προϊόντα άρχιζαν την διακίνησή τους, και θα πούμε τι γινόταν με αυτά στα χωριά της Μεσαράς
Αυτά τα προϊόντα μπορεί να ήταν νηστήσιμα, αλλά μπορεί και όχι.
Φυσικά δεν αγόραζαν όλοι τα προϊόντα αυτά, γιατί πολλοί ίσως να είχαν δικά τους, δεν είχαν όμως όλοι, και κυρίως οι διάφοροι υπάλληλοι, έτσι έπρεπε αναγκαστικά να τα αγοράσουν.
Καμιά φορά στην κουβέντα τα θυμούνται αυτά οι παλιοί, όμως μερικά από αυτά θα τα θυμίσουμε σήμερα.
Πρώτα – πρώτα λίγο πριν τα Χριστούγεννα, πάντα είχε κίνηση το χοιρινό κρέας, αλλά όμως είχε και το αρνίσιο. Όποιος έσφαζε οζό τις ημέρες εκείνες των εορτών, γουρούνι, αρνί ή κατσίκι, σίγουρα είχε αγοραστές, και για αυτό έπιανε και καλύτερη τιμή, αφού εύκολα μπορούσε να το πουλήσει.
Σε αυτήν την περίπτωση μπορούσε κάποιος να πούλαγε τον μισό χοίρο ή αρνί που θα έσφαζε, για να εξοικονομήσει κάποια χρήματα, και το άλλο μισό να το κρατήσει για το σπίτι για να φάει η οικογένεια του.
Με την ίδια λογική μπορούσε να ανεθρέψει δυο γουρούνια ή αρνιά, και να πουλήσει το ένα για τον ίδιο λόγο.
Το κρέας του γουρουνιού το αγόραζαν όσοι δεν είχαν κρατήσει χοίρο εκείνη τη χρονιά να τον μεγαλώσουν, το δε κρέας του αρνιού το αγόραζαν συνήθως για να κάνουν τα γνωστά αυγολέμονα μαζί με σκολιάμπρους ή αγκιναρόφυλλα, φαγητό ιδιαίτερα αρεστό στους παλιούς Μεσαρίτες! Όμως το αρνίσιο κρέας το έβαζαν και στο ταψί με πατάτες και το έψηναν στο φούρνο, είτε το έκαναν ψητό επάνω στις κλιματόβεργες.
Είναι βεβαιωμένο, πως ο παλιός Κρητικός ήξερε να φάει καλά, αφού δούλευε και πολύ, και φρόντιζε να πετύχει το τέλειο φαγητό, ώστε να το απολαύσει ο ίδιος με την οικογένεια του ή τη παρέα του, τουλάχιστον τις μέρες εκείνες των εορτών που ήθελε να κάνει μια ανάπαυλα και να ξεκουραστεί!
Μεγάλη ζήτηση τις ημέρες των εορτών, είχαν και τα μπαρμπούνια, ή μπαρμουνοφάσουλα!
Τα μπαρμπουνοφάσουλα τα χλωρά, γνωστά σε όλους από το κοκκινωπό χρώμα τους, ήταν η αδυναμία κάθε κρητικού, αυτά που στην υπόλοιπη Ελλάδα τα ονομάζουν «χάντρες»!
Μάλιστα όσο πιο μεστωμένα, τόσο πιο νόστιμα θα ήταν γιαχνί με το κρέας! Συνήθως τα έκαναν με χοιρινό, προσθέτοντας πατάτες μάραθα αγριόπρασα και φρέσκο σκόρδο. Αυτό το γνώριζαν πολύ καλά οι παραγωγοί, και τροφοδοτούσαν την αγορά, έτσι φόρτωναν δυο τελάρα στο γαϊδούρι και γυρνούσαν στα χωριά ή τα πήγαιναν κάθε Σαββάτο στο παζάρι.
Μάλιστα κορόιδευαν τους Αθηναίους που δεν τα πολυπροτιμούσαν, λέγοντας ότι «δεν κατέχουνε να φάνε»! Οι Αθηναία γυναίκα που τα έβλεπε πολυμεστωμένα σχεδόν ξερά στον μανάβη, τα περνούσε για άχρηστα, νομίζοντας πως θα έχουν πολλές ίνες! Αντίθετα όμως δεν έχουν ίνες, και όσο πιο μεστωμένα, τόσο και πιο νόστιμα είναι!
Άλλο ένα είδος μαναβικής που είχε πέραση τις ημέρες πριν τις γιορτές, ήταν και τα ραπανάκια! Αυτά κι αν είχαν μεγάλη πέραση σαν νηστήσιμα, αφού ο κόσμος νήστευε όλο το σαρανταήμερο, και τα έτρωγε ακόμα και με ψωμί και ελιές. Επίσης ήταν προτιμητέα και μετά το τέλος της νηστείας, διότι τα συνόδευαν με τις τσιγαρίδες αντί σαλάτα, αφού οι τσιγαρίδες ως γνωστόν με το λίπος τους λίγωναν τον ουρανίσκο γιατί «έγκωναν», οπότε έπρεπε να συνοδεύονται και με κάτι «δροσερικό», όπως είναι τα ραπανάκια! Το ίδιο και τα απάκια ή λουκάνικα. Έτσι στο κολατσιό στο χωράφι, άναβαν ένα θύμο με δυο ξύλα, και τα βάζανε επάνω να ψηθούν, έπαιρνε κάθε ένας από ένα κομμάτι στο ένα χέρι και ένα ραπανάκι στο άλλο! Φυσικά με το ραπάνι έφευγε η γεύση του λίπους ανοίγοντας παράλληλα και την όρεξη, «Και ραπανάκια για την όρεξη», ήταν η φράση που έλεγαν κάποτε!
Εμπορεύσιμες βέβαια ήταν και οι ψαρολιές (σταφιδολιές) και οι αλατσολιές.
Δεν ήταν όμως εποχιακό προϊόν του εμπορίου μονάχα τα ραπανάκια και τα μπαρμουνοφάσουλα, ήταν και πολλά άλλα τα είδη μαναβικής, όπως ήταν τα μαρούλια, τα κρεμμυδάκια, οι παπούλες ή καμπυλιές κλπ. Από λαχανικά τώρα πουλιόνταν ακόμα οι τελευταίες οι ντομάτες του καλοκαιριού, τα φρίγκια (λάχανα) για σαλάτες ή για λαχανοντολμάδες, τα καρναμπίθια (κουνουπίδια),τα μπαζά (σέσκουλα), οι παστενάγλες ή παστανάγλες (καρότα), οι κεντανέδες (πράσα) τα κερεβίζα (σέλνα), τα κοκκινογούλια, τα κολοκύθια και άλλα. Από τα άγρια χόρτα έφευγαν πολύ οι σκολιάμπροι οι ζοχοί και κυρίως το άγριο ραδίκιο που φύτρωνε μετά τα προτοβρόχια.
Από την άλλη, επίσης στις γιορτές έφευγαν πολύ και τα φρούτα της εποχής με κύριο λόγο τις μάλτες (πορτοκάλια,) εννοείται λεμόνια και μανταρίνια, αλλά πέραση είχαν ακόμα και τα νεράτζα, για πρόσθεταν τον χυμό τους, μαζί με τα άλλα ξινά, για να φτιαχτεί την παραμονή Χριστουγέννων η περιβόητη τσιλαδά (πηχτή), που ως γνωστόν θα ανοιχτεί την ημέρα των Φώτων κατά το έθιμο. Είχαν πέραση τα όψιμα χειμωνικά σύκα, αλλά και όψιμα σταφύλια όπως ήταν τα ροζακιά αλλά κυρίως οι ταχτάδες.
Κείμενο: Γεώργιος Χουστουλάκης
Ακολουθήστε το Cretanmagazine στο Google News και στο Facebook
